MENSAXE PAPAL XORNADA MUNDIAL DA PAZ 2016 (III)

Promover unha cultura de solidariedade e misericordia para vencer a indiferenza

6. A solidariedade como virtude moral e actitude social, froito da conversión persoal, esixe o compromiso de todos aqueles que teñen responsabilidades educativas e formativas.

En primeiro lugar diríxome ás familias, chamadas a unha misión educativa primaria e imprescindible. Elas constitúen o primeiro lugar no que se viven e transmítense os valores do amor e da fraternidade, da convivencia e do compartir, da atención e do coidado do outro. Elas son tamén o ámbito privilexiado para a transmisión da fe desde aqueles primeiros simples xestos de devoción que as nais ensinan aos fillos[25].

Os educadores e os formadores que, na escola ou nos diferentes centros de asociación infantil e xuvenil, teñen a ardua tarefa de educar aos nenos e novos, están chamados a tomar conciencia de que a súa responsabilidade ten que ver coas dimensións morais, espirituais e sociais da persoa. Os valores da liberdade, do respecto recíproco e da solidariedade transmítense desde a máis tenra infancia. Dirixíndose aos responsables das institucións que teñen responsabilidades educativas, Benedito XVI afirmaba: «Que todo ambiente educativo sexa un lugar de apertura ao outro e ao transcendente; lugar de diálogo, de cohesión e de escoita, no que o mozo senta valorado nas súas propias potencialidades e riqueza interior, e aprenda a apreciar aos irmáns. Que ensine a gustar a alegría que brota de vivir día a día a caridade e a compaixón polo próximo, e de participar activamente na construción dunha sociedade máis humana e fraterna»[26].

Quen se dedican ao mundo da cultura e dos medios de comunicación social teñen tamén unha responsabilidade no campo da educación e a formación, especialmente na sociedade contemporánea, na que o acceso aos instrumentos de formación e de comunicación está cada vez máis estendido. O seu labor é sobre todo o de porse ao servizo da verdade e non de intereses particulares. En efecto, os medios de comunicación «non só informan, senón que tamén forman o espírito dos seus destinatarios e, por tanto, poden dar unha achega notable á educación dos mozos. É importante ter presente que os lazos entre educación e comunicación son moi estreitos: en efecto, a educación prodúcese mediante a comunicación, que inflúe positiva ou negativamente na formación da persoa»[27]. Quen se ocupan da cultura e os medios deberían tamén vixiar para que o modo no que se obteñen e difúndense as informacións sexa sempre xuridicamente e moralmente lícito.

A paz: froito dunha cultura de solidariedad, misericordia e compaixón

7. Conscientes da ameaza da globalización da indiferenza, non podemos deixar de recoñecer que, no escenario descrito anteriormente, danse tamén numerosas iniciativas e accións positivas que testemuñan a compaixón, a misericordia e a solidariedade das que o home é capaz.

Quixese lembrar algúns exemplos de actuacións loables, que demostran como cada un pode vencer a indiferenza se non aparta a mirada do seu próximo, e que constitúen boas prácticas no camiño cara a unha sociedade máis humana.

Hai moitas organizacións non gubernativas e asociacións caritativas dentro da Igrexa, e fóra dela, cuxos membros, con ocasión de epidemias, calamidades ou conflitos armados, afrontan fatigas e perigos para coidar aos feridos e enfermos, como tamén para enterrar aos defuntos. Xunto a eles, desexo mencionar ás persoas e ás asociacións que axudan aos emigrantes que atravesan desertos e asucan os mares en busca de mellores condicións de vida. Estas accións son obras de misericordia, corporais e espirituais, sobre as que seremos xulgados ao termo da nosa vida.

Diríxome tamén aos xornalistas e fotógrafos que informan á opinión pública sobre as situacións difíciles que interpelan as conciencias, e aos que se baten en defensa dos dereitos humanos, sobre todo das minorías étnicas e relixiosas, dos pobos indíxenas, das mulleres e dos nenos, así como de todos aqueles que viven en condicións de maior vulnerabilidade. Entre eles hai tamén moitos sacerdotes e misioneiros que, como bos pastores, permanecen xunto aos seus fieis e sostéñenos a pesar dos perigos e dificultades, de modo particular durante os conflitos armados.

Ademais, numerosas familias, no medio de tantas dificultades laborais e sociais, esfórzanse concretamente en educar aos seus fillos «contracorrente», con tantos sacrificios, nos valores da solidariedade, a compaixón e a fraternidade. Moitas familias abren os seus corazóns e as súas casas a quen ten necesidade, como os refuxiados e os emigrantes. Desexo agradecer particularmente a todas as persoas, as familias, as parroquias, as comunidades relixiosas, os mosteiros e os santuarios, que responderon rapidamente ao meu chamamento a acoller unha familia de refuxiados[28].

Por último, desexo mencionar aos mozos que se unen para realizar proxectos de solidariedade, e a todos aqueles que abren as súas mans para axudar ao próximo necesitado nas súas cidades, no seu país ou noutras rexións do mundo. Quero agradecer e animar a todos aqueles que se traballan en accións deste tipo, aínda que non se lles dea publicidade: a súa fame e sede de xustiza será saciada, a súa misericordia fará que atopen misericordia e, como traballadores da paz, serán chamados fillos de Deus (cf. Mt 5,6-9).

A paz no signo do Xubileu da Misericordia

8. No espírito do Xubileu da Misericordia, cada un está chamado a recoñecer como se manifesta a indiferenza na propia vida, e a adoptar un compromiso concreto para contribuír a mellorar a realidade onde vive, a partir da propia familia, da súa veciñanza ou o ambiente de traballo.

Os Estados están chamados tamén a facer xestos concretos, actos de valentía para coas persoas máis fráxiles da súa sociedade, como os encarcerados, os emigrantes, os desempregados e os enfermos.

Polo que se refire aos detidos, en moitos casos é urxente que se adopten medidas concretas para mellorar as condicións de vida nos cárceres, cunha atención especial para quen están detidos en espera de xuízo[29], tendo en conta a finalidade reeducativa da sanción penal e avaliando a posibilidade de introducir nas lexislacións nacionais penas alternativas á prisión. Neste contexto, desexo renovar o chamamento ás autoridades estatais para abolir a pena de morte alí onde está aínda en vigor, e considerar a posibilidade dunha amnistía.

Respecto dos emigrantes, quixese dirixir unha invitación a repensar as lexislacións sobre os emigrantes, para que estean inspiradas na vontade de acollida, no respecto dos recíprocos deberes e responsabilidades, e poidan facilitar a integración dos emigrantes. Nesta perspectiva, deberíase prestar unha atención especial ás condicións de residencia dos emigrantes, lembrando que a clandestinidade corre o risco de arrastrarlles á criminalidade.

Desexo, ademais, neste ano xubilar, formular un chamamento urxente aos responsables dos Estados para facer xestos concretos en favor dos nosos irmáns e irmás que sofren pola falta de traballo, terra e teito. Penso na creación de postos de traballo dignos para afrontar a ferida social da desocupación, que afecta a un gran número de familias e de mozas e ten consecuencias gravísimas sobre toda a sociedade. A falta de traballo incide gravemente no sentido de dignidade e na esperanza, e pode ser compensada só parcialmente polos subsidios, aínda que necesarios, destinados aos desempregados e ás súas familias. Unha atención especial debería ser dedicada ás mulleres -desgraciadamente aínda discriminadas no campo do traballo- e a algunhas categorías de traballadores, cuxas condicións son precarias ou perigosas e cuxas retribucións non son adecuadas á importancia da súa misión social.

Por último, quixese convidar a realizar accións eficaces para mellorar as condicións de vida dos enfermos, garantindo a todos o acceso aos tratamentos médicos e aos medicamentos indispensables para a vida, incluída a posibilidade de atención domiciliaria.

Os responsables dos Estados, dirixindo a mirada máis aló das propias fronteiras, tamén están chamados e convidados a renovar as súas relacións con outros pobos, permitindo a todos unha efectiva participación e inclusión na vida da comunidade internacional, para que se chegue á fraternidade tamén dentro da familia das nacións.

Nesta perspectiva, desexo dirixir un triplo chamamento para que se evite arrastrar a outros pobos a conflitos ou guerras que destrúen non só as riquezas materiais, culturais e sociais, senón tamén -e por moito tempo- a integridade moral e espiritual; para abolir ou xestionar de maneira sustentable a débeda internacional dos Estados máis pobres; para a adoptar políticas de cooperación que, máis que dobregarse ás ditaduras dalgunhas ideoloxías, sexan respectuosas dos valores das poboacións locais e que, en calquera caso, non prexudiquen o dereito fundamental e inalienable dos nenos por nacer.

Confío estas reflexións, xunto cos mellores desexos para o novo ano, á intercesión de María Santísima, Nai atenta ás necesidades da humanidade, para que nos obteña do seu Fillo Xesús, Príncipe da Paz, o cumprimento das nosas súplicas e a bendición do noso compromiso cotián en favor dun mundo fraterno e solidario.

Vaticano, 8 de decembro de 2015

Solemnidade da Inmaculada Concepción da Santísima Virxe María

Apertura do Xubileu Extraordinario da Misericordia

FRANCISCUS

[25] Cf. Catequese durante a Audiencia xeral (7 xaneiro 2015).

[26] Mensaxe para a Xornada Mundial da Paz 2012, 2.

[27] Ibíd.

[28] Cf. Ángelus (6 setembro 2015).

[29] Cf. Discurso a unha delegación da Asociación internacional de dereito penal (23 outubro 2014).