MENSAXE PAPAL XORNADA MUNDIAL DA PAZ 2016 (I)
MENSAXE DO SANTO PAI FRANCISCO PARA A CELEBRACIÓN DA XLIX
XORNADA MUNDIAL DA PAZ
1 DE XANEIRO DE 2016
Vence a indiferenza e
conquista a paz
1. Deus non é
indiferente. A Deus impórtalle a humanidade, Deus non a abandona.
Ao comezo do novo ano, quixese acompañar con esta profunda
convicción os mellores desexos de abundantes bendicións e de paz, no signo da
esperanza, para o futuro de cada home e cada muller, de cada familia, pobo e
nación do mundo, así como para os Xefes de Estado e de Goberno e dos
Responsables das relixións. Por tanto, non perdamos a esperanza de que 2016 nos
atope a todos firme e confiadamente comprometidos, en realizar a xustiza e
traballar pola paz nos diversos ámbitos. Si, a paz é don de Deus e obra dos
homes. A paz é don de Deus, pero confiado a todos os homes e a todas as
mulleres, chamados a levalo á práctica.
Custodiar as razóns
da esperanza
2. As guerras e os atentados terroristas, coas súas tráxicas
consecuencias, os secuestros de persoas, as persecucións por motivos étnicos ou
relixiosos, as prevaricacións, marcaron de feito o ano pasado, de principio a
fin, multiplicándose dolorosamente en moitas rexións do mundo, até asumir as
formas da que podería chamar unha «terceira guerra mundial en fases». Pero
algúns acontecementos dos anos pasados e do ano apenas concluído convídanme, na
perspectiva do novo ano, a renovar a exhortación a non perder a esperanza na
capacidade do home de superar o mal, coa graza de Deus, e a non caer na
resignación e na indiferenza. Os acontecementos aos que me refiro representan a
capacidade da humanidade de actuar con solidariedad, máis aló dos intereses
individualistas, da apatía e da indiferenza ante as situacións críticas.
Quixese lembrar entre os devanditos acontecementos o esforzo
realizado para favorecer o encontro dos líderes mundiais no ámbito da COP 21,
coa finalidade de buscar novas vías para afrontar os cambios climáticos e
protexer o benestar da Terra, a nosa casa común. Isto remítenos a dous eventos
precedentes de carácter global: A Conferencia Mundial de Adis Abeba para
recoller fondos co obxectivo dun desenvolvemento sustentable do mundo, e a
adopción por parte das Nacións Unidas da Axenda 2030 para o Desenvolvemento
Sustentable, co obxectivo de asegurar para ese ano unha existencia máis digna
para todos, sobre todo para as poboacións pobres do planeta.
O ano 2015 foi tamén especial para a Igrexa, ao celebrarse o
50 aniversario da publicación de dous documentos do Concilio Vaticano II que
expresan de modo moi elocuente o sentido de solidariedade da Igrexa co mundo. O
papa Xoán XXIII, ao comezo do Concilio, quixo abrir de pao a pao as xanelas da Igrexa para que fose
máis aberta a comunicación entre ela e o mundo. Os dous documentos, Nostra
aetate e Gaudium et spes, son
expresións emblemáticas da nova relación de diálogo, solidariedade e
acompañamento que a Igrexa pretendía introducir na humanidade. Na Declaración Nostra
aetate, a Igrexa foi chamada a abrirse ao diálogo coas expresións
relixiosas non cristiás. Na Constitución pastoral Gaudium et spes, desde o
momento que «os gozos e as esperanzas, as
tristezas e as angustias dos homes do noso tempo, sobre todo dos pobres e de
cuantos sofren, son á vez gozos e esperanzas, tristezas e angustias dos
discípulos de Cristo»[1], a Igrexa
desexaba instaurar un diálogo coa familia humana sobre os problemas do mundo,
como signo de solidariedade e de respectuoso afecto[2].
Nesta mesma perspectiva, co Xubileu da Misericordia, desexo convidar á Igrexa a rezar e
traballar para que todo cristián poida desenvolver un corazón humilde e
compasivo, capaz de anunciar e testemuñar a misericordia, de «perdoar e de dar», de abrirse «a cuantos viven nas máis contraditorias
periferias existenciais, que con frecuencia o mundo moderno dramaticamente crea»,
sen caer «na indiferenza que humilla, na
habitualidad que anestesia o ánimo e impide descubrir a novidade, no cinismo
que destrúe»[3].
Hai moitas razóns para crer na capacidade da humanidade que
actúa conxuntamente en solidariedade, no recoñecemento da propia interconexión
e interdependencia, preocupándose polos membros máis fráxiles e a protección do
ben común. Esta actitude de corresponsabilidade solidaria está na raíz da
vocación fundamental á fraternidade e á vida común. A dignidade e as relacións
interpersoais constitúennos como seres humanos, queridos por Deus ao seu xeito.
Como creaturas dotadas de inalienable dignidade, nós existimos en relación cos
nosos irmáns e irmás, ante os que temos unha responsabilidade e cos cales
actuamos en solidariedad. Fóra desta relación, seriamos menos humanos.
Precisamente por iso, a indiferenza representa unha ameaza para a familia
humana. Cando nos encamiñamos por un novo ano, desexo convidar a todos a
recoñecer este feito, para vencer a indiferenza e conquistar a paz.
Algunhas formas de
indiferenza
3. É certo que a actitude do indiferente, de quen pecha o
corazón para non tomar en consideración aos outros, de quen pecha os ollos para
non ver aquilo que o circunda ou se evade para non ser tocado polos problemas
dos demais, caracteriza unha tipoloxía humana bastante difundida e presente en
cada época da historia. Pero nos nosos días, esta tipoloxía superou
decididamente o ámbito individual para asumir unha dimensión global e producir
o fenómeno da «globalización da indiferenza».
A primeira forma de indiferenza na sociedade humana é a
indiferenza ante Deus, da cal brota tamén a indiferenza ante o próximo e ante o
creado. Isto é un dos graves efectos dun falso humanismo e do materialismo
práctico, combinados cun pensamento relativista e nihilista. O home pensa ser o
autor de si mesmo, da propia vida e da sociedade; sente autosuficiente; busca
non só substituír a Deus, senón prescindir completamente del. Por conseguinte,
cre que non debe nada a ninguén, excepto a si mesmo, e pretende ter só
dereitos[4]. Contra esta autocomprensión
errónea da persoa, Benedito XVI lembraba que nin o home nin o seu
desenvolvemento son capaces de darse o seu significado último en por si[5]; e, precedentemente, Paulo VI afirmara que «non hai, pois, máis que un humanismo
verdadeiro que se abre ao Absoluto, no recoñecemento dunha vocación, que dá a
idea verdadeira da vida humana»[6].
A indiferenza ante o próximo asume diferentes formas. Hai
quen está ben informado, escoita a radio, le os xornais ou ve programas de
televisión, pero o fai de maneira frívola, case por mero costume: estas persoas
coñecen vagamente os dramas que aflixen á humanidade pero non se senten
comprometidas, non viven a compaixón. Esta é a actitude de quen sabe, pero ten
a mirada, a mente e a acción dirixida cara a si mesmo. Desgraciadamente,
debemos constatar que o aumento das informacións, propias do noso tempo, non significa
de seu un aumento de atención aos problemas, se non vai acompañado por unha
apertura das conciencias en sentido solidario[7].
Máis aínda, isto pode comportar unha certa saturación que anestesia e, en certa
medida, relativiza a gravidade dos problemas. «Algúns simplemente se regodean culpando aos pobres e aos países pobres
dos seus propios males, con indebidas generalizaciones, e pretenden atopar a
solución nunha "educación" que os tranquilice e os converta en seres
domesticados e inofensivos. Isto vólvese aínda máis irritante se os excluídos
ven crecer ese cancro social que é a corrupción profundamente arraigada en
moitos países 2nos seus gobernos, empresarios e institucións", calquera
que sexa a ideoloxía política dos gobernantes»[8].
A indiferenza maniféstase noutros casos como falta de
atención ante a realidade circunstante, especialmente a máis afastada. Algunhas
persoas prefiren non buscar, non informarse e viven o seu benestar e a súa
comodidade indiferentes ao berro de dor da humanidade que sofre. Case sen
darnos conta, convertémonos en incapaces de sentir compaixón polos outros,
polos seus dramas; non nos interesa preocuparnos deles, coma se aquilo que lles
acontece fóra unha responsabilidade que nos é allea, que non nos compete[9]. «Cando
estamos ben e sentímonos a gusto, esquecémonos dos demais (algo que Deus Pai
non fai xamais), non nos interesan os seus problemas, nin os seus sufrimentos,
nin as inxustizas que padecen? Entón o noso corazón cae na indiferenza: eu
estou relativamente ben e a gusto, e esquézome de quen non están ben»[10].
Ao vivir nunha casa común, non podemos deixar de
interrogarnos sobre o seu estado de saúde, como tentei facer na Laudato se?. A
contaminación das augas e do aire, a explotación indiscriminada dos bosques, a
destrución do ambiente, son a miúdo froito da indiferenza do home respecto dos
demais, porque todo está relacionado. Como tamén o comportamento do home cos
animais inflúe sobre as súas relacións cos demais[11],
por non falar de quen se permite facer noutra parte aquilo que non ousa facer
na súa propia casa[12].
Nestes e noutros casos, a indiferenza provoca sobre todo
cerrazón e distanciamento, e termina deste xeito contribuíndo á falta de paz
con Deus, co próximo e coa creación.
[1] Conc. Ecum. Vat. II, Const. past.
Gaudium et spes, 1.
[2] Cf. ibíd., 3.
[3]
Bula de convocación do Xubileu extraordinario da Misericordia Misericordiae vultus, 14-15.
[4]
Cf. Benedito XVI, Carta. enc. Caritas in veritate,
43.
[5] Cf. ibíd., 16.
[6]
Carta. enc. Populorum progressio, 42.
[7]
«A sociedade cada vez máis globalizada
fainos máis próximos, pero non máis irmáns. A razón, por si soa, é capaz de
aceptar a igualdade entre os homes e de establecer unha convivencia cívica
entre eles, pero non consegue fundar a irmandade» (Benedito XVI, Carta.
enc. Caritas in veritate, 19).
[8] Exhort. ap. Evangelii gaudium, 60.
[9] Cf. ibíd., 54.
[10]
Mensaxe para a Coresma 2015.
[11]
Cf. Carta. enc. Laudato si, 92.
[12]
Cf. ibíd., 51.
Comentarios
Publicar un comentario