EVANGELII GAUDIUM - Introdución
DO SANTO PAI FRANCISCO
AOS BISPOS, AOS PRESBÍTEROS E DIÁCONOS,
ÁS PERSOAS CONSAGRADAS E AOS FIEIS LAICOS
SOBRE O ANUNCIO DO EVANXEO
A ledicia do Evanxeo
I. Ledicia que se renova e se comunica [2-8]
II. A dóce e confortadora ledicia de evanxelizar [9-13]
Unha eterna novidade [11-13]
III. A nova evanxelización para a transmisión da fe [14-18]
Proposta e límites desta Exhortación [16-18]
----------------------------------------
A ledicia do Evanxeo
1. A ledicia do Evanxeo enche o corazón e a vida enteira dos que se atopan con Xesús. Quen se deixa salvar por El é liberado do pecado, da tristeza, do baleiro interior, do illamento. Con Xesucristo sempre nace e renace a alegría. Nesta Exhortación quero dirixirme aos fieis cristiáns para convidalos a unha nova etapa evanxelizadora marcada por esa alegría, e indicar camiños para a marcha da Igrexa nos próximos anos.
I. Ledicia que se renova e se comunica
2. O gran risco do mundo actual, co seu múltiple e abafadora oferta de consumo, é unha tristeza individualista que brota do corazón cómodo e avaro, da procura enfermiza de praceres superficiais, da conciencia illada. Cando a vida interior clausúrase nos propios intereses, xa non hai espazo para os demais, xa non entran os pobres, xa non se escoita a voz de Deus, xa non se goza a doce alegría do seu amor, xa non palpita o entusiasmo por facer o ben. Os crentes tamén corren ese risco, certo e permanente. Moitos caen nel e convértense en seres resentidos, queixosos, sen vida. Esa non é a opción dunha vida digna e plena, ese non é o desexo de Deus para nós, esa non é a vida no Espírito que brota do corazón de Cristo resucitado.
3. Convido a cada cristián, en calquera lugar e situación en que se atope, a renovar agora mesmo o seu encontro persoal con Xesucristo ou, polo menos, a tomar a decisión de deixarse atopar por El, de tentalo cada día sen descanso. Non hai razón para que alguén pense que esta invitación non é para el, porque «ninguén queda excluído da ledicia reportada polo Señor»[1]. Ao que arrisca, o Señor non o defrauda, e cando alguén dá un pequeno paso cara a Xesús, descobre que El xa esperaba a súa chegada cos brazos abertos. Este é o momento para dicirlle a Xesucristo: «Señor, deixeime enganar, de mil maneiras escapei do teu amor, pero aquí estou outra vez para renovar a miña alianza contigo. Necesítote. Rescátame de novo, Señor, acéptame unha vez máis entre os teus brazos redentores». Fainos tanto ben volver a El cando nos perdemos! Insisto unha vez máis: Deus non se cansa nunca de perdoar, somos nós os que nos cansamos de acudir ao seu misericordia. Aquel que nos convidou a perdoar «setenta veces sete» (Mt 18,22) dános exemplo: El perdoa setenta veces sete. Vólvenos a cargar sobre os seus ombreiros unha e outra vez. Ninguén poderá quitarnos a dignidade que nos outorga este amor infinito e inquebrantable. El permítenos levantar a cabeza e volver empezar, cunha tenrura que nunca nos desilusiona e que sempre pode devolvernos a alegría. Non fuxamos da resurrección de Xesús, nunca nos declaremos mortos, pase o que pase. Que nada poida máis que a súa vida que nos lanza cara a adiante!
4. Os libros do Antigo Testamento preanunciaban a alegría da salvación, que se volvería desbordante nos tempos mesiánicos. O profeta Isaías diríxese ao Mesías esperado saudándoo con xúbilo: «Multiplicáche-lo xúbilo, fixeches grande a ledicia»(9,2). E anima aos habitantes de Sión a recibilo entre cantos: «Clamade con gozo e ledicia!» (12,6). A quen xa o viu no horizonte, o profeta convídao a converterse en mensaxeiro para os demais: «Sube a un monte alto, mensaxeira de Sión, levanta con forza a túa voz, mensaxeira de Xerusalén,levántaa, non teñas medo. Dilles ás cidades de Xudá: "Velaí o noso Deus".» (40,9). A creación enteira participa desta alegría da salvación: «Exulta, ceo; brinca de ledicia, terra; que se fendan os montes coa alegría, pois o Señor consolou o seu pobo, e compadeceuse dos seus pobres» (49,13).
Zacarías, vendo o día do Señor, convida a dar aclamacións ao Rei que chega «pobre e montado nun burriño»: «Relouca, filla de Sión, grita de ledicia, filla de Xerusalén. Velaí chega o teu rei, é xusto e protexido do Señor» (9,9).
Pero quizais a invitación máis contaxiosa sexa a do profeta Sofonías, quen nos mostra ao mesmo Deus como un centro luminoso de festa e de alegría que quere comunicar ao seu pobo ese gozo salvífico. Éncheme de vida reler este texto: «O Señor, o teu Deus, está no medio de ti, é un heroe que salva. El salta de alegría por ti, embrúxate co seu amor, dá brincos de alegría por ti» (3,17).
É a alegría que se vive no medio das pequenas cousas da vida cotiá, como resposta á afectuosa invitación do noso Pai Deus: «Meu fillo, se tes con que, aprovéitao; se tes con que, trátate ben. […]Non te prives da felicidade presente nin deixes fuxi-lo anaco dun anceio lexítimo» (Si 14,11.14). Canta tenrura paterna intúese detrás destas palabras!
5. O Evanxeo, onde cega gloriosa a Cruz de Cristo, convida insistentemente á alegría. Bastan algúns exemplos: «Alégrate» é o saúdo do anxo a María (Lc 1,28). A visita de María a Sabela fai que Xoán salte de alegría no seo da súa nai (cf. Lc 1,41). No seu canto María proclama: «Alégrase o meu espírito en Deus, o meu Salvador» (Lc 1,47). Cando Xesús comeza o seu ministerio, Xoán exclama: «Así é a miña alegría, que agora chega ó seu máximo» (Xn 3,29). Xesús mesmo encheuse do «gozo do Espírito Santo» (Lc 10,21). A súa mensaxe é fonte de gozo: «Díxenvos estas cousas, para que a miña alegría estea en vós, e a vosa alegría sexa plena» (Xn 15,11). A nosa alegría cristiá bebe da fonte do seu corazón rebosante. El promete aos discípulos: «Vós estaredes tristes, mais a vosa tristura volverase alegría» (Xn 16,20). E insiste: «heivos de ver de novo e o voso corazón alegrarase, e a vosa alegría ninguén vola poderá quitar» (Xn 16,22). Despois eles, ao velo resucitado, «alegráronse» (Xn 20,20). O libro dos Feitos dos Apóstolos conta que na primeira comunidade «partían o pan nas casas, comendo con alegría» (2,46). Por onde os discípulos pasaban, había «unha gran alegría» (8,8), e eles, no medio da persecución, «enchíanse de gozo» (13,52). Un eunuco, apenas bautizado, «seguiu o seu camiño cheo de alegría» (8,39), e o carcelero «celebraron unha festa por crer en Deus con tódolos da súa casa» (16,34). Por que non entrar tamén nós nese río de alegría?
6. Hai cristiáns cuxa opción parece ser a dunha Coresma sen Pascua. Pero recoñezo que a alegría non se vive do mesmo xeito en todas as etapas e circunstancias da vida, ás veces moi duras. Adáptase e transfórmase, e sempre permanece polo menos como un brote de luz que nace da certeza persoal de ser infinitamente amado, máis aló de todo. Comprendo ás persoas que tenden á tristeza polas graves dificultades que teñen que sufrir, pero aos poucos hai que permitir que a alegría da fe comece a espertarse, como un secreta pero firme confianza, aínda no medio das peores angustias: «Afasta a miña vida da fartura, esquézome da felicidade, […]Isto traio no meu corazón, por isto teño esperanza: as bondades do Señor non se acabaron, nin tampouco desapareceron as súas misericordias, pois son novas cada mañá, a túa fidelidade é grande. […]É bo que un espere en silencio a salvación do Señor» (Lm 3,17.21-23.26).
7. A tentación aparece frecuentemente baixo forma de escusas e reclamos, coma se debesen darse innumerables condicións para que sexa posible a alegría. Isto adoita suceder porque «a sociedade tecnolóxica ha logrado multiplicar as ocasións de pracer, pero atopa moi difícil procrear a alegría»[2]. Podo dicir que os gozos máis belos e espontáneos que vin nos meus anos de vida son os de persoas moi pobres que teñen pouco a que aferrarse. Tamén lembro a xenuína alegría daqueles que, aínda no medio de grandes compromisos profesionais, souberon conservar un corazón crente, desprendido e sinxelo. De maneiras variadas, esas alegrías beben na fonte do amor sempre máis grande de Deus que se nos manifestou en Xesucristo. Non me cansarei de repetir aquelas palabras de Benedito XVI que nos levan ao centro do Evanxeo: «Non se comeza a ser cristián por unha decisión ética ou unha gran idea, senón polo encontro cun acontecemento, cunha Persoa, que dá un novo horizonte á vida e, con iso, unha orientación decisiva»[3].
8. Só grazas a ese encontro -ou reencontró- co amor de Deus, que se converte en feliz amizade, somos rescatados da nosa conciencia illada e da autorreferencialidad. Chegamos a ser plenamente humanos cando somos máis que humanos, cando lle permitimos a Deus que nos leve máis aló de nós mesmos para alcanzar noso ser máis verdadeiro. Alí está o manancial da acción evanxelizadora. Porque, se alguén acolleu ese amor que lle devolve o sentido da vida, como pode conter o desexo de comunicalo a outros?
II. A dóce e confortadora alegría de evanxelizar
9. O ben sempre tende a comunicarse. Toda experiencia auténtica de verdade e de beleza busca por si mesma a súa expansión, e calquera persoa que viva unha profunda liberación adquire maior sensibilidade ante as necesidades dos demais. Comunicándoo, o ben se arraiga e desenvólvese. Por iso, quen queira vivir con dignidade e plenitude non ten outro camiño máis que recoñecer ao outro e buscar o seu ben. Non deberían asombrarnos entón algunhas expresións de san Pablo: «É o amor de Cristo o que nos preme» (2 Co 5,14); «Pobre de min se non predico o Evanxeo!» (1 Co 9,16).
Unha eterna novidade
11. Un anuncio renovado ofrece aos crentes, tamén aos mornos ou non practicantes, unha nova ledicia na fe e unha fecundidade evanxelizadora. En realidade, o seu centro e esencia é sempre o mesmo: o Deus que manifestou o seu amor inmenso en Cristo morto e resucitado. El fai aos seus fieis sempre novos; aínda que sexan anciáns, «ós que teñen esperanza no Señor renóvanselle-las forzas, soben con ás de aguia: corren, e non se fatigan; camiñan, e non cansan» (Is 40,31). Cristo é o «Evanxeo eterno» (Ap 14,6), e é «o mesmo onte e hoxe e será o mesmo sempre» (Hb 13,8), pero a súa riqueza e a súa fermosura son inesgotables. El é sempre novo e fonte constante de novidade. A Igrexa non deixa de asombrarse por «a profundidade da riqueza, da sabedoría e do coñecemento de Deus» (Rm 11,33). Dicía san Xoán da Cruz: «Esta espesura de sabedoría e ciencia de Deus é tan profunda e inmensa, que, aínda que máis a alma saiba dela, sempre pode entrar máis dentro»[7]. Ou ben, como afirmaba san Ireneo: «[Cristo], na súa vinda, trouxo consigo toda novidade»[8]. El sempre pode, coa súa novidade, renovar a nosa vida e a nosa comunidade e, aínda que atravese épocas escuras e debilidades eclesiais, a proposta cristiá nunca envellece. Xesucristo tamén pode romper os esquemas aburridos nos cales pretendemos encerralo e sorpréndenos coa súa constante creatividade divina. Cada vez que tentamos volver á fonte e recuperar a frescura orixinal do Evanxeo, brotan novos camiños, métodos creativos, outras formas de expresión, signos máis elocuentes, palabras cargadas de renovado significado para o mundo actual. En realidade, toda auténtica acción evanxelizadora é sempre «nova».
12. Aínda que esta misión reclámanos unha entrega xenerosa, sería un erro entendela como unha heroica tarefa persoal, xa que a obra é ante todo del, máis aló do que podamos descubrir e entender. Xesús é «o primeiro e o máis grande evanxelizador»[9]. En calquera forma de evanxelización o primado é sempre de Deus, que quixo chamarnos a colaborar con El e impulsarnos coa forza do seu Espírito. A verdadeira novidade é a que Deus mesmo misteriosamente quere producir, a que El inspira, a que El provoca, a que El orienta e acompaña de mil maneiras. En toda a vida da Igrexa debe manifestarse sempre que a iniciativa é de Deus, que «El nos amou primeiro» (1 Xn 4,19) e que «é Deus quen fai crecer» (1 Co 3,7). Esta convicción permítenos conservar a alegría no medio dunha tarefa tan esixente e desafiante que toma a nosa vida de maneira total. Pídenos todo, pero ao mesmo tempo ofrécenos todo.
13. Tampouco deberiamos entender a novidade desta misión como un desarraigamento, como un esquecemento da historia viva que nos acolle e lánzanos cara a adiante. A memoria é unha dimensión da nosa fe que poderiamos chamar «deuteronómica», en analogía coa memoria de Israel. Xesús déixanos a Eucaristía como memoria cotiá da Igrexa, que nos introduce cada vez máis na Pascua (cf. Lc 22,19). A alegría evanxelizadora sempre brilla sobre o transfondo da memoria agradecida: é unha graza que necesitamos pedir. Os Apóstolos xamais esqueceron o momento en que Xesús tocoulles o corazón: «Era contra as catro da tarde» (Xn 1,39). Xunto con Xesús, a memoria fainos presente «unha tal nube de testemuñas» (Hb 12,1). Entre eles, destácanse algunhas persoas que incidiron de maneira especial para facer brotar o noso gozo crente: «Mirade polos vosos dirixentes, que vos anunciaron a Palabra de Deus» (Hb 13,7). Ás veces trátase de persoas sinxelas e próximas que nos iniciaron na vida da fe: «Lembrando a túa fe sincera, que xa habitou na túa avoa Loide e na túa nai Eunice» (2 Tm 1,5). O crente é fundamentalmente «memorioso».
III. A nova evanxelización para a transmisión da fe
14. Na escoita do Espírito, que nos axuda a recoñecer comunitariamente os signos dos tempos, do 7 ao 28 de outubro de 2012 celebrouse a XIII Asemblea Xeral Ordinaria do Sínodo dos Bispos sobre o tema A nova evanxelización para a transmisión da fe cristiá. Alí lembrouse que a nova evanxelización convoca a todos e realízase fundamentalmente en tres ámbitos[10]. En primeiro lugar, mencionemos o ámbito da pastoral ordinaria, «animada polo lume do Espírito, para acender os corazóns dos fieis que regularmente frecuentan a comunidade e que se reúnen no día do Señor para nutrirse da súa Palabra e do Pan de vida eterna»[11]. Tamén se inclúen neste ámbito os fieis que conservan unha fe católica intensa e sincera, expresándoa de diversas maneiras, aínda que non participen frecuentemente do culto. Esta pastoral oriéntase ao crecemento dos crentes, de maneira que respondan cada vez mellor e con toda a súa vida ao amor de Deus.
En segundo lugar, lembremos o ámbito de «as persoas bautizadas que non viven as esixencias do Bautismo»[12], non teñen unha pertenza cordial á Igrexa e xa non experimentan o consolo da fe. A Igrexa, como nai sempre atenta, empéñase para que vivan unha conversión que lles devolva a alegría da fe e o desexo de comprometerse co Evanxeo.
Finalmente, remarquemos que a evanxelización está esencialmente conectada coa proclamación do Evanxeo a quen non coñecen a Xesucristo ou sempre o rexeitaron. Moitos deles buscan a Deus secretamente, movidos pola nostalxia do seu rostro, aínda en países de antiga tradición cristiá. Todos teñen o dereito de recibir o Evanxeo. Os cristiáns teñen o deber de anuncialo sen excluír a ninguén, non como quen impón unha nova obriga, senón como quen comparte unha alegría, sinala un horizonte belo, ofrece un banquete desexable. A Igrexa non crece por proselitismo senón «por atracción»[13].
15. Xoán Paulo II convidounos a recoñecer que «é necesario manter viva a solicitude polo anuncio» aos que están afastados de Cristo, «porque esta é a tarefa primordial da Igrexa»[14]. A actividade misioneira «representa aínda hoxe día o maior desafío para a Igrexa»[15] e «a causa misioneira debe ser a primeira»[16]. Que sucedería se nos tomásemos realmente en serio esas palabras? Simplemente recoñeceriamos que a saída misioneira é a paradigma de toda obra da Igrexa. Nesta liña, os Bispos latinoamericanos afirmaron que xa «non podemos quedarnos tranquilos en espera pasiva nos nosos templos»[17] e que fai falta pasar «dunha pastoral de mera conservación a unha pastoral decididamente misioneira»[18]. Esta tarefa segue sendo a fonte das maiores alegrías para a Igrexa: «Pois asegúrovos unha cousa: no ceo haberá máis alegría por un pecador que se converta que por noventa e nove xustos que non precisan conversión» (Lc 15,7).
Proposta e límites desta Exhortación
16. Aceptei con gusto o pedido dos Pais sinodales de redactar esta Exhortación[19]. Ao facelo, recollo a riqueza dos traballos do Sínodo. Tamén consultei a diversas persoas, e procuro ademais expresar as preocupacións que me moven neste momento concreto da obra evanxelizadora da Igrexa. Son innumerables os temas relacionados coa evanxelización no mundo actual que poderían desenvolverse aquí. Pero renunciei a tratar detidamente esas múltiples cuestións que deben ser obxecto de estudo e coidadosa profundización. Tampouco creo que deba esperarse do maxisterio papal unha palabra definitiva ou completa sobre todas as cuestións que afectan á Igrexa e ao mundo. Non é conveniente que o Papa substitúa aos episcopados locais no discernimiento de todas as problemáticas que se expoñen nos seus territorios. Neste sentido, percibo a necesidade de avanzar nunha saudable «descentralización».
17. Aquí optei por propor algunhas liñas que poidan alentar e orientar en toda a Igrexa unha nova etapa evanxelizadora, chea de fervor e dinamismo. Dentro dese marco, e en base á doutrina da Constitución dogmática Lumen gentium, decidín, entre outros temas, determe longamente nas seguintes cuestións:
a) A reforma da Igrexa en saída misioneira.
b) As tentacións dos axentes pastorais.
c) A Igrexa entendida como a totalidade do Pobo de Deus que evanxeliza.
d) A homilía e a súa preparación.
e) A inclusión social dos pobres.
f) A paz e o diálogo social.
g) As motivacións espirituais para a tarefa misioneira.
-----------------------------------------------------------------
[1] Paulo VI, Exhort. ap. Gaudete in Domino (9 maio 1975), 22: AAS 67 (1975), 297.
[2] Ibíd., 8: AAS 67 (1975), 292.
[3] Carta enc. Deus caritas est (25 decembro 2005), 1: AAS 98 (2006), 217.
[4] V Conferencia Xeral do Episcopado Latinoamericano e do Caribe, Documento de Aparecida (29 xuño 2007), 360.
[5] Ibíd.
[6] Paulo VI, Exhort. ap. Evangelii nuntiandi (8 decembro 1975), 80: AAS 68 (1976), 75.
[7] Cántico espiritual, 36, 10.
[8] Adversus haereses, IV, c. 34, n. 1: PG 7, 1083: «Omnem novitatem attulit, semetipsum afferens».
[9] Paulo VI, Exhort. ap. Evangelii nuntiandi (8 decembro 1975), 7: AAS 68 (1976), 9.
[10] Cf. Propositio 7.
[11] Benedicto XVI, Homilía durante a Santa Misa conclusiva da XIII Asamblea Xeral Ordinaria do Sínodo dos Bispos (28 outubro 2012): AAS 104 (2012), 890.
[12] Ibíd.
[13] Benedicto XVI, Homilía na Eucaristía de inauguración da V Conferencia Xeral do Episcopado Latinoamericano e do Caribe no Santuario de «La Aparecida» (13 maio 2007): AAS 99 (2007), 437.
[14] Carta enc. Redemptoris missio (7 decembrp 1990), 34: AAS 83 (1991), 280.
[15] Ibíd., 40: AAS 83 (1991), 287.
[16] Ibíd., 86: AAS 83 (1991), 333.
[17] V Conferencia Xeral do Episcopado Latinoamericano e do Caribe, Documento de Aparecida (29 xuño 2007), 548.
[18] Ibíd., 370.
[19] Cf. Propositio 1.
Comentarios
Publicar un comentario