FRATELLI TUTTI - Todos irmáns (Cap. 2)
CAPÍTULO SEGUNDO
UN ESTRAÑO NO CAMIÑO
56. Todo o que mencionei no capítulo anterior é máis que unha aséptica descrición da realidade, xa que «os gozos e as esperanzas, as tristezas e as angustias dos homes do noso tempo, sobre todo dos pobres e de cuantos sofren, son á vez gozos e esperanzas, tristezas e angustias dos discípulos de Cristo. Nada hai verdadeiramente humano que non atope eco no seu corazón».53 No intento de buscar unha luz no medio do que estamos a vivir, e antes de expor algunhas liñas de acción, propoño dedicar un capítulo a unha parábola dita por Xesucristo fai dous mil anos. Porque, aínda que esta carta está dirixida a todas as persoas de boa vontade, máis aló das súas conviccións relixiosas, a parábola exprésase de tal maneira que calquera de nós pode deixarse interpelar por ela.
«Un mestre da Lei levantouse e preguntoulle a Xesús para polo a proba: “Mestre, que debo facer para herdar a vida eterna?”. Xesús preguntoulle á súa vez: “Que está escrito na Lei?, que les nela?”. El respondeulle: “Amarás ao Señor, o teu Deus, con todo o teu corazón, con toda a túa alma, con todas as túas forzas e con toda a túa mente, e ao próximo como a ti mesmo”. Entón Xesús díxolle: “Respondiches ben; pero agora practícao e vivirás”. O mestre da Lei, querendo xustificarse, volveulle a preguntar: “Quen é o meu próximo?”. Xesús tomou a palabra e dixo: “Un home baixaba de Xerusalén a Xericó e caeu en mans duns ladróns, quen, despois de desposuílo de todo e ferilo, fóronse, deixándoo por morto. Por casualidade, un sacerdote baixaba polo mesmo camiño, viuno, deu un rodeo e pasou de longo. Igual fixo un levita, que chegou ao mesmo lugar, deu un rodeo e pasou de longo. En cambio, un samaritano, que ía de viaxe, chegou onde estaba o home ferido e, ao velo, conmoveuse profundamente, achegouse e lle vendó as súas feridas, curándoas con aceite e viño. Despois cargouno sobre a súa propia cabalgadura, levouno a un albergue e quedou coidándoo. Á mañá seguinte deulle ao dono do albergue dous moedas de prata e díxolle: “Cóidao, e, se gastas de máis, pagareicho ao meu regreso”. Cal deste tres paréceche que se comportou como próximo do home que caeu en mans dos ladróns”? O mestre da Lei respondeu: “O que o tratou con misericordia”. Entón Xesús díxolle: “Tes que ir e facer o mesmo”» (Lc 10, 25-37).
O TRANSFONDO
57. Esta parábola recolle un transfondo de séculos. Pouco despois da narración da creación do mundo e do ser humano, a Biblia expón o desafío das relacións entre nós. Caín destrúe ao seu irmán Abel, e resoa a pregunta de Deus: «Onde está o teu irmán Abel?» (Xn 4,9). A resposta é a mesma que frecuentemente damos nós: «Seica eu son gardián do meu irmán?» (ibíd.). Ao preguntar, Deus cuestiona todo tipo de determinismo ou fatalismo que pretenda xustificar a indiferenza como única resposta posible. Habilítanos, pola contra, a crear unha cultura diferente que nos oriente a superar as inimizades e a coidarnos uns a outros.
58. O libro de Xob acode ao feito de ter un mesmo Creador como base para soster algúns dereitos comúns:
«Seica o que me formou no ventre non o formou tamén a el e nos modelou do mesmo xeito na matriz?» (31,15). Moitos séculos despois, san Ireneo expresarao coa imaxe da melodía: «O amante da verdade non debe deixarse enganar polo intervalo particular de cada ton, nin supor un creador para un e outro para outro […], senón un só».54
59. Nas tradicións xudías, o imperativo de amar e coidar ao outro parecía restrinxirse ás relacións entre os membros dunha mesma nación. O antigo precepto «amarás ao teu próximo como a ti mesmo» (Lv 19,18) entendíase ordinariamente como referido aos connacionais. Con todo, especialmente no xudaísmo que se desenvolveu fóra da terra de Israel, os confíns fóronse ampliando. Apareceu a invitación a non facer aos outros o que non queres que che fagan (cf. Tb 4,15). O sabio Hillel (século I a. C.) dicía respecto diso: «Isto é a Lei e os Profetas. Todo o demais é comentario».55 O desexo de imitar as actitudes divinas levou a superar aquela tendencia a limitarse aos máis próximos: «O home ten piedade do seu próximo mais o Señor apiádase de todo canto vive» (Se 18,13).
60. No Novo Testamento, o precepto de Hillel expresouse de modo positivo: «Así que tratade á xente en todo conforme queredes que vos traten a vós, porque esta é a Lei e mais os Profetas.s» (Mt 7,12). Este chamado é universal, tende a abarcar a todos, só pola súa condición humana, porque o Altísimo, o Pai celestial «fai saír o seu sol sobre malos e bos» (Mt 5,45). Como consecuencia reclámase: «Sede compasivos coma o voso Pai é compasivo.» (Lc 6,36).
61. Hai unha motivación para ampliar o corazón de maneira que non exclúa ao estranxeiro, que pode atoparse xa nos textos máis antigos da Biblia. Débese ao constante recordo do pobo xudeu de vivir como forasteiro en Exipto:
«Non aflixirás nin asoballarás os forasteiros, pois forasteiros fostes vós en terras de Exipto.» (Ex 22,20).
«Non oprimas o estranxeiro. Vós coñecedes a súa condición, pois fostes estranxeiros en Exipto.» (Ex 23,9).
«Se un forasteiro vén morar convosco na vosa terra, non o maltratedes, tratádeo coma nativo entre vós, un peregrino máis convosco: amarédelo coma a vós mesmos, porque peregrinos fostes tamén vós no Exipto.» (Lv19,33- 34).
«Se vendimas a túa viña, non rebusques de segundas: o rebusco será para o emigrante, para o orfo e mais para a viúva. Así lembraraste de que fuches servo no país de Exipto.» (Dt 24,21-22).
No Novo Testamento resoa con forza o chamado ao amor fraterno:
«Porque toda a Lei está completa neste precepto: Amarás o teu próximo coma a ti mesmo.» (Ga 5,14).
«Quen ama a seu irmán, está na Luz e nel non hai nada que o faga tropezar. En troques, quen odia a seu irmán, está na escuridade e camiña na escuridade» (1 Xn 2,10-11).
«Ollade que nós sabemos que pasamos da morte á vida en que lles queremos ben ós irmáns; o que non quere ben, permanece na Morte.» (1 Xn 3,14).
«Quen non ama a seu irmán a quen está vendo, non pode amar a Deus, a quen nunca viu.» (1 Xn 4,20).
62. Aínda esta proposta de amor podía entenderse mal. Por algo, fronte á tentación das primeiras comunidades cristiás de crear grupos pechados e illados, san Paulo exhortaba aos seus discípulos a ter caridade entre eles «e con todos» (1 Ts 3,12), e na comunidade de Xoán pedíase que os irmáns fosen ben recibidos, «e maiormente os irmáns forasteiros» (3 Xn 5). Este contexto axuda a comprender o valor da parábola do bo samaritano: ao amor non lle importa se o irmán ferido é de aquí ou é de alá. Porque é o «amor que rompe as cadeas que nos illan e separan, tendendo pontes; amor que nos permite construír unha gran familia onde todos podamos sentirnos en casa. […] Amor que sabe de compaixón e de dignidade».56
54 S. IRENEO DE LYON, Adversus Haereses 2, 25, 2: PG 7/1, 798-s.
55 Talmud Bavli (Talmud de Babilonia), Sabbat, 31 a.
56 Discurso aos asistidos das obras de caridade da Igrexa, Tallin - Estonia (25 setembro 2018): L’Osservatore Romano, ed. semanal en lingua española (5 outubro 2018), p. 5.
O ABANDONADO
63. Xesús conta que había un home ferido, tirado no camiño, que fora asaltado. Pasaron varios ao seu carón pero fuxiron, non se detiveron. Eran persoas con funcións importantes na sociedade, que non tiñan no corazón o amor polo ben común. Non foron capaces de perder uns minutos para atender ao ferido ou polo menos para buscar axuda. Un detívose, regaloulle proximidade, curouno coas súas propias mans, puxo tamén diñeiro do seu peto e ocupouse del. Sobre todo, deulle algo que neste mundo ansioso retaceamos tanto: deulle o seu tempo. Seguramente el tiña os seus plans para aproveitar aquel día segundo as súas necesidades, compromisos ou desexos. Pero foi capaz de deixar todo ao carón ante o ferido, e sen coñecelo considerouno digno de dedicarlle o seu tempo.
64. Con quen te identificas? Esta pregunta é crúa, directa e determinante. A cal deles te pareces? Fainos falta recoñecer a tentación que nos circunda de desentendernos dos demais; especialmente dos máis débiles. Digámolo, crecemos en moitos aspectos, aínda que somos analfabetos en acompañar, coidar e soster aos máis fráxiles e débiles das nosas sociedades desenvolvidas. Afacémonos a mirar para o costado, a pasar de lado, a ignorar as situacións ata que estas golpéannos directamente.
65. Asaltan a unha persoa na rúa, e moitos escapan coma se non visen nada. Frecuentemente hai persoas que atropelan a alguén co seu automóbil e foxen. Só lles importa evitar problemas, non lles interesa se un ser humano morre pola súa culpa. Pero estes son signos dun estilo de vida xeneralizado, que se manifesta de diversas maneiras, quizais máis sutís. Ademais, como todos estamos moi concentrados nas nosas propias necesidades, ver a alguén sufrindo moléstanos, pertúrbanos, porque non queremos perder o noso tempo por culpa dos problemas alleos. Estes son síntomas dunha sociedade enferma, porque busca construírse de costas á dor.
66. Mellor non caer nesa miseria. Miremos o modelo do bo samaritano. É un texto que nos convida a que rexurda a nosa vocación de cidadáns do propio país e do mundo enteiro, construtores dun novo vínculo social. É un chamado sempre novo, aínda que está escrito como lei fundamental do noso ser: que a sociedade se encamiñe á prosecución do ben común e, a partir desta finalidade, reconstrúa unha e outra vez a súa orde política e social, o seu tecido de relacións, o seu proxecto humano. Cos seus xestos, o bo samaritano reflectiu que «a existencia de cada un de nós está ligada á dos demais: a vida non é tempo que pasa, senón tempo de encontro».57
67. Esta parábola é un ícono iluminador, capaz de pór de manifesto a opción de fondo que necesitamos tomar para reconstruír este mundo que nos doe. Ante tanto dor, ante tanta ferida, a única saída é ser como o bo samaritano. Toda outra opción termina ou ben á beira dos salteadores ou ben á beira dos que pasan de longo, sen compadecerse da dor do home ferido no camiño. A parábola móstranos con que iniciativas pódese refacer unha comunidade a partir de homes e mulleres que fan propia a fraxilidade dos demais, que non deixan que se erixa unha sociedade de exclusión, senón que se fan próximos e levantan e rehabilitan ao caído, para que o ben sexa común.
Ao mesmo tempo, a parábola advírtenos sobre certas actitudes de persoas que só se miran a si mesmas e non se fan cargo das esixencias ineludibles da realidade humana.
68. O relato, digámoslo claramente, non desliza un ensino de ideais abstractos, nin se circunscribe á funcionalidade dunha ensinanza ético-social. Revélanos unha característica esencial do ser humano, tantas veces esquecida: fomos feitos para a plenitude que só se alcanza no amor. Non é unha opción posible vivir indiferentes ante a dor, non podemos deixar que ninguén quede “a un costado da vida”. Isto débenos indignar, até facernos baixar da nosa serenidade para alterarnos polo sufrimento humano. Iso é dignidade.
UNHA HISTORIA QUE SE REPITE
69. A narración é sinxela e lineal, pero ten toda a dinámica desa loita interna que se dá na elaboración da nosa identidade, en toda existencia lanzada ao camiño para realizar a fraternidade humana. Postos en camiño chocámonos, indefectiblemente, co home ferido. Hoxe, e cada vez máis, hai feridos. A inclusión ou a exclusión da persoa que sofre ao costado do camiño define todos os proxectos económicos, políticos, sociais e relixiosos. Enfrontamos cada día a opción de ser bos samaritanos ou indiferentes viaxantes que pasan de longo. E se estendemos a mirada á totalidade da nosa historia e ao ancho e largo do mundo, todos somos ou fomos como estes personaxes: todos temos algo de ferido, algo de salteador, algo dos que pasan de largo e algo do bo samaritano.
70. É notable como as diferenzas dos personaxes do relato quedan totalmente transformadas ao confrontarse coa dolorosa manifestación do caído, do humillado. Xa non hai distinción entre habitante de Xudea e habitante de Samaría, non hai sacerdote nin comerciante; simplemente hai dous tipos de persoas: as que se fan cargo da dor e as que pasan de largo; as que se inclinan recoñecendo ao caído e as que distraen a súa mirada e aceleran o paso. En efecto, as nosas múltiples máscaras, as nosas etiquetas e os nosos disfraces caen: é a hora da verdade. Inclinarémonos para tocar e curar as feridas dos outros? Inclinarémonos para cargarnos ao ombreiro uns a outros?
Este é o desafío presente, ao que non habemos de terlle medo. Nos momentos de crises a opción vólvese perentoria: poderiamos dicir que, neste momento, todo o que non é salteador ou todo o que non pasa de largo, ou ben está ferido ou está a pór sobre os seus ombreiros a algún ferido.
71. A historia do bo samaritano repítese: tórnase cada vez máis visible que a desidia social e política fai de moitos lugares do noso mundo un camiño abatido, onde as disputas internas e internacionais e os saqueos de oportunidades deixan a tantos marxinados, tirados a un costado do camiño. Na súa parábola, Xesús non expón vías alternativas, como que fose daquel malferido ou do que o axudou, se a ira ou a sede de vinganza gañasen espazo nos seus corazóns? El confía no mellor do espírito humano e coa parábola aléntao a que se adhira ao amor, reintegre ao doído e constrúa unha sociedade digna de tal nome.
OS PERSONAXES
72. A parábola comeza cos salteadores. O punto de partida que elixe Xesús é un asalto xa consumado. Non fai que nos deteñamos a lamentar o feito, non dirixe a nosa mirada cara aos salteadores. Coñecémolos. Vimos avanzar no mundo as densas sombras do abandono, da violencia utilizada con mesquiños intereses de poder, acumulación e división. A pregunta podería ser: Deixaremos tirado ao que está magoado para correr cada un a gorecerse da violencia ou a perseguir aos ladróns? Será o ferido a xustificación das nosas divisións irreconciliables, das nosas indiferenzas crueis, dos nosos enfrontamentos internos?
73. Daquela a parábola fainos pór a mirada claramente nos que pasan de largo. Esta perigosa indiferenza de non deterse, inocente ou non, produto do desprezo ou dunha triste distracción, fai dos personaxes do sacerdote e do levita un non menos triste reflexo desa distancia cercenadora que se pon fronte á realidade. Hai moitas maneiras de pasar de largo que se complementan: unha é ensimesmarse, desentenderse dos demais, ser indiferentes. Outra sería só mirar cara a fóra. Respecto desta última maneira de pasar de longo, nalgúns países, ou en certos sectores destes, hai un desprezo dos pobres e da súa cultura, e un vivir coa mirada posta cara a fóra, coma se un proxecto de país importado tentase forzar o seu lugar. Así se pode xustificar a indiferenza dalgúns, porque aqueles que poderían tocarlles o corazón cos seus reclamos simplemente non existen. Están fóra do seu horizonte de intereses.
74. Nos que pasan de largo hai un detalle que non podemos ignorar; eran persoas relixiosas. É máis, dedicábanse a dar culto a Deus: un sacerdote e un levita. Isto é un forte chamado de atención, indica que o feito de crer en Deus e de adoralo non garante vivir como a Deus lle agrada. Unha persoa de fe pode non ser fiel a todo o que esa mesma fe lle reclama, e con todo pode sentirse preto de Deus e crerse con máis dignidade que os demais. Pero hai maneiras de vivir a fe que facilitan a apertura do corazón aos irmáns, e esa será a garantía dunha auténtica apertura a Deus. San Xoán Crisóstomo chegou a expresar con moita claridade este desafío que se expón aos cristiáns: «Desexan honrar o corpo de Cristo? Non o desprecen cando o contemplen espido […], nin o honren aquí, no templo, con lenzos de seda, se ao saír o abandonan no seu frío e nudez».58 O paradoxo é que ás veces, quen din non crer, poden vivir a vontade de Deus mellor que os crentes.
75. Os “salteadores do camiño” adoitan ter como aliados segredos aos que “pasan polo camiño mirando a outro lado”. Péchase o círculo entre os que usan e enganan á sociedade para esquilmala, e os que cren manter a pureza na súa función crítica, pero ao mesmo tempo viven dese sistema e dos seus recursos. Hai unha triste hipocrisía cando a impunidade do delito, do uso das institucións para o proveito persoal ou corporativo e outros males que non logramos desterrar, únense a unha permanente descualificación de todo, á constante sementa de sospeita que fai render a desconfianza e a perplexidade. O engano do “todo está mal” é respondido cun “ninguén pode arranxalo”, “que podo facer eu”?. Desta maneira, nútrese o desencanto e a desesperanza, e iso non alenta un espírito de solidariedade e de xenerosidade. Afundir a un pobo no desalento é o peche dun círculo perverso perfecto: así obra a ditadura invisible dos verdadeiros intereses ocultos, que se apropiaron dos recursos e da capacidade de opinar e pensar.
76. Miremos finalmente ao home ferido. Ás veces sentímonos como el, malferidos e tirados ao costado do camiño. Sentimos tamén desamparados polas nosas institucións desarmadas e desprovistas, ou dirixidas ao servizo dos intereses duns poucos, de fóra e de dentro. Porque «na sociedade globalizada, existe un estilo elegante de mirar para outro lado que se practica recurrentemente: baixo a roupaxe do politicamente correcto ou as modas ideolóxicas, mírase ao que sofre sen tocalo, televísao en directo, mesmo se adopta un discurso en aparencia tolerante e repleto de eufemismos».59
RECOMEZAR
77. Cada día ofrécesenos unha nova oportunidade, unha etapa nova. Non temos que esperar todo dos que nos gobernan, sería infantil. Gozamos dun espazo de corresponsabilidade capaz de iniciar e xerar novos procesos e transformacións. Sexamos parte activa na rehabilitación e o auxilio das sociedades feridas. Hoxe estamos ante a gran oportunidade de manifestar a nosa esencia fraterna, de ser outros bos samaritanos que carguen sobre si a dor dos fracasos, no canto de acentuar odios e resentimentos. Como o viaxeiro ocasional da nosa historia, só falta o desexo gratuíto, puro e simple de querer ser pobo, de ser constantes e incansables no labor de incluír, de integrar, de levantar ao caído; aínda que moitas veces vexámonos inmersos e condenados a repetir a lóxica dos violentos, dos que só se ambicionan a si mesmos, difusores da confusión e a mentira. Que outros sigan pensando na política ou na economía para os seus xogos de poder. Alimentemos o bo e poñámonos ao servizo do ben.
78. É posible comezar de abaixo e de a un, pugnar polo máis concreto e local, até o último recuncho da patria e do mundo, co mesmo coidado que o viaxeiro de Samaría tivo por cada chaga do ferido. Busquemos a outros e fagámonos cargo da realidade que nos corresponde sen medo á dor ou á impotencia, porque alí está todo o bo que Deus sementou no corazón do ser humano. As dificultades que parecen enormes son a oportunidade para crecer, e non a escusa para a tristeza inerte que favorece o sometemento. Pero non o fagamos sós, individualmente. O samaritano buscou a un hospedeiro que puidese coidar daquel home, como nós estamos convidados a convocar e atoparnos nun “nós” que sexa máis forte que a suma de pequenas individualidades; lembremos que «o todo é máis que a parte, e tamén é máis que a mera suma de elas».60 Renunciemos á mesquindade e ao resentimento dos internismos estériles, dos enfrontamentos sen fin. Deixemos de ocultar a dor das perdas e fagámonos cargo dos nosos crimes, desidias e mentiras. A reconciliación reparadora resucitaranos, e faranos perder o medo a nós mesmos e aos demais.
79. O samaritano do camiño foise sen esperar recoñecementos nin gratitudes. A entrega ao servizo era a gran satisfacción fronte ao seu Deus e á súa vida, e por iso, un deber. Todos temos responsabilidade sobre o ferido que é o pobo mesmo e todos os pobos da terra. Coidemos a fraxilidade de cada home, de cada muller, de cada neno e de cada ancián, con esa actitude solidaria e atenta, a actitude de proximidade do bo samaritano.
O PRÓXIMO SEN FRONTEIRAS
80. Xesús propuxo esta parábola para responder a unha pregunta: Quen é o meu próximo? A palabra “próximo” na sociedade da época de Xesús adoitaba indicar ao que é máis próximo, próximo. Entendíase que a axuda debía dirixirse en primeiro lugar ao que pertence ao propio grupo, á propia raza. Un samaritano, para algúns xudeus daquela época, era considerado un ser desprezable, impuro, e por tanto non llo incluía dentro dos seres próximos a quen se debía axudar. O xudeu Xesús transforma completamente esta formulación: non nos convida a preguntarnos quen son os que están preto de nós, senón a volvernos nós achegados, próximos.
81. A proposta é os de facerse presentes ante o que necesita axuda, sen importar se é parte do propio círculo de pertenza. Neste caso, o samaritano foi quen se fixo próximo do xudeu ferido. Para volverse próximo e presente, atravesou todas as barreiras culturais e históricas. A conclusión de Xesús é un pedido: «Tes que ir e facer o mesmo» (Lc 10,37). É dicir, interpélanos a deixar de lado toda diferenza e, ante o sufrimento, volvernos próximos a calquera. Entón, xa non digo que teño “próximos” a quen debo axudar, senón que sinto o chamado a volverme eu un próximo dos outros.
82. O problema é que Xesús destaca, á propósito, que o home ferido era un xudeu -habitante de Xudea- mentres quen se detivo e o auxiliou era un samaritano -habitante de Samaría-. Este detalle ten unha importancia excepcional para reflexionar sobre un amor que se abre a todos. Os samaritanos habitaban unha rexión que fora contaxiada por ritos pagáns, e para os xudeus isto volvíaos impuros, detestables, perigosos. De feito, un antigo texto xudeu que menciona a nacións odiadas, refírese a Samaría afirmando ademais que «nin pobo é» (Se 50,25), e agrega que é «o pobo de tolos que reside en Siquén» (v. 26).
83. Isto explica por que unha muller samaritana, cando Xesús lle pediu de beber, respondeu enfaticamente: «Como é que ti, sendo xudeu, me pides a min, muller samaritana, que che dea de beber?» (Xn 4,9). Quen buscaban acusacións que puidesen desacreditar a Xesús, o máis ofensivo que atoparon foi dicirlle «endemoñado» e «samaritano» (Xn 8,48). Por tanto, este encontro misericordioso entre un samaritano e un xudeu é unha potente interpelación, que desmente toda manipulación ideolóxica, para que ampliemos o noso círculo, para que demos á nosa capacidade de amar unha dimensión universal capaz de traspasar todos os prexuízos, todas as barreiras históricas ou culturais, todos os intereses mesquiños.
A INTERPELACIÓN DO FORASTEIRO
84. Finalmente, recordo que noutra parte do Evanxeo Xesús di: «Fun forasteiro e acolléstesme» ( Mt 25,35). Xesús podía dicir esas palabras porque tiña un corazón aberto que facía seus os dramas dos demais. San Paulo exhortaba: «Alegrádevos cos que están alegres e chorade cos que choran» (Rm 12,15). Cando o corazón asume esa actitude, é capaz de identificarse co outro sen importarlle onde naceu ou de onde vén. Ao entrar nesta dinámica, en definitiva experimenta que os demais son «a súa propia carne» (Is 58,7).
85. Para os cristiáns, as palabras de Xesús teñen tamén outra dimensión transcendente; implican recoñecer ao mesmo Cristo en cada irmán abandonado ou excluído (cf. Mt 25,40.45). En realidade, a fe colma de motivacións inauditas o recoñecemento do outro, porque quen cree pode chegar a recoñecer que Deus ama a cada ser humano cun amor infinito e que con iso lle confire unha dignidade infinita».61 A isto agrégase que cremos que Cristo derramou o seu sangue por todos e cada un, polo cal ninguén queda fóra do seu amor universal. E se imos á fonte última, que é a vida íntima de Deus, atopámonos cunha comunidade de tres Persoas, orixe e modelo perfecto de toda vida en común. A teoloxía continúa enriquecéndose grazas á reflexión sobre esta gran verdade.
86. Ás veces asómbrame que, con semellantes motivacións, á Igrexa levoulle tanto tempo condenar contundentemente a escravitude e diversas formas de violencia. Hoxe, co desenvolvemento da espiritualidade e da teoloxía, non temos escusas. Con todo, aínda hai quen parecen sentirse alentados ou polo menos autorizados pola súa fe para soster diversas formas de nacionalismos pechados e violentos, actitudes xenófobas, desprezos e mesmo malos tratos cara aos que son diferentes. A fe, co humanismo que encerra, debe manter vivo un sentido crítico fronte a estas tendencias, e axudar a reaccionar rapidamente cando comezan a insinuarse. Para iso é importante que a catequese e a predicación inclúan de modo máis directo e claro o sentido social da existencia, a dimensión fraterna da espiritualidade, a convicción sobre a inalienable dignidade de cada persoa e as motivacións para amar e acoller a todos.
61 S. XOÁN PAULO II, Mensaxe aos discapacitados, Ángelus en Osnabrück - Alemaña (16 novembro 1980): L’Osservatore Romano, ed. semanal en lingua española (23 novembro 1980), p. 9.
Comentarios
Publicar un comentario