MISERICORDIAE VULTUS (I)

BULA DE CONVOCACIÓN

DO XUBILEU EXTRAORDINARIO

DA MISERICORDIA

FRANCISCO

BISPO DE ROMA

SERVO DOS SERVOS DE DEUS

A CANTOS LEAN ESTA CARTA

GRAZA, MISERICORDIA E PAZ

________________________________________

1. Xesucristo é o rostro da misericordia do Pai. O misterio da fe cristiá parece atopar a súa síntese nesta palabra. Ela volveuse viva, visible e alcanzou o seu culmen en Xesús de Nazaret. O Pai, « rico en misericordia » (Ef 2,4), despois de revelar o seu nome a Moisés como « Deus compasivo e misericordioso, lento á ira, e pródigo en amor e fidelidade » (Ex 34,6) non cesou de dar a coñecer en varios modos e en tantos momentos da historia a súa natureza divina. Na « plenitude do tempo » (Gal 4,4), cando todo estaba disposto segundo o seu plan de salvación, El enviou ao seu Fillo nado da Virxe María para revelarnos de maneira definitiva o seu amor. Quen o ve a El ve ao Pai (cfr Xn 14,9). Xesús de Nazaret coa súa palabra, cos seus xestos e con toda a súa persoa [1] revela a misericordia de Deus.

[1] Cfr Conc. Ecum. Vat. II, Const. dogm. Dei Verbum, 4.

2. Sempre temos necesidade de contemplar o misterio da misericordia. É fonte de alegría, de serenidade e de paz. É condición para a nosa salvación. Misericordia: é a palabra que revela o misterio da Santísima Trindade. Misericordia: é o acto último e supremo co cal Deus vén ao noso encontro. Misericordia: é a lei fundamental que habita no corazón de cada persoa cando mira con ollos sinceros ao irmán que atopa no camiño da vida. Misericordia: é a vía que une Deus e o home, porque abre o corazón á esperanza de ser amados para sempre no entanto o límite do noso pecado.

3. Hai momentos nos que dun modo moito máis intenso estamos chamados a ter a mirada fixa na misericordia para poder ser tamén nós mesmo signo eficaz do obrar do Pai. É por isto que anunciei un Xubileu Extraordinario da Misericordia como tempo propicio para a Igrexa, para que faga máis forte e eficaz o testemuño dos crentes.

O Ano Santo abrirase o 8 de decembro de 2015, solemnidade da Inmaculada Concepción. Esta festa litúrxica indica o modo de obrar de Deus desde os albores da nosa historia. Despois do pecado de Adán e Eva, Deus non quixo deixar a humanidade en soidade e a mercé do mal. Por isto pensou e quixo a María santa e inmaculada no amor (cfr Ef 1,4), para que fose a Nai do Redentor do home. Ante a gravidade do pecado, Deus responde coa plenitude do perdón. A misericordia sempre será máis grande que calquera pecado e ninguén poderá pór un límite ao amor de Deus que perdoa. Na festa da Inmaculada Concepción terei a alegría de abrir a Porta Santa. Nesta ocasión será unha Porta da Misericordia, a través da cal calquera que entrará poderá experimentar o amor de Deus que consola, que perdoa e ofrece esperanza.

O domingo seguinte, III de Advento, abrirase a Porta Santa na Catedral de Roma, a Basílica de San Xoán de Letrán. Sucesivamente abrirase a Porta Santa nas outras Basílicas Papais. Para o mesmo domingo establezo que en cada Igrexa particular, na Catedral que é a Igrexa Nai para todos os fieis, ou na Concatedral ou nunha igrexa de significado especial se abra por todo o Ano Santo unha idéntica Porta da Misericordia. A xuízo do Ordinario, ela poderá ser aberta tamén nos Santuarios, meta de tantos peregrinos que nestes lugares santos con frecuencia son tocados no corazón pola graza e atopan o camiño da conversión. Cada Igrexa particular, entón, estará directamente comprometida a vivir este ano Santo como un momento extraordinario de graza e de renovación espiritual. O Xubileu, por tanto, será celebrado en Roma así como nas Igrexas particulares como signo visible da comuñón de toda a Igrexa.

4. Escollín a data do 8 de decembro polo seu gran significado na historia recente da Igrexa. En efecto, abrirei a Porta Santa no quincuaxésimo aniversario da conclusión do Concilio Ecuménico Vaticano II. A Igrexa sente a necesidade de manter vivo este evento. Para ela iniciaba un novo período da súa historia. Os Pais reunidos no Concilio percibiran intensamente, como un verdadeiro sopro do Espírito, a esixencia de falar de Deus aos homes do seu tempo nun modo máis comprensible. Derrubadas as murallas que por moito tempo recluíran a Igrexa nunha cidadela privilexiada, chegara o tempo de anunciar o Evanxeo dun modo novo. Unha nova etapa na evanxelización de sempre. Un novo compromiso para todos os cristiáns de testemuñar con maior entusiasmo e convicción a propia fe. A Igrexa sentía a responsabilidade de ser no mundo signo vivo do amor do Pai.

Volven á mente as palabras cargadas de significado que san Xoán XXIII pronunciou na apertura do Concilio para indicar o camiño a seguir: « No noso tempo, a Esposa de Cristo prefire usar o medicamento da misericordia e non empuñar as armas da severidade ... A Igrexa católica, ao elevar por medio de leste Concilio Ecuménico o facho da verdade católica, quere mostrarse nai amable de todos, benigna, paciente, chea de misericordia e de bondade para cos fillos separados dela ».[2] No mesmo horizonte colocábase tamén o beato Paulo VI quen, na Conclusión do Concilio, expresábase desta maneira: « Queremos máis ben notar como a relixión de noso Concilio foi principalmente a caridade ... A antiga historia do samaritano foi a pauta da espiritualidade do Concilio ... Unha corrente de afecto e admiración envorcouse do Concilio cara ao mundo moderno. Reprobou os erros, si, porque o esixe, non menos a caridade que a verdade, pero, para as persoas, só invitación, respecto e amor. O Concilio enviou ao mundo contemporáneo en lugar de deprimentes diagnósticos, remedios alentadores, no canto de funestos presaxios, mensaxes de esperanza: os seus valores non só foron respectados senón honrados, sostidos os seus incesantes esforzos, as súas aspiracións, purificadas e bendicidas ... Outra cousa debemos destacar aínda: toda esta riqueza doctrinal envórcase nunha única dirección: servir ao home. Ao home en todas as súas condicións, en todas as súas debilidades, en todas as súas necesidades ».[3]

Con estes sentimentos de agradecemento por canto a Igrexa recibiu e de responsabilidade pola tarefa que nos espera, atravesaremos a Porta Santa, na plena confianza de sabernos acompañados pola forza do Señor Resucitado que continua sostendo a nosa peregrinación. O Espírito Santo que conduce os pasos dos crentes para que cooperen na obra de salvación realizada por Cristo, sexa guía e apoio do Pobo de Deus para axudalo a contemplar o rostro da misericordia.[4]

[2] Discurso de apertura do Conc. Ecum. Vat. II, Gaudet Mater Ecclesia, 11 de outubro de 1962, 2-3.
[3] Alocución na última sesión pública, 7 de decembro de 1965.
[4] Cfr Conc. Ecum. Vat. II, Const. dogm. Lumen gentium, 16; Const. past. Gaudium et spes, 15.

5. O Ano xubilar concluirase na solemnidade litúrxica de Xesucristo Rei do Universo, o 20 de novembro de 2016. Nese día, pechando a Porta Santa, teremos ante todo sentimentos de gratitude e de recoñecemento cara á Santísima Trindade por concedernos un tempo extraordinario de graza. Encomendaremos a vida da Igrexa, a humanidade enteira e o inmenso cosmos á Señoría de Cristo, esperando que derrame o seu misericordia como o rocío da mañá para unha fecunda historia, aínda por construír co compromiso de todos no próximo futuro. Como desexo, que os anos por vir estean impregnados de misericordia para poder ir ao encontro de cada persoa levando a bondade e a tenrura de Deus! A todos, crentes e afastados, poida chegar o bálsamo da misericordia como signo do Reino de Deus que está xa presente no medio de nós.

6. « É propio de Deus usar misericordia e especialmente nisto maniféstase o seu omnipotencia ».[5] As palabras de san Tomé de Aquino mostran canto a misericordia divina non sexa en absoluto un signo de debilidade, senón máis ben a calidade da omnipotencia de Deus. É por isto que a liturxia, nunha das colectas máis antigas, convida a orar dicindo: « Oh Deus que revelas o teu omnipotencia sobre todo na misericordia e o perdón ».[6] Deus será sempre para a humanidade como Aquel que está presente, próximo, providente, santo e misericordioso.

"Paciente e misericordioso" é o binomio que a miúdo aparece no Antigo Testamento para describir a natureza de Deus. O seu ser misericordioso constátase concretamente en tantas accións da historia da salvación onde a súa bondade prevalece por encima do castigo e a destrución. Os Salmos, en modo particular, destacan esta grandeza do proceder divino: « El perdoa todas as túas culpas, e cura todas as túas doenzas; rescata a túa vida do sepulcro, coróache de graza e de misericordia » (Sal 103,3-4). Dunha maneira aínda máis explícita, outro Salmo testemuña os signos concretos do seu misericordia: « O Señor libera aos cativos, abre os ollos dos cegos e levanta ao caído; o Señor protexe aos estranxeiros e sustenta ao orfo e á viúva; o Señor ama aos xustos e entorpece o camiño dos malvados » (146,7-9). Por último, velaquí outras expresións do salmista: « O Señor sa os corazóns afligidos e véndalles as súas feridas. [...] O Señor sostén aos humildes e humilla aos malvados ata o po » (147,3.6). Así pois, a misericordia de Deus non é unha idea abstracta, senón unha realidade concreta coa cal El revela o seu amor, que é como o dun pai ou unha nai que se conmoven no máis profundo das súas entrañas polo propio fillo. Vale dicir que se trata realmente dun amor "visceral". Provén desde o máis íntimo como un sentimento profundo, natural, feito de tenrura e compaixón, de indulxencia e de perdón.

[5] San Tomé de Aquino, Summa Theologiae, II-II, q. 30, a. 4.

[6] XXVI domingo do tempo ordinario. Esta colecta encóntrase xa no século VIII, entre os textos eucolóxicos do Sacramentario Gelasiano (1198).

7. "Eterna é a súa misericordia": é o refrán que acompaña cada verso do Salmo 136 mentres se narra a historia da revelación de Deus. En razón da misericordia, todas as vicisitudes do Antigo Testamento están cargadas dun profundo valor salvífico. A misericordia fai da historia de Deus con Israel unha historia de salvación. Repetir continuamente "Eterna é a súa misericordia", como o fai o Salmo, parece un intento por romper o círculo do espazo e do tempo para introducilo todo no misterio eterno do amor. É coma se quixésese dicir que non só na historia, senón por toda a eternidade o home estará sempre baixo a mirada misericordiosa do Pai. Non é casual que o pobo de Israel quixese integrar este Salmo, o grande hallel como é coñecido, nas festas litúrxicas máis importantes.

Antes da Paixón, Xesús orou con este Salmo da misericordia. Testemúñao o evanxelista Mateo cando di que « despois de cantar o himno » (Mt 26,30), Xesús cos seus discípulos saíron cara ao Monte das Oliveiras. Mentres instituía a Eucaristía, como memorial perenne del e da súa Pascua, puxo simbólicamente este acto supremo da Revelación á luz da misericordia. En leste mesmo horizonte da misericordia, Xesús viviu a súa paixón e morte, consciente do gran misterio do amor de Deus que se habería de cumprir na cruz. Saber que Xesús mesmo fixo oración con este Salmo, o fai para nós os cristiáns aínda máis importante e comprométenos a incorporar este refrán na nosa oración de encomio cotián: "Eterna é a súa misericordia".

8. Coa mirada fixa en Xesús e no seu rostro misericordioso podemos percibir o amor da Santísima Trindade. A misión que Xesús recibiu do Pai foi a de revelar o misterio do amor divino en plenitude. « Deus é amor » (1 Xn 4,8.16), afirma pola primeira e única vez en toda a Sacra Escritura o evanxelista Xoán. Este amor fíxose agora visible e tanxible en toda a vida de Xesús. A súa persoa non é outra cousa senón amor. Un amor que se doa gratuitamente. As súas relacións coas persoas que se lle achegan deixan ver algo único e irrepetible. Os signos que realiza, sobre todo cara aos pecadores, cara ás persoas pobres, excluídas, enfermas e sufrientes levan consigo o distintivo da misericordia. Nel todo fala de misericordia. Nada nel é falto de compaixón.

Xesús, ante a multitude de persoas que o seguían, vendo que estaban cansadas e extenuadas, perdidas e sen guía, sentiu desde o profundo do corazón unha intensa compaixón por elas (cfr Mt 9,36). Por mor deste amor compasivo curou os enfermos que lle presentaban (cfr Mt 14,14) e con poucos pans e peixes acougou a fame de grandes xentíos (cfr Mt 15,37). O que movía a Xesús en todas as circunstancias non era senón a misericordia, coa cal lía o corazón dos interlocutores e respondía as súas necesidades máis reais. Cando atopou a viúva de Naim, que levaba o seu único fillo ao sepulcro, sentiu gran compaixón pola inmensa dor da nai en bágoas, e devolveulle ao seu fillo resucitándoo da morte (cfr Lc 7,15). Despois de liberar o endemoniado de Xerasa, confíalle esta misión: « Anuncia todo o que o Señor che fixo e a misericordia que obrou contigo » (Mc 5,19). Tamén a vocación de Mateo colócase no horizonte da misericordia. Pasando diante do banco dos impostos, os ollos de Xesús póusanse sobre os de Mateo. Era unha mirada cargada de misericordia que perdoaba os pecados daquel home e, vencendo a resistencia dos outros discípulos, escólleo a el, o pecador e publicano, para que sexa un dos Doce. San Beda o Venerable, comentando esta escena do Evanxeo, escribiu que Xesús mirou a Mateo con amor misericordioso e elixiuno: miserando atque eligendo.[7] Sempre me cativou esta expresión, tanto que quixen facela a miña propio lema.

[7] Cfr Hom. 21: CCL 122, 149-151.