San Martiño de Tours (11/11) e S.Martiño de Dumio (03/03)
AS FOGUEIRAS DO SAN MARTIÑO
LUMES DO SÉCULO VI QUE QUENTAN O NOSO PRESENTE
‘As fogueiras do San Martiño’, así titulou don Ramón Otero
Pedrayo un dos capítulos do seu ‘Ensaio Histórico sobre a Cultura Galega’. A imaxe dos
arredores do Ourense acendidos nos magostos, traíalle ao señor de Trasalba todo o engado da Alta Idade Media. Un tempo
convulso que en Galiza tivo como protagonista principal a Martiño, un bispo que chegou dende Oriente disposto a
cristianizar definitivamente estas terras da fin do Mundo.
A súa pegada é inmensa. O seu nome preside popularmente todo este mes, curiosamente días de sombras preñados de ritos antigos. Imos dar pois unha voltiña polo século VI. Non falamos de leccións de historia, senon de remexer nas imaxes evocadoras dun tempo, aparentente esquecido, que latexa con forza no noso presente. En rigor os galegos temos dous Martiños, moitas veces confundidos entre si. Este mes celebramos a festa de Martiño de Tours, santo da parte das Galias. Era
soldado romano e por iso se lle
representa compartindo cun pobre a súa
capa encarnada.
Mais o que realmente
estivo entre nós foi outro Martiño,
probablemente discípulo seu, San Martiño
de Dumio, así coñecido polo mosteiro que
fundou pola parte de Braga. Era natural
de Panonia, na actual Hungría, e estaba
formado en Constantinopla, a capital do
Imperio Romano de Oriente. O de Dumio
reorganizou a igrexa galega e encheu
todos os recunchos de parroquias que
teñen a Martiño -o de Tours- como santo
patrón.
Dende o século V existiu na
Gallaecia un reino independente. Os
suevos costituíron por acó o primeiro
reino bárbaro dentro dos limes do
imperio. A Gallaecia romana abranguía a
actual Galiza, o Norte de Portugal e
territorios de Asturias e León. Tras un
tempo de loitas os suevos chegaron a un
acordo cos galaico-romanos e comezou
unha etapa de certa prosperidade. Por
presión dos visigodos as clases
dirixentes deste reino fixéronse arrianas, unha das herexías do cristianismo. San Gregorio de Tours conta que o fillo de Charrarico, rei de Galiza, curou da
lepra pola intercesión de Martiño de
Tours. Tras o milagre os suevos
convertéronse de novo ao catolicismo e
reclamaron reliquias do santo para
erguer un templo no seu reino. De
seguido, a mediados do século VI, chegou
a Galiza o outro Martiño. Abofé que tiña
traballo. Ademais da cuestión arriana,
continuaban as prácticas priscilianistas
e os antigos ritos de adoración á
natureza.
Unha das súas primeiras
medidas foi meterlle o machado a un
piñeiro no que a xente cría que vivía un
demo. Todo o mundo pensaba que lle ía
caer enriba con resultado de morte
segura. Mais “milagrosamente” a árbore
foi para o outro lado e do demo do arume
non se soubo nin pouco nin moito. Por
este detalle colleu o alcume de Martiño
“do piñeiro”. E por iso o Seminario
Maior de Santiago se chama San Martiño
Pinario, de “pinus”, “piñeiro” en
latín. Martiño escribiu un longo sermón
“De correctione rusticorum”. Nel dicía
que tiñamos que deixar de adorar aos
penedos, as fontes e as encrucilladas. E
sobre todo, ¿que era iso de denominar os
días da semana cos nomes dos deuses
pagáns? “Luns” día da Lúa, “martes día
de Marte”, “mércores” de Mercurio… Por
iso hoxe en Portugal e nalgúns
currunchos de Galiza, en vez de “luns”
din “segunda feira”, “terza feira” en
lugar de “martes”… Isto é o sistema
oficial proposto pola Igrexa que só
triunfo, gracias a Martiño, nestas terras
extremas de Occidente. A súa
figura coa machada na man evócanos
directamente o “Irminsul”, a árbore
sagrada dos saxóns que tronzou Carlomagno. As historias deste tempo teñen moito aquel. Anos de conflicto entre a igrexa católica e as antigas crenzas. Grandes sabios que chegaban dende o Oriente
civilizado tentando cristianizar estas
terras neboentas. Martiño, bispo evanxelizador na fin do mundo, ten o seu contrapunto ideal no Merddin das lendas galesas, símbolo dos derradeiros representantes da antiga
relixión. No século XII, Geoffrey de
Monmout considerou que este nome non
era moi propio para denoninar a un
sabio —soáballe un chisco escatolóxico—
e adaptouno coa forma “Merlín” que
hoxe todos coñecemos.
A pegada dos dous Martiños confundidos é intensa. Velaí un recorte persoal. Un señor de Pantín —sinto non lembrar o seu nome— díxome que na Guerra Civil non morrera ningún rapaz das parroquias que tiñan a este santo por patrón. Como premio ao grande esforzo do de Dumio, a onomástica do seu mestre —o de Tours— coincide coa festa doméstica da matanza. Aínda que ben mirado, ¿non haberá trampa no conto? ¿Pode existir unha festa máis pagana que as gulas que xeneran entre nós as gloriosas carnes porcinas? Non sei qué pensaría o autor de “De correctione
rusticorum” sobre o asunto.
ALTA POLÍTICA DA ALTA IDADE MEDIA
O traballo de Martiño de Dumio hai que enmarcalo no contexto
da política internacional do seu tempo.
Algúns autores mesmo o consideran directamente
como un axente do emperador romano de Oriente, Xustiniano. O reino da
Gallaecia entrara na órbita do poder dos
visigodos que dominaba o centro da península.
Os suevos fixéranse arrianos por presión destes. A súa nova conversión
ao catolicismo significaba pois un
desafío. Xustiniano no seu intento de reconstruír o Imperio Romano asentou aos seus bizantinos
no Sur de Hispania. Os suevos tiñan nel
un aliado natural contra os visigodos. Nese momento aparece Martiño. Non revelo o final. As aventuras máis
apaixonantes están nos propios libros de
historia...
PARA SABER MÁIS:
Comentarios
Publicar un comentario