Carta do Papa Francisco ao Presidente da CAL

Xa que estamos iniciando o curso -tamén o pastoral- penso 

que non está de máis lembrar o labor que nos corresponde 

aos laicos, tanto aos cregos como a nós mesmos, 

por aquelo de saber cara onde camiñar. 

Grazas ao grupo de Cremos no Rural por lembrar cal é 

o noso labor e comezalo xuntos con ledicia. 

O domingo iniciaron camiño co seu blogue, 

no que eu tamén participo (clicar aquí) e 

na reunión do sábado Manolo Regal fixo referencia 

a este documento e quero compartilo con vós. 

Bo comezo...

Laicos na vida pública, 

Igrexa e mundo.

TOMADO DE: http://es.radiovaticana.va

Texto completo da Carta do Papa Francisco
Á súa Eminencia Cardeal Marc Armand Ouellet, P.S.S.
Presidente da Pontificia Comisión para América Latina


Eminencia:


    Ao finalizar o encontro da Comisión para América Latina e o Caribe tiven a oportunidade de atoparme con todos os participantes da asemblea onde se intercambiaron ideas e impresións sobre a participación pública do laicado na vida dos nosos pobos.

   Quixen recoller o compartido nesa instancia e continuar por este medio a reflexión vivida neses días para que o espírito de discernimiento e reflexión "non caia en saco roto"; axúdenos e siga estimulando a servir mellor ao Santo Pobo fiel de Deus.

   Precisamente é desde esta imaxe, desde onde me gustaría partir para a nosa reflexión sobre a actividade pública dos laicos no noso contexto latinoamericano. Evocar ao Santo Pobo fiel de Deus, é evocar o horizonte ao que estamos convidados a mirar e desde onde reflexionar. O Santo Pobo fiel de Deus é ao que como pastores estamos continuamente convidados a mirar, protexer, acompañar, soster e servir. Un pai non se entende a si mesmo sen os seus fillos. Pode ser un moi bo traballador, profesional, esposo, amigo pero o que o fai pai ten rostro: son os seus fillos. O mesmo sucede connosco, somos pastores. Un pastor non se concibe sen un rabaño ao que está chamado a servir. O pastor, é pastor dun pobo, e ao pobo sérvello desde dentro. Moitas veces vaise adiante marcando o camiño, outras detrás para que ningún quede atrasado, e non poucas veces estase no medio para sentir ben o palpitar da xente.

   Mirar ao Santo Pobo fiel de Deus e sentirnos parte integrante do mesmo sitúanos na vida e, por tanto, nos temas que tratamos dunha maneira diferente. Isto axúdanos a non caer en reflexións que poden, en si mesmas, ser moi boas pero que terminan funcionalizando a vida da nosa xente, ou teorizando tanto que a especulación termina matando a acción. Mirar continuamente ao Pobo de Deus sálvanos de certos nominalismos declaracionistas (slogans) que son belas frases pero non logran soster a vida das nosas comunidades. Por exemplo, recordo agora a famosa expresión: "é a hora do laicos" pero parece que o reloxo se parou.

   Mirar ao Pobo de Deus, é lembrar que todos ingresamos á Igrexa como laicos. O primeiro sacramento, o que sela para sempre a nosa identidade e do que teriamos que estar sempre orgullosos é o do bautismo. Por el e coa unción do Espírito Santo, (os fieis) quedan consagrados como casa espiritual e sacerdocio santo (LG 10) Nosa primeira e fundamental consagración afunde as súas raíces no noso bautismo. A ninguén bautizárono cura, nin bispo. Bautizáronos laicos e é o signo indeleble que nunca ninguén poderá eliminar. Fainos ben lembrar que a Igrexa non é unha elite dos sacerdotes, dos consagrados, dos bispos, senón que todos formamos o Santo Pobo fiel de Deus. Esquecernos disto carrexa varios riscos e/ou deformacións na nosa propia vivencia persoal como comunitaria do ministerio que a Igrexa nos confiou. Somos, como ben o sinala o Concilio Vaticano II, o Pobo de Deus, cuxa identidade é a dignidade e a liberdade dos fillos de Deus, en cuxos corazóns habita o Espírito Santo como nun templo (LG 9). O Santo Pobo fiel de Deus está unxido coa graza do Espírito Santo, por tanto, á hora de reflexionar, pensar, avaliar, discernir, debemos estar moi atentos a esta unción.

   Á súa vez, debo sumar outro elemento que considero froito dunha mala vivencia da eclesioloxía exposta polo Vaticano II. Non podemos reflexionar o tema do laicado ignorando unha das deformacións máis fortes que América Latina ten que enfrontar - e ás que lles pido unha especial atención - o clericalismo. Esta actitude non só anula a personalidade dos cristiáns, senón que ten unha tendencia a diminuír e desvalorizar a graza bautismal que o Espírito Santo puxo no corazón da nosa xente. O clericalismo leva á funcionalización do laicado; tratándoo como "mandados", coarta as distintas iniciativas, esforzos e ata me animo a dicir, ousadías necesarios para poder levar a Boa Nova do Evanxeo a todos os ámbitos do quefacer social e especialmente político. O clericalismo lonxe de impulsar as distintas achegas, propostas, aos poucos vai apagando o lume profético que a Igrexa toda está chamada a testemuñar no corazón dos seus pobos. O clericalismo esquécese que a visibilidade e a sacramentalidade da Igrexa pertence a todo o Pobo de Deus (cfr. LG 9-14) E non só a uns poucos elixidos e iluminados.

   Hai un fenómeno moi interesante que se produciu na nosa América Latina e anímome a dicir, creo que é dos poucos espazos onde o pobo de Deus foi soberano da influencia do clericalismo: refírome a a pastoral popular. Foi dos poucos espazos onde o pobo (incluíndo aos seus pastores) e o Espírito Santo puido atoparse sen o clericalismo que busca controlar e frear a unción de Deus sobre os seus. Sabemos que a pastoral popular como ben o escribiu Paulo VI na exhortación apostólica Evangelii nuntiandi, ten certamente os seus límites. Está exposta frecuentemente a moitas deformacións da relixión, pero prosegue, cando está ben orientada, sobre todo mediante unha pedagoxía de evanxelización, contén moitos valores. Reflicte unha sede de Deus que soamente os pobres e sinxelos poden coñecer. Fai capaz de xenerosidade e sacrificio ata o heroísmo, cando se trata de manifestar a fe. Comporta un fondo sentido dos atributos profundos de Deus: a paternidade, a providencia, a presenza amorosa e constante. Procrea actitudes interiores que raramente poden observarse no mesmo grao en quen non posúen esa relixiosidade: paciencia, sentido da cruz na vida cotiá, desapego, aceptación dos demais, devoción. Tendo en conta eses aspectos, chamámola gustosamente "piedade popular", é dicir, relixión do pobo, máis ben que relixiosidade ... Ben orientada, esta relixiosidade popular pode ser cada vez máis, para as nosas masas populares, un verdadeiro encontro con Deus en Xesucristo. (EN 48) O Papa Paulo usa unha expresión que considero é clave, a fe do noso pobo, as súas orientacións, procuras, desexo, anhelos, cando se logran escoitar e orientar termínannos manifestando unha xenuína presenza do Espírito. Confiemos no noso Pobo, na súa memoria e no seu "olfacto", confiemos que o Espírito Santo actúa en e con eles, e que este Espírito non é só "propiedade" da xerarquía eclesial.

   Tomei este exemplo da pastoral popular como clave hermenéutica que nos pode axudar a comprender mellor a acción que se xera cando o Santo Pobo fiel de Deus reza e actúa. Unha acción que non queda ligada á esfera íntima da persoa senón pola contra transfórmase en cultura; unha cultura popular evanxelizada contén valores de fe e de solidariedade que poden provocar o desenvolvemento dunha sociedade máis xusta e crente, e posúe unha sabedoría peculiar que hai que saber recoñecer cunha mirada agradecida. (EG 68)

   Entón desde aquí podemos preguntarnos, que significa que os laicos estean a traballar na vida pública?

   Hoxe en día moitas das nosas cidades convertíronse en verdadeiros lugares de supervivencia. Lugares onde a cultura do descarte parece instalarse e deixa pouco espazo para unha aparente esperanza. Aí atopamos aos nosos irmáns, inmersos nesas loitas, coas súas familias, tentando non só sobrevivir, senón que no medio das contradicións e inxustizas, buscan ao Señor e queren testemuñalo. Que significa para nós pastores que os laicos estean a traballar na vida pública? Significa buscar a maneira de poder alentar, acompañar e estimular todo os intentos, esforzos que xa hoxe se fan por manter viva a esperanza e a fe nun mundo cheo de contradicións especialmente para os máis pobres, especialmente cos máis pobres. Significa como pastores comprometernos no medio do noso pobo e, co noso pobo soster a fe e a súa esperanza. Abrindo portas, traballando con eles, soñando con eles, reflexionando e especialmente rezando con eles. Necesitamos recoñecer a cidade -e por tanto todos os espazos onde se desenvolve a vida da nosa xente- desde unha mirada contemplativa, unha mirada de fe que descubra ao Deus que habita nos seus fogares, nas súas rúas, nas súas prazas... El vive entre os cidadáns promovendo a caridade, a fraternidade, o desexo do ben, de verdade, de xustiza. Esa presenza non debe ser fabricada senón descuberta, desvelada. Deus non se oculta a aqueles que o buscan cun corazón sincero. (EG 71) Non é nunca o pastor o que lle di ao laico o que ten que facer ou dicir, eles sábeno tanto ou mellor que nós. Non é o pastor o que ten que determinar o que teñen que dicir nos distintos ámbitos os fieis. Como pastores, unidos ao noso pobo, fainos ben preguntamos como estamos a estimular e promovendo a caridade e a fraternidade, o desexo do ben, da verdade e a xustiza. Como facemos para que a corrupción non aniñe nos nosos corazóns.

   Moitas veces caemos na tentación de pensar que o laico comprometido é aquel que traballa nas obras da Igrexa e/ou nas cousas da parroquia ou da diocese e pouco reflexionamos como acompañar a un bautizado na súa vida pública e cotiá; como el, no seu quefacer cotián, coas responsabilidades que ten comprométese como cristián na vida pública. Sen darnos conta, xeramos unha elite laical crendo que son laicos comprometidos só aqueles que traballan en cousas "dos curas" e esquecemos, descoidado ao crente que moitas veces queima a súa esperanza na loita cotiá por vivir a fe. Estas son as situacións que o clericalismo non pode ver, xa que está moi preocupado por dominar espazos máis que por xerar procesos. Por iso, debemos recoñecer que o laico pola súa propia realidade, pola súa propia identidade, por estar inmerso no corazón da vida social, pública e política, por estar no medio de novas formas culturais que se xestan continuamente ten esixencias de novas formas de organización e de celebración da fe. Os ritmos actuais son tan distintos (non digo mellor ou peor) aos que se vivían 30 anos atrás! Isto require imaxinar espazos de oración e de comuñón con características novas, máis atractivas e significativas -especialmente- para os habitantes urbanos. (EG 73) É obvio, e ata imposible, pensar que nós como pastores teriamos que ter o monopolio das solucións para os múltiples desafíos que a vida contemporánea preséntanos. Ao contrario, temos que estar á beira da nosa xente, acompañándoos nas súas procuras e estimulando esta imaxinación capaz de responder á problemática actual. E isto discerniendo coa nosa xente e nunca pola nosa xente ou sen a nosa xente. Como diría San Ignacio, "segundo os lugares, tempos e persoas". É dicir, non uniformizando. Non se poden dar directivas xerais para unha organización do pobo de Deus ao interno da súa vida pública. A inculturación é un proceso que os pastores estamos chamados a estimular alentado á xente a vivir a súa fe onde está e con quen está. A inculturación é aprender a descubrir como unha determinada porción do pobo de hoxe, no aquí e agora da historia, vive, celebra e anuncia a súa fe. Coa idiosincrasia particular e de acordo aos problemas que ten que enfrontar, así como todos os motivos que ten para celebrar. A inculturación é un traballo de artesáns e non unha fábrica de produción en serie de procesos que se dedicarían a "fabricar mundos ou espazos cristiáns".

   Dúas memorias pídenos coidar no noso pobo. A memoria de Xesucristo e a memoria dos nosos antepasados. A fe, recibímola, foi un agasallo que nos chegou en moitos casos das mans das nosas nais, das nosas avoas. Elas foron, a memoria viva de Xesucristo no seo dos nosos fogares. Foi no silencio da vida familiar, onde a maioría de nós aprendeu a rezar, a amar, a vivir a fe. Foi ao in terno dunha vida familiar, que despois tomou forma de parroquia, colexio, comunidades que a fe foi chegando á nosa vida e facéndose carne. Foi tamén esa fe sinxela a que moitas veces nos acompañou nos distintos avatares do camiño. Perder a memoria é desarraigarnos de onde vimos e por tanto, saberémonos tampouco onde imos. Isto é clave, cando desarraigamos a un laico da súa fe, da das súas orixes; cando o desarraigamos do Santo Pobo fiel de Deus, o desarraigamos da súa identidade bautismal e así lle privamos a graza do Espírito Santo. O mesmo pásanos a nós, cando nos desarraigamos como pastores do noso pobo, perdémonos.

   O noso rol, a nosa alegría, a alegría do pastor está precisamente en axudar e estimular, do mesmo xeito que fixeron moitos antes que nós, sexan as nais, as avoas, os pais os verdadeiros protagonistas da historia. Non por unha concesión nosa de boa vontade, senón por propio dereito e estatuto. Os laicos son parte do Santo Pobo fiel de Deus e por tanto, os protagonistas da Igrexa e do mundo; aos que nós estamos chamados a servir e non dos cales temos que servirnos.

   Na miña recente viaxe á terra de México tiven a oportunidade de estar a soas coa Nai, deixándome mirar por ela. Nese espazo de oración puiden presentarlle tamén o meu corazón de fillo. Nese momento estiveron tamén vostedes coas súas comunidades. Nese momento de oración, pedinlle a María que non deixase de soster, como o fixo coa primeira comunidade, a fe do noso pobo. Que a Virxe Santa interceda por vós, vos coide e acompañe sempre.

Vaticano, 19 de marzo de 2016

+Francisco