GAUDETE ET EXSULTATE (V)

Tradución ao galego: Xosé Manuel Lence García

CAPÍTULO QUINTO

COMBATE, VIXILANCIA E DISCERNIMENTO

158.          A vida critiá é un combate permanente. Requírense forza e coraxe para resistir as tentacións do demo e anunciar o Evanxeo. Esta loita é ben fermosa, porque permítenos celebrar cada vez que o Señor vence na nosa vida.

O combate e a vixilancia

159.          Non se trata só dun combate contra o mundo e a mentalidade mundana, que nos engana, atóntanos e vólvenos mediocres descomprometidos e sen gozo. Tampouco queda reducido a unha loita contra a propia febleza e as propias inclinacións (cadaquén ten a súa: preguiza, luxuria, envexa, ciumes, e demais). É tamen unha loita constante contra o demo, que é o príncipe do mal. Xesús mesmo festexa as nosas vitorias. Alegrábase cando os seus discípulos lograban avanzar no anuncio do Evanxeo, superando a oposición do Maligno, e celebraba: “Eu vía a Satanás caer do ceo coma un raio”(Lc 10,18).

Algo mais que un mito

160.         Non aceptaremos a existencia do demo se teimamos en mirar a vida con criterios empíricos e sen sentido sobrenatural. Precisamente, a convicción de que este poder maligno está entre nós é o que nos permite entender por que ás veces o mal ten tanta forza destrutiva. É certo que os autores bíblicos tiñan unha bagaxe conceptual limitado para expresar algunhas realidades, e que en tempos de Xesús poderíase confundir, por exemplo, unha  epilepsia coa posesión diabólica. Porén, iso non debe levarnos a simplificar tanto a realidade dicindo que todos os casos narrados nos evanxeos eran doenzas psíquicas e daquela o demo non existe ou non actúa. A súa presenza está nas primeiras páxinas das Escrituras, que rematan coa vitoria de Deus sobre o demo120. De feito, cando Xesús nos deixou o Nosopai quixo que rematáramos pedíndolle ao Pai que nos libere do Malo. A expresión utilizada alí non se refire  ao mal abstrato e a súa tradución mais precisa é “o Malo”. Indica un ser persoal que nos acosa. Xesús ensinounos a pedir cada día esa liberación para que o poder do Malo non nos domine.

161.               Daquela non pensemos que é un mito, unha representación, un símbolo, unha figura ou unha idea. Ese engano lévanos a baixar os brazos, a descoidarnos e a quedar mais expostos. El non precisa posuírnos. Envelénanos co odio, coa tristura, coa envexa, cos vicios. E así, mentres nós baixamos a guarda, el aproveita para destruír a nosa vida, as nosas familias e as nosas comunidades, porque “bruando coma un león, anda ao arredor á procura de quen engulir” (1Pe 5,8).

Espertos e confiados

162.               A Palabra de Deus convídanos claramente a “afrontarmos os asexos do demo” (Ef 6,11) e a deter “as frechas incendiarias do maligno” (Ef 6,16). Non son palabras románticas, porque o noso camiño cara a santidade tamén é unha constante loita. Quen non queira recoñecelo verase exposto  ao  fracado  ou  á  mediocridade.  Para  o  combate temos as armas poderosas que o Señor nos da: a fe que se expresa na oración, a meditación da Palabra de Deus, a celebración da Misa, a adoración eucarística, a reconciliación sacramental, as obras de caridade, a vida comunitaria, o empeño misioneiro. Se nos descoidamos, será doado que nos seduzan as falsas promesas do mal, porque, como dicía o santo cura Bochero: “que importa a promesa de liberación de Lucifer e que vos ateigue con todos os seus bens, se son bens enganosos, se son bens envelenados?”122.

163.        neste vieiro, o desenvolvemento do ben, a maduración espiritual e o crecemento do amor son o mellor contrapeso ao mal. Ninguén resiste se opta por quedar nun punto morto, cando se conforma con pouco, se deixa de soñar con ofrecerlle ao Señor unha entrega mais fermosa. Inda menos se cae nun espírito de derrota, porque “o que comeza sen confiar perdeu antes de empezar a metade da batalla e enterra os seus talentos. […] O trunfo cristián sempre é unha cruz, mais unha cruz que é , ao tempo, bandeira de vitoria, que se porta cunha tenrura combativa fronte aos embates do mal”123.

A corrupción espiritual

164.        O camiño da santidade é unha fonte de paz e de gozo que nos agasalla o Espírito, pero ao tempo require que estemos “coas lámpadas acesas”(Lc 12,35) e permanezamos atentos: “Gardádevos de toda clase de mal”(1Tes 5,22). “Estade en vela” (Mt 24,42; cf. Mc 13,35). “Non nos deamos ao sono”(1Tes 5,6). Porque quen senten que non cometen faltas graves contra a Lei de Deus, poden descoidarse nun aquel de apampamento  ou  adormecemento.  Como  non  topan algo grave que reprocharse, non se decatan desa tibieza que aos poucos vaise apoderando da súa vida espiritual e rematan por desgastarse e corromperse.

165.            A corrupción espiritual é peor que a caída dun pecador, porque trátase dunha cegueira cómoda e autosuficiente onde todo remata parecendo lícito: o engano, a calumnia, o egoísmo e tantos xeitos sutís de autoreferencialidade, xa que “o mesmo Satán disfrázase de anxo de luz” (2Cor 11,14). Así rematou Salomón os seus días, mentres o gran pecador David soubo remontar a súa miseria. Nun relato, Xesús advertiunos sobre esa tentación anganosa que nos vai deslizando cara a corrupción: menciona a unha persoa liberada do demo que, pensando que a súa vida xa estaba limpa, rematou posuída por outros sete espíritos malignos (cf Lc 11,24-26). Outro texto bíblico utiliza unha imaxe forte: “o can que vomitou, o vómito papou” (2Pe 2,22; cf.Pr 26,11)

O discernimento

166.        Como saber se algo ven do Espírito Santo ou se a súa orixe está no espírito do mundo ou no espírito do demo? A única forma é o discernimento, que non supón somentes unha boa capacidade de razoar ou un sentido común, tamén é un don que hai que pedir. Se o pedimos confiadamente ao Espírito Santo, e ao tempo procuramos desenvolvelo coa oración, a reflexión, a lectura e o bo consello, seguramente poderemos crecer nesa capacidade espiritual.

Unha necesidade imperiosa

167.                Hoxendía o hábito do discernimento volveuse particularmente necesario. Porque a vida actual ofrece enormes posiblidades de acción e distracción, e o mundo as presenta como se foran válidas e boas. Todos, pero especialmente os xoves, están expostos a un zapping constante. É posíbel navegar en dúas ou tres pantallas simultaneamente e interactuar ao mesmo tempo en diferentes escenarios virtuais. Sen a sabedoría do discernimento podemos converternos fácilmente en títeres ao abeiro das tendencias do momento.

168.         Isto resulta especialmente importante cando aparece na propia vida unha novidade, e daquela hai que discernir se o viño novo que ven de Deus ou é unha novidade enganosa do espírito do mundo ou do espírito do diaño. Noutras ocasións sucede o contrario, porque as forzas do mal indúcennos a non cambiar, a deixar as cousas como están, a optar polo inmovilismo ou o rigorismo. Daquela impedimos que actúe o soplo do Espírito. Somos libres coa liberdade de Xesucristo, pero el chámanos a examinar o que hai dentro de nós – desexos, angurias, medos, búsquedas-  e o que sucede fora de nós –os “sinais dos tempos”- para recoñecer os camiños da plena liberdade: “examinádeo todo; quedádevos co bó” (1Tes 5,21).

Sempre á luz do Señor

169.           O discernimento non só é necesario en momentos extraordinarios, ou cando hai que resolver problemas graves, ou cando hai que tomar unha decisión crucial. É unha  ferramenta  de  loita  para   mellor  seguir  ao   Señor. 
Fainos falla sempre, para estar dispostos a recoñecer os tempos de Deus e da súa graza, para non estragar as inspiracións do Señor, para non deixar pasar o seu convite a crecer. Moitas veces isto xógase no pequeño, no que semella irrelevante, porque a grandeza móstrase no simple e no cotiá124. Trátase de non ter límites para o grande, para o mellor e mais fermoso, pero, ao tempo, concentrados no pequeño, na entrega de hoxe. Porén, pido a todos os cristiáns que non deixen de facer cada día, en diálogo co Señor que nos ama, un sincero “exame de conciencia”. Ao tempo, o discernimento lévanos a recoñecer os medios concretos que o Señor predispón no seu misterioso plan de amor, para que non quedemos só nas boas intencións.

Un don sobrenatural

170.       É verdade que o discernimento espritual non exclúe as aportacións das sabedorías humanas, existenciais, psicolóxicas, sociolóxicas ou morais. Pero as trascende. Nen tan sequera lle abondan as sabias normas da Igrexa. Lembremos sempre que o discernimento é unha graza. Aínda que inclúa a razón e a prudencia, supéraas, porque trátase de albiscar o misterio do proxecto único e irrepetible que Deus ten para cadaquén e que se realiza no medio dos mais variados contextos e límites. Non está en xogo só un benestar temporal, nin a satisfación de facer algo útil, nin sequera o desexo de ter a conciencia  tranquila. Está en xogo o sentido da miña vida ante o Pai que me coñece e me ama, o verdadeiro para que da miña existencia que ninguén coñece mellor que el. O discernimento, en definitiva, conduce á fonte mesma da vida que non morre, quérese dicir, coñecer ao Pai, o único Deus verdadeiro, e ao que enviu: Xesucristo (cf.Xn 17,3). Non precisa capacidades especiais nin está reservado aos mais intelixentes e instruídos, pois o Pai móstrase con gusto aos humildes (cf.Mt 11,25).

171.        Aínda que o Señor nos fala de xeitos moi variados no medio do noso traballo, a traverso dos demais, e en todo momento, non é posíbel prescindir do silencio da oración pousada para percibir mellor, para calmar as ansiedades e recompoñer o conxunto da propia existencia á luz de Deus. Así poderemos deixar nacer esa nova síntese que xermola da vida iluminada polo Espírito.

Fala, Señor

172.            Con todo, podería ocurrir que na mesma oración refuguemos deixarnos confrontar pola liberdade do Espírito, que actúa como quere. Hai que lembrar que o discernimento orante require partir dunha disposición a escoitar: ao Señor, aos demais, á propia realidade que nos desafía sempre de xeitos novos. Só quen sexa quen de escoitar ten a liberdade para renunciar ao propio punto de vista parcial ou insuficiente, aos seus costumes, aos seus esquemas. Así estará realmente dispoñíbel para acoller a chamada que racha as súas seguridades pero que o leva a unha vida mellor, pois non abonda con que todo vaia ben, que todo esté quedo. Deus pode estar ofrecendo algo mais, e na nosa distracción cómoda non o recoñecemos.

173.        Tal actitude de escoita implica , por certo, obediencia ao Evanxeo como último criterio, pero tamén ao Maxisterio que o custodia, intentando atopar no tesouro da Igrexa o que sexa mais fecundo para o hoxe da salvación. Non se trata de aplicar receitas ou de repetir o pasado, xa que as mesmas solucións non son válidas en toda circunstancia e o que era útil nun contexto pode non selo noutro. O discernimento de espíritos libéranos do rigorismo, que non ten sitio ante o perenne hoxe do Resucutado. Só o Espírito sabe penetrar nos pregos mais escuros da realidade e ter en conta todos os seus matices, para que emerxa con outra luz a novidade do Evanxeo.

A lóxica do don e da cruz

174.                Unha condición esencial para o progreso no discernimento é educarse na paciencia de Deus e nos seus tempos, que non son os nosos. El non fai caer lume sobre os infieis (cf. Lc 9,54), ni permite aos celosos “arrincar o xoio” que crece canda o trigo (cf. Mt 13,29). Tamén require xenerosidade, porque “hai mais alegría en dar que en recibir” (Feit 20,35). Non se discerne para descubrir que mais podemos sacar a esta vida, senón para recoñecer como podemos cumprir mellor esa misión que se nos confiou no Bautismo, e iso implica estar dispostos a renuncias ata  dalo todo. Porque a felicidade é paradóxica e agasállanos as mellores experiencias cando aceptamos a lóxica misteriosa que non é de este mundo, como dicía san Boaventura referíndose á cruz: “esta é a nosa lóxica”125. Se un asume esta dinámica, entón non deixa anestesiar a súa conciencia e ábrese xenerosamente ao discernimento.

175.        Cando escrutamos ante Deus os camiños da vida, non hai espazos que queden excluídos. Podemos seguir crecendo e entregarlle algo mais a Deus en todos os aspectos da existencia, mesmo en aqueles onde experimentamos os atrancos mais fortes. Pero compre pedirlle ao Espírito Santo que nos libere e que escorrente ese medo que nos leva a vedarlle a súa entrada nalgúns aspectos da propia vida. Deus, que o pide todo, tamén o da todo, e non quere entrar en nós para mutilar ou debilitar senón para plenificar. Isto fainos ver que o discernimento non é unha autonálise ensimismada, unha introspección egoista, senón unha verdadeira saída de noso cara o misterio de Deus, que nos axuda a vivir a misión á que nos chamou para o ben dos irmáns.

***

176.         Quero que María coroe estas reflexións, porque ela vivíu como ninguén as benaventuranzas de Xesús. Ela é a que se estremecía de gozo na presenza de Deus, a que conservaba todo no seu corazón e se deixou traspasar pola espada. É a santa entre os santos, a mais bendita, a que nos ensina o camiño da santidade e nos acompaña. Ela non acepta que quedemos caídos e ás veces lévanos no seu colo sen xulgarnos. Conversar con ela consólanos, libéranos e santifícanos. A Nai non precisa de moitas palabras, non lle fai falla que nos esforcemos demasiado para explicarlle o que nos pasa. Abonda musitar unha e outra vez: “Ave, María,…”

177.        Agardo que estas páxinas sexan útiles para que toda a Igrexa se dedique a promover o desexo da santidade. Pidamos que o Espírito Santo infunda en nós un intenso anceio de ser santos para a maior gloria de Deus e alentémonos uns aos outros neste intento. Así compartiremos unha felicidade que o mundo non nos poderá quitar.

Dado en Roma, onda San Pedro, o 19 de marzo, Solemnidade de San Xosé, do ano 2018, sexto do meu Pontificado

120	Cf homilia na Misa da Casa Santa Marta (11.10.13)
121	Cf Beato Paulo VI Catequeses (15.11.72) “unha das meirandes necesidades é a defensa daquel mal que chamamos Demo […] o mal non é somentes unha deficiencia, senón unha eficiencia, un ser vivo, espiritual, pervertido e pervertidor. Terrible realidade. Misteriosa e pavorosa. Sáese do cadro do ensino bíblico e eclesiástico quen se nega a recoñecer a súa existencia; ou ben quen fai dela un principio que existe por si e que non ten, como calquera outra creatura, a súa orixe en Deus; ou ben a explica como unha pseudorealidade, unha personificación conceptual e fantástica das causas descoñecidas das nosas desgrazas”
122	San Xosé Gabriel do Rosario Brochero. Plática das bandeiras, en conferencia Episcopal Arxentina. O cura Brochero, cartas e sermóns. Bos Aires, 1999, 71
123	Exh Ap Evangelii gaudium (24.11.13), 85
124	Na campa de san Ignacio de Loiola atópase este sabio epitafio:”non coerceri a maximo, contineri tamen a minimo divinum est” ( é divino non asustarse polas cousas grandes e ao tempo estar atento ao mais pequeño)
125	Colacións sobre o Hexaemeron, 1, 30