Benaventurados os Misericordiosos (III)
3. CATRO GRANDES RETOS PARA A NOSA DIOCESE
HOXE
Entre os grandes retos que nos resultan
particularmente urxentes, sinalaremos catro: a vivencia da misericordia, da
comuñón e da alegría; a necesidade e a beleza de camiñar xuntos; os sacramentos
da iniciación cristiá; e o Evanxeo de a familia.
3.1. A misericordia, a
comuñón e a alegría
O egoísmo é a raíz da avaricia e,
no fondo, a fonte da tristeza. Se nos deixásemos levar polo egoísmo, se o noso
ideal fose querernos a nós mesmos por encima de todo, considerando que o mundo
existe “para min” esquecéndonos do outro, construiriamos unha sociedade
inmisericorde, desapiadada, carente de empatía e, ao cabo, unha
sociedade moi triste.
O
Evanxeo márcanos unha ruta moi distinta. A Igrexa está chamada a ser un signo
profético que pon en primeiro plano o respecto á persoa humana proclamando a
validez dun principio fundamental: “Que cadaquén, sen ningunha excepción, debe
considerar ao próximo como ‘outro eu’, coidando en primeiro lugar da súa vida e
dos medios necesarios para vivila dignamente[109]”.
A caridade é o camiño que permite
superar o egoísmo e abrirse á misericordia e á comuñón. Como lembra o Catecismo da Igrexa católica, os temores, os prexuízos, as actitudes de soberbia e
egoísmo que obstaculizan a fraternidade, “só cesan coa caridade que ve en cada
home un ‘próximo’, un irmán”[110].
As
ensinanzas do papa Francisco en Evangelii
gaudium e o profundo maxisterio de Bieito
XVI en Deus caritasest e en Caritas
inveritate , constitúen para todos nós,
como Igrexa diocesana, non só un motivo de reflexión e de estudo senón, sobre
todo, un reto pastoral que non podemos descoidar.
Estamos
chamados a “compartir cos pobres os bens e a alegría de Deus”[111]. En cada un de nós, sen menoscabo do
que sexa propio do noso estado de vida, ha de resoar a chamada de Xesús: “vende
todo canto tes e repárteo entre os pobres -e terás un tesouro nos ceos-: e
despois ven e sígueme” (Lc 18,22). Trátase de pór ao Señor por riba de todo;
por riba da nosa tendencia ao egoísmo.
O dignatario que foi obxecto desta
proposta de Xesús “quedou moi apesarado, porque era moi rico” (Lc 18,23). Cando
nos falta a valentía para seguir ao Señor, invádenos a tristeza. O papa
Francisco dinos que o encontro con Xesús nos libera “do pecado, do baleiro
interior, do illamento. Con Xesucristo sempre nace e renace a alegría[112]”.
O primeiros quince números da
Exhortación Evangeli gaudium son un dos manifestos máis lúcidos da Igrexa no
mundo moderno. É a resposta dun crente que vai espida e directa á gran reserva
do pensamento actual á fe: a fe é triste e proclama o
fracaso como resignación.
Que facer cando falta a alegría?
Debemos emprender a senda do encontro, da comuñón, que é o contrario ao
illamento. Como indicou Benedicto XVI:
“Quixese mencionar [di] un
terceiro elemento para entrar na alegría do amor: facer que creza na vosa vida
e na vida das vosas comunidades a comuñón fraterna. Hai vínculo estreito entre
a comuñón e a alegría. Non en balde Paulo escribe a súa exhortación en plural;
é dicir, non se dirixe a cada un en singular senón que afirma: “Estade sempre
alegres no Señor” (Flp 4,4). Só xuntos, vivindo en comuñón fraterna, podemos
experimentar esta alegría”[113].
É unha chamada a vivir a fondo a
nosa fraternidade para penetrarnos na senda do seguimento alegre do Señor. O
punto de partida da nosa alegría é a comunidade fraterna
que a alimenta.
Necesitamos espazos gratuítos de
encontro: simplemente estar xuntos, conversar, compartir,alegrarnos xuntos.
Pola contra, non sería estraño que buscásemos fóra o que non fomos capaces
de crear dentro.
A nosa alegría debe ser unha alegría
aberta. Estamos chamados a compartir a alegría con todos, en todas as nosas
relacións humanas. Isto débenos levar a devolver o encanto á nosa vida cristiá
e a manter viva a esperanza.
Quixese agradecer a Cáritas o traballo
que leva a cabo de atención ás persoas necesitadas. Desexo pedirlles, a todos
os que colaboran nesta tarefa, que continúen nesta senda de profunda renovación
da Diocese no exercicio da caridade.
3.2.
A necesidade e a beleza de camiñar xuntos
“A
Igrexa ten nome de sínodo”, dicía san Xoán Crisóstomo[114]. Todas as accións da Igrexa han de
estar marcadas por un estilo comunional, fraterno, que se expresa de forma comunitaria e
social na sinodalidade, no camiñar xuntos; é dicir, na colaboración afectiva e
efectiva de todos os membros de a Igrexa particular.
Esta
Diocese viviu recentemente a experiencia dun Sínodo Diocesano, que exhortaba ao
exercicio da comuñón e da corresponsabilidade[115]. É un compromiso -e un estilo de acción
pastoral-que non debemos esquecer.
A
necesaria corresponsabilidade na vida da Igrexa fundaméntase en poderosas
razóns. No Pobo de Deus é “común a dignidade dos membros, que deriva da súa
rexeneración en Cristo; común a graza da filiación; común a chamada á
perfección: unha soa salvación, única a esperanza e
indivisa a caridade[116]”.
Por
outra banda, na Igrexa o sacerdocio común dos fieis e o sacerdocio ministerial
ou xerárquico, aínda que diferentes esencialmente e non só en grao, ordénanse,
con todo, o un ao outro, pois ambos participan á súa maneira do único sacerdocio de Cristo[117].
De
modo análogo, “Pastores e fieis colaboran estreitamente na conservación, no
exercicio e na profesión da fe recibida[118]”. O Concilio Vaticano II pide ao Bispo
que “non se negue a ouvir aos seus súbditos, aos que, como a verdadeiros fillos
seus, alimenta e a quen exhorta a cooperar animosamente con el[119]”.
A
tarefa de aconsellar na Igrexa, en ben da comunidade, é propia de
todos os cristiáns, e singularmente importante. Con esta finalidade existen
canles para a escoita e para o consello -para a corresponsabilidade- na vida
das parroquias e da Diocese. Canles de comuñón e de participación que se han de
fomentar. Como ensinaba san Xoán Paulo II:
“Posto
que a comuñón expresa a esencia da Igrexa, é normal que a espiritualidade de
comuñón tenda a manifestarse tanto no ámbito persoal como comunitario,
suscitando sempre novas formas de participación e corresponsabilidade nas
diversas categorías de fieis. Por tanto, o Bispo debe esforzarse en suscitar na
súa Igrexa particular estruturas de comuñón e participación que permitan
escoitar ao Espírito que fala e vive nos fieis, para impulsalos a pór en
práctica o que o mesmo Espírito suxire para o auténtico ben
de a Igrexa”[120].
Tamén o papa Francisco insiste na
necesidade e a beleza de “camiñar xuntos”:
“O mundo no que vivimos, e que
estamos chamados a amar e a servir tamén nas súas contradicións, esixe da
Igrexa o fortalecemento das sinerxías en todos os ámbitos da súa misión.
Precisamente o camiño da sinodalidade é o camiño que Deus espera da Igrexa
do terceiro milenio”[121].
O camiño da sinodalidade é o camiño da
escoita recíproca, na cal cada un ten algo que aprender. Este dinamismo da escoita,
do que o Espírito Santo quérenos dicir e da escoita mutua, ha de ser levado a
todos os ámbitos da vida da Igrexa diocesana. Escoitar ao pobo, escoitar aos
pastores, escoitar ao Bispo e escoitar a o Papa.
Como reza un axioma medieval: “O que
afecta a todos e a cada un debe ser aprobado por todos”. O cal non significa
descoñecer a estrutura xerárquica da Igrexa, senón destacar a necesidade da
participación real de todos no que nos concierne a todos.
O Papa indica que o primeiro nivel de
exercicio da sinodalidade realízase en as Igrexas particulares:
“O primeiro nivel de exercicio da sinodalidade realízase
nas Igrexas particulares. Despois de citar a nobre institución do Sínodo
diocesano, no cal presbíteros e laicos están chamados a colaborar co bispo para
o ben de toda a comunidade eclesial, o Código de Dereito Canónico dedica amplo espazo ao que usualmente chámanse
os «organismos de comuñón» da Igrexa particular: o consello presbiteral, o
colexio dos consultores, o capítulo dos cóengos e o consello pastoral. Soamente
na medida na cal estes organismos permanecen conectados co «baixo» e parten da
xente, dos problemas de cada día, pode comezar a tomar forma unha Igrexa
sinodal: tales instrumentos, que algunhas veces proceden con desánimo, deben ser
valorizados como ocasión de escoita e participación”[122].
Este espírito sinodal posúe un valor de
testemuño para o mundo, no que, a miúdo, o destino de poboacións enteiras
depende da decisión de uns poucos.
Como sinalei na apertura do Ano Xubilar
de a Misericordia:
“Este
camiñar xuntos na Igrexa temos que convertelo nun compromiso importante da nosa
Diocese ao longo deste Xubileu Extraordinario da Misericordia. E para iso non
teremos que facer experiencias descoñecidas, senón camiñar ao ritmo que a
Igrexa nos marca para este ano da Misericordia”[123].
Chamo a vivir a comuñón en tódolos
ámbitos da vida diocesana: á proximidade das parroquias aos fieis; á axuda e á
colaboración nos arciprestados; á corresponsabilidade nos consellos diocesanos
e en os movementos apostólicos.
3.3.
Os sacramentos da iniciación cristiá
Os
fundamentos ou alicerces da vida cristiá ponse mediante os sacramentos da
iniciación cristiá: o Bautismo, a Confirmación e a Eucaristía[124]. Sen estas bases sólidamente establecidas
non se pode permanecer na fe no medio dunha
sociedade crecientemente secularizada[125].
Os fieis, renacidos polo Bautismo,
fortalécense co sacramento da Confirmación e son alimentados na Eucaristía. A
Igrexa, colaborando coa acción salvadora da Trindade, ha de velar non só polo
nacemento á vida de fe, senón que ha de acompañar tamén o proceso de crecemento
e de maduración de esa vida nova.
O
modelo da iniciación cristiá vémolo reflectido na pasaxe evanxélica dos
discípulos de Emaús (Lc 24,13-35). O Señor Resucitado, mediante as súas
palabras e os seus xestos, conduce a aqueles homes do desencanto á confianza,
da confianza á fe nas Escrituras, da fe nas Escrituras ao recoñecemento del
mesmo na Fracción do Pan e do recoñecemento a a misión[126].
Na nosa Diocese debemos asumir o reto de
ofrecer un itinerario, un proceso, de iniciación cristiá para os nenos,
adolescentes e mozos, en íntima conexión cos sacramentos da iniciación e en
relación coa pastoral educativa. Igualmente hai que atender á iniciación
cristiá dos adultos (realizándoa desde o principio, ou completándoa, se fose o
caso de adultos xa bautizados que non cumprisen do
todo a iniciación).
Debemos salvagardar a unidade deste
proceso de iniciación. Non basta simplemente coa recepción do Bautismo, xa que
para a plenitude da graza bautismal é necesaria así mesmo a recepción do
sacramento da Confirmación. Pola súa banda, a Sacra Eucaristía culmina
a iniciación cristiá.
O
proceso unitario da iniciación cristiá ha de axudar aos catecúmenos e aos fieis
a incorporarse á comunidade eclesial, a introducirse na vida litúrxica, a iniciarse na oración e no compromiso[127]. En realidade trátase de prepararse
para a transformación de toda a existencia en Cristo.
Os sacramentos – singularmente os da
iniciación cristiá – constitúen o ámbito no que a fe se transmite e se comunoca,
xa que non se trata de transferir unicamente un contido doctrinal senón unha
luz nova que afecta a toda a persoa:
“Para
transmitir esta riqueza hai un medio particular, que pon en xogo a toda a
persoa, corpo, espírito, interioridade e relacións. Este medio son os
sacramentos celebrados na liturxia da Igrexa. Neles comunícase unha memoria
encarnada, ligada aos tempos e lugares da vida, asociada a todos os sentidos;
implican á persoa como membro dun suxeito vivo, dun tecido de relacións
comunitarias. Por iso, aínda que, por unha banda, os sacramentos son
sacramentos da fe, tamén se debe dicir que a fe ten unha estrutura sacramental.
O espertar da fe pasa polo espertar dun novo sentido sacramental da vida do
home e da existencia cristiá, no que o visible e material está aberto ao
misterio do eterno”[128].
O
tesouro da memoria que a Igrexa transmite nos sacramentos contense, ademais de na
celebración dos propios sacramentos, na confesión da fe, no camiño do decálogo
e na oración[129].
Nos
problemas prácticos que poidan xurdir habemos de respectar a verdade dos
sacramentos e, para iso, aternos ás normas de o Código de Dereito Canónico e ás orientacións diocesanas. Nada se gaña se
cada un actúa pola súa conta. Moito se gaña, en cambio, se logramos manter
un criterio común.
Convido os párrocos, aos pais e aos
catequistas a comprometerse nunha profunda renovación da iniciación cristiá
en a nosa Diocese.
·
O Evanxeo da familia
“Desde
as súas orixes, o núcleo da Igrexa estaba a miúdo constituído polos que, ‘con
toda a súa casa’ (cf Ftos 18,8), chegaran a ser crentes (…) Estas familias
convertidas eran illas de vida cristiá nun mundo non crente[130]”, dinos o Catecismo da Igrexa Católica.
Do mesmo xeito que na Igrexa nacente,
tamén hoxe o anuncio e o testemuño do Evanxeo da familia constitúe unha prioridade
para a Diocese, así como para a Igrexa universal, como se puxo de manifesto nos
dous últimos Sínodos celebrados no Vaticano. A Igrexa aposta pola axuda á
familia no cumprimento da súa vocación e misión en o mundo.
“Nos nosos días, nun mundo frecuentemente
estraño e mesmo hostil á fe, as familias crentes teñen unha importancia
primordial en canto faros dunha fe viva e irradiadora”[131]. Toda a comunidade diocesana ten, pois,
o deber de apoiar ás familias cristiás, que constitúen, como ensinou o Concilio
Vaticano II, a Igrexa doméstica[132].
“O
despregamento do matrimonio na familia é expresión verdadeira da fecundidade do
amor”[133]. O amor conxugal está ordenado, por
designio divino, á unión dos esposos e á procreación e educación dos fillos. A
familia ten, en consecuencia, a misión de descubrir, acoller, “custodiar,
revelar e comunicar o amor”[134].
Como
lembrou o papa Francisco: “A fe crece coa práctica e é plasmada polo amor. Por
iso, as nosas familias, os nosos fogares, son verdadeiras Igrexas domésticas. É
o lugar propio onde a fe faise vida e a vida crece en a fe”[135].
Existen
dimensións especificamente familiares da evanxelización que só “se poden levar
a cabo adecuadamente no ámbito familiar e polo testemuño valente e sincero das
familias cristiás”[136]. É no seo da familia cristiá onde se
produce o “espertar relixioso” dos fillos. Tamén é a familia o ámbito máis
adecuado para a primeira educación ao amor, como un proceso que acompaña ao
home e á muller na súa maduración persoal.
A
Igrexa, e a sociedade no seu conxunto, necesitan o testemuño vivo da familia
cristiá, que é unha comunidade de graza e de oración, unha escola de virtudes
humanas e de caridade cristiá[137].
O
noso compromiso como Diocese ha de ser mellorar a atención á familia, coidando
a preparación ao matrimonio, a celebración das vodas e o acompañamento das
familias, especialmente nos primeiros anos[138].
Así mesmo debemos prestar atención á
transmisión da vida e á educación na familia, coidando dos máis débiles, fronte
á cultura do “descarte” dos nenos, nados ou por nacer, e dos anciáns, e fronte
a toda forma de violencia no núcleo familiar, como a que, con escandalosa
frecuencia, padecen as mulleres. Nesta tarefa educativa, é moi valiosa a axuda
de as escolas católicas.
É preciso acompañar -con discernimiento,
verdade, claridade, sentido positivo e misericordia- ás familias que, por
diversos motivos, atravesan especiais dificultades, atendendo sobre todo ao ben
de os fillos.
A
familia é “a primeira e insubstituíble educadora para a paz”[139], a promotora máis fiable de cohesión
social e a mellor escola de virtudes de boa cidadanía. Por iso, “defender e
promover a vida familiar estable interesa a todos e, especialmente,
aos gobernos”[140].
Chamo aos matrimonios cristiáns a un
compromiso renovador da familia, como lugar privilexiado da vida e
de a fe.
[113] Benedicto XVI, Mensaje para la XXVII Jornada Mundial de
la Juventud, (15-III-2012).
[114] San Juan Crisóstomo, Exp. in Psalm,
149, 1. en: Papa Francisco, Discurso
en la conmemoración del 50 aniversario de la institución del Sínodo
de los Obispos, (17-X-2015).
[115] Cf. Diocese Tui-Vigo, XVI Sínodo Diocesano. 2002-2006, Constituciones Sinodales 72-78.
[121] Cf. Papa Francisco, Discurso en la conmemoración del 50 aniversario
de la institución del Sínodo de los Obispos, (17-X-2015).
[123] L. Quinteiro Fiuza, Homilía en la apertura del Año Jubilar de
la Misericordia, (13-XII-2015).
[125] Cf. Conferencia Episcopal Española. LXX
Asamblea Plenaria, La iniciación cristiana.
Reflexiones y orientaciones,
EDICE, Madrid 1998, 3.
[133] Conferencia Episcopal Española. LXXXI
Asamblea Plenaria, Directorio de la
Pastoral Familiar de la Iglesia en España, EDICE, Madrid 2003, 63.
[135] Papa Francisco, Homilía en la Santa Misa de Clausura del VIII Encuentro
Mundial de las Familias en Filadelfia, (27-IX-2015).
[136] Cf. Conferencia Episcopal Española. LXXXI
Asamblea Plenaria, Directorio de la
Pastoral Familiar de la Iglesia en España, EDICE, Madrid 2003, 65.
[138] Cf. Diocese Tui-Vigo, XVI Sínodo Diocesano, 2002-2006, Constituciones Sinodales 86-93.
[139] Benedicto XVI, Familia humana, comunidad de paz. Mensaje para
la celebración de la XLI Jornada Mundial de la Paz, (01-I-2008), 3.
[140] Benedicto XVI, Discurso a los bispos de Escandinavia en la visita
“Ad Limina Apostolorum”, (25-III-2010).
A
modo de conclusión
TESTEMUÑAS
DO GOZO DE O EVANXEO
A palabra testemuño -e a chamada a ser testemuñas–
foi empregada moitas veces nesta carta pastoral. O testemuño é a unión, a
coherencia, entre a fe e a vida. Crer é á vez testemuñar o que se cre. A fe
persoal de cada un de nós acendeuse en contacto coa fe de os outros:
“Un
ensino puramente doctrinal é incapaz de espertar a fe en quen a recibe; pero
pode conseguilo unha doutrina na cal cre o mestre mesmo. Só pode suscitar a fe,
a verdade amada e vivida. É a fe da túa nai ou ben dalgún mestre, dalgún amigo
ou de alguén do teu ambiente, a que espertou a túa. Con aqueles en cuxa fe
viviches xorde a túa propia fe, ao principio sen sabelo, e vai afirmándose, ata
que, finalmente, adquire a forza necesaria para marchar por si mesma. Como un
cirio acéndese coa chama doutro, así a fe acéndese ao contacto
de a fe”[141].
Como indicaba Benedicto XVI:
[Ao crer], “o que facemos non é
tanto aceptar a verdade nun acto puramente intelectual, senón abrazala nunha
dinámica espiritual que penetra ata a esencia do noso ser. Verdade que se
transmite non só polo ensino formal, por importante que esta sexa, senón tamén
polo testemuño dunha vida íntegra, fiel e santa”[142].
A
orixe da fe e a vivencia da mesma están ligados ao testemuño. Tamén o está a
renovación da Igrexa, a súa conversión pastoral, que alcanza unha dimensión
concreta na vida dos cristiáns: “coa súa mesma existencia no mundo, os
cristiáns están chamados efectivamente a facer resplandecer a Palabra de
verdade que o Señor Xesús nos deixou ”[143].
O amor de Cristo move á conversión e á
vida nova dos bautizados. A fe é inseparable desta transformación completa do
home, que cambia toda a existencia. Por outra banda, o amor de Cristo está na
orixe da evanxelización.
Vivir
a fe, ser auténticas testemuñas, implica asumir a responsabilidade social de
dar conta do contido e das razóns da fe: “o que o mundo necesita hoxe de
maneira especial é o testemuño crible dos que, iluminados na mente e no corazón
pola Palabra do Señor, son capaces de abrir o corazón e a mente de moitos ao
desexo de Deus e da vida verdadeira, esa que non ten fin”[144].
Non se nos pide ser testemuñas de
calquera cousa, senón do gozo, da alegría, do Evanxeo. Debemos lembrar as
palabras do beato Paulo VI:
“Non
é normal que teñamos alegría dentro de nós, cando os nosos corazóns contemplan
ou descobren de novo, pola fe, os seus motivos fundamentais? Estes son ademais
sinxelos: Tanto amou Deus ao mundo que lle deu o seu único Fillo; polo seu
Espírito, a súa presenza non cesa de envolvernos coa súa tenrura e de
penetrarnos coa súa vida; imos cara á
transfiguración feliz das nosas existencias, seguindo as pegadas da
resurrección de Xesús. Si, sería moi estraño que esta Boa Nova, que suscita o
aleluia da Igrexa non nos dese un aspecto de salvados”[145].
Ser testemuñas do gozo do Evanxeo é ser
testemuñas da misericordia: “Benaventurados os misericordiosos, porque eles
alcanzarán misericordia” (Mt 5,7). Son benaventurados os que experimentan o
gozo de apostar polo Evanxeo; os que descobren nos seus corazóns a alegría de
optar polo amor compasivo de Deus; un amor que non suprime a xustiza nin a
verdade, senón que nos concede a todos a posibilidade de elixir ser
destinatarios do perdón de Deus, da xenerosa soberanía de o seu amor.
A Igrexa quere seguir sendo servidora do
Evanxeo, da Boa Nova que transmite, a quen se deixa alcanzar por ela, a
alegría de Cristo.
Con este “Evangelii gaudium” dispómonos
a levar á práctica nosa misión de Igrexa diocesana de Tui-Vigo e, en comuñón co
Papa e coa Igrexa universal, a celebrar o Xubileu de a Misercordia.
[142] Benedicto XVI, Saludo en la vigilia de oración por la beatificación
del Cardenal. John Henry Newman en Londres, (18-IX-2010).
[143] Benedicto XVI, Porta fidei, 6. Ver también: L. Quinteiro Fiuza, Homilía con motivo de la Apertura del Año Jubilar
de la Fe, (12-X-2012).
Comentarios
Publicar un comentario