GAUDETE ET EXSULTATE (III)

Tradución ao galego: Xosé Manuel Lence García

CAPÍTULO TERCEIRO

Á LUZ DO MESTRE

63.              Pode haber moitas teorías sobre o que a santidade é, abondosas explicacións e distincións. Esa reflexión podería ser útil, pero nada hai mais luminoso que voltar ás palabras de Xesús e recoller o seu xeito de transmitir a verdade. Xesús explicou con toda sinxeleza en que consiste ser santos, e foi cando nos deixou as benaventuranzas (cf. Mt 5,3- 12; Lc 6,20-23). Son coma o cané de identidade cristián. Así, se algún de nós se plantexa a pregunta: “como teño que facer para chegar a ser un bó cristián?”, a resposta é sinxela: cumpre facer, cadaquén ao seu xeito, o que di Xesús no sermón das benaventuranzas66. Nelas debúxase o rostro do Mestre, que estamos chamados a transparentar na vida cotiá.

64.                A palabra “feliz” ou “benaventurado”, pasa por ser sinónimo de “santo”, porque expresa que a persoa que é fiel a Deus e vive a súa Palabra acada, na entrega de sí, a verdadeira dita.

A contracorrente

65.                  Aínda que as palabras de Xesús poden semellar poéticas, con todo van moi a contracorrente con respecto ao que é costume, ao que se fai na sociedade; e, mesmo que esta mensaxe de Xesús nos cativa, en realidade o mundo lévanos a outro estilo de vida. As benaventuranzas de ningún xeito son algo lixeiro ou superficial;pola contra, de feito só podemos vivilas se o Espírito nos envolve con toda a súa potencia e nos libera da debilidade do egoismo, da comodidade, do orgullo.

66.            Voltemos a escoitar a Xesús, con todo o amor e respecto que merece o Mestre. Deixémoslle que nos zoupe coas súas palabras, que nos desafíe, que nos interpele a un cambio real de vida. Doutro xeito, a santidade será só palabras. Lembramos agora as distintas benaventuranza na versión do evanxeo de Mateo (cf. Mt 5,3-12).

“Felices os pobres no espírito, 

porque deles é o reino dos ceos”

67.              O Evanxeo convídanos a recoñecer a verdade no noso corazón, para ver onde poñemos a seguridade na nosa vida. Normalmente o rico séntese mais seguro coas súas riquezas, e pensa que cando están en risco, esborrállase toda a súa razón de vivir. O mesmo Xesús nolo di na parábola do rico insensato, aquel tan cheo de seguridade que, na súa necedade non contemplaba que podería morrer ese mesmo día (cf. Lc 12,16-21).

68.             As riquezas non che aseguran nada. Inda mais: cando o corazón se topa rico, está tan cheo de seu que non ten espazo para a Palabra de Deus , para amar ao próximo nin para gozar das mais grandes cousas da vida. Daquela prívase dos meirandes bens. Por iso Xesús chama felices aos pobres de espírito,aos que teñen o corazón pobre e permiten ao Señor entrar nel coa súa constante novidade.

69.                 Esta pobreza de espírito está moi relacionada con aquela “santa indiferenza” que propuña Ignacio de Loiola, coa que acadamos unha fermosa liberdade interior: “cumpre facernos indiferentes a todas as cousas criadas, en todo o que se ofrece á liberdade do noso libre albedrío, e non lle está prohibido; de tal xeito que non prefiramos saúde a enfermidade, riqueza a pobreza, honra a deshonra, vida longa a curta, e así en todo o demáis”68.

70.            Lucas non fala dunha pobreza “de espírito” senón de ser “pobres” a secas (cf 6,20) e dese xeito nos convida a unha existencia austera e desprendida. Así convócanos a compartir a vida cos mais necesitados, a vida que levaron os Apóstolos, e no remate a configurarnos con Xesús, que “sendo rico fíxose pobre” (2Cor 8,9).

Ser pobre no corazón, isto é santidade

“Felices os mansos

 porque herdarán a terra”

71.              É esta unha expresión forte, nun mundo que dende o inicio é un lugar de inimizade, onde se rifa por todas partes, onde por todos lados hai odio, onde  constantemente clasificamos aos demais polas súas ideas, polos seus costumes e mesmo polo se xeito de falar ou vestir. É, no remate, o reino do orgullo e da vaidade, onde cadaquén crese co dereito de erguerse por riba do outro. Porén, mesmo que pareza imposíbel, Xesús propón outro estilo: a mansedume. É o que El practicaba cos propios discípulos e o que contemplamos na súa entrada en Xerusalén: ”Mira ao teu rei, que ven a ti, humilde, montado nunha asna” (Mt21,5; cf.Za 9,8).

72.       Dixo El: “ Aprendede de min, que son manso e humilde de corazón, e atoparedes acougo para as vosas almas” (Mt11,29). Vivindo en tensión, asoberbiados fronte aos demais, rematamos cansos e esgotados. Pero ao mirarmos os seus límites e defectos con tenrura e mansedume, sen sentirnos mais ca eles, podemos darlles a man e evitamos desgastar enerxías en laios inútiles. Para santa Teresa de Lisieux “a caridade perfecta consiste en aturar os defectos dos demais, en non escandalizarse das súas debilidades”69.

73.        Paulo cita a mansedume como froito do Espírito Santo (cf. Gál 5,23). Propón que, se algunha vez nos preocupan as obras malas do irmán, nos acheguemos a corrixilo, pero “con espírito de mansedume” (Gál 6,1), e lembra: “Pensa que tamén ti podes ser tentado” (ibíd.). Mesmo cando un defenda a súa fe e as súas conviccións debe facelo con mansedume (cf. 1Pe 3,16), e ata os adversarios deben ser tratados con mansedume (cf.2Tim 2,25). Moitas veces nos temos trabucado na Igrexa ao non ter acollido esa demanda da divina Palabra.

74.       A mansedume é outra expresión da pobreza interior, de quen pousa a súa confianza só en Deus. De feito, na Biblia adóitase usar a mesma palabra anawin para referirse aos pobres e aos mansos. Alguén podería obxectar: “Se eu son manso, pensarán que son un necio, que son tonto ou débil”. Tal vez poidan os demais pensar iso, deixemos que o pensen. Mellor é ser sempre mansos, e que se cumpran as nosas mais grandes arelas: os mansos “posuirán a terra”, quérese dicir, verán cumpridas nas súas vidas as promesas de Deus. Porque os mansos, alén das circunstancias, esperan no Señor, e os que esperan no Señor, posuirán a terra e gozarán de inmensa paz (cf. Sal 37,9-11). Ao tempo, o Señor confía neles: “pero hei ollar por este, polo pobre, polo abatido de espírito e que treme ante as miñas palabras"” (Is 66,2).

Reaccionar con humilde mansedume, isto é santidade.

"Felices os que choran 

porque eles serán consolados"

75.          o mundo proponnos o contrario: o entretemento, o goce, a distracción, a diversión, e dinos que iso é o que fai boa a vida. O mundano ignora, mira cara outro lado, cando hai problemas de enfermidade ou de dor nas familias ou nos seus arredores. O mundo négase a chorar: prefire ignorar as situacións de dor, cubrilas, agochalas. Gástanse moitas enerxías por fuxir das circunstancias onde se fai presente o sufrimento, crendo que é posíbel disimular a realidade onde nunca, nunca, poderá faltar a cruz.

76.  A persoa que ten unha ollada auténtica, que se deixa traspasar pola dor e chora no seu corazón, é quen de palpar as fonduras da vida e de ser auténticamente feliz70. Esa persoa será consolada, pero co consolo de Xesús e non co do mundo. Dese xeito pode ousar compartir o sufrimento alleo e deixa de fuxir ante as situacións de dor. Así atopa que a vida ten senso socorrendo ao outro na súa dor, comprendendo a anguria allea, aliviando aos demáis. Esa persoa percibe ao outro como carne da súa carne, non teme achegarse ao outro e tocar a súa ferida, compadécese ata experimentar que as distanzas desaparecen. Así é como é posíbel acoller aquela exhortación de san Paulo: “Chorade cos que choran” (Ro 12, 15).

Saber chorar cos demáis, isto é santidade

"Felices os que teñen fame e sede de xustiza,

porque eles ficarán fartos"

77.        “Fame e sede” son experiencias moi intensas, porque responden a necesidades primarias e teñen que ver co instinto de supervivencia. Hai quen con esa intensidade arelan a xustiza e a buscan con forte desexo. Xesús di que ficarán fartos, xa que tarde ou cedo a xustiza chega, e nós podemos colaborar para que sexa posíbel, aínda que nin sempre vexamos os resultados dese esforzo.

78.         Pero a xustiza que propón Xesús non é como a que busca o mundo, tantas veces lixadas por intereses mesquiños, manipulada para un lado ou outro. A realidade amósanos o doado que é entrar nas cuadrillas da corrupción, facer parte desa política cotiá de “dou para recibir”, onde todo é negocio. E canta xente padece pola inxustiza, cantos quedan fitando impotentes como os demais se turnan para repartirse a tarta da vida. Algúns renuncian a loitar pola verdadeira xustiza, e optan por subir ao carro do gañador. Isto non ten que ver coa fame e sede de xustiza que Xesús gaba.

79.- Tal xustiza comeza por facerse realidade na vida de cadaquén sendo xusto nas propias decisións, e logo exprésase na procura da xustiza para os pobres e febles. É certo que a palabra “xustiza” pode ser sinónimo de fidelidade á vontade de Deus con toda a nosa vida, pero se lle damos un senso moi amplo esquecemos que se manifesta especialmente na xustiza cos desamparados: “Buscade a xustiza, socorrede ao asoballado, amparade o dereito do orfo, defendede as viúvas” (Is 1, 17).

Buscade a xustiza con fame e sede, isto é santidade

“Felices os misericordiosos, 

porque eles acadarán misericordia”

80.      A misericordia ten dúas faces: é dar, axudar e servir aos outros, e tamén perdoar e comprender. Mateo resúmeo nunha regra de ouro: “todo o que queirades que a xente vos faga, facédeo vós con eles” (7,12). O Catecismo lémbranos que esa lei débese aplicar “en todos os casos”71, de xeito especial cando alguén “en ocasións vese enfrontado con situacións que fan o xuizo moral mais inseguro, e a decisión difícil”72.

81.          Dar e perdoar é tentar reproducir na nosa vida un pequeno reflexo da perfeción de Deus, que da e perdoa desbordando toda medida. É por iso que no Evanxeo de Lucas xa non escoitamos o “sede perfectos” (Mt5,48) senón “sede misericordiosos como o voso Pai é misericordioso; non xulguedes e non seredes xulgados; non condenedes e non seredes condenados; dade e darásevos” (6,36-38). E de seguido Lucas engade algo que non deberiamos ignorar: “coa medida que midades hanvos medir a vós”(6,38). A medida que usemos para comprender e perdoar é a que se nos vai aplicar a nós para perdoarnos. A medida que apliquemos para dar, hásenos aplicar no ceo para recompensarnos. Non nos convén esquecelo.

82.       Xesús non di: “felices os que planean vinganza”, senón que chama felices a aqueles que perdoan e o fan “setenta veces sete” (Mt 18,22). Cumpre pensar que todos nós somos un exército de perdoados. Todos temos sido ollados con divina compaixón. Se nos achegamos sinceramente ao Señor e afinamos o oído, posiblemente escoitaremos algunhas veces este reproche: “non debías ti tamén ter compaixón do teu compañeiro como eu tiven compaixón de ti?” (Mt 18, 33)

Mirar e actuar con misericordia, isto é santidade

“Felices os de corazón limpo, 

porque eles verán a Deus”

83.       Esta benaventuranza refírese aos que teñen un corazón sinxelo, puro, sen lixo, porque un corazón que sabe amar non deixa entrar na súa vida algo que agreda a ese amor, algo que o debilite ou o poña en risco. Na Biblia, o corazón son as nosas intencións verdadeiras, o que realmente buscamos e arelamos, mais alá do que aparentamos: “o home mira as aparencias, mais o Señor mira o corazón” (1S 16,7). El busca falarnos no corazón (cf.Os 2,16) e alí desexa escribir a súa Lei (cf Xer 31,33). En definitiva, quere darnos un corazón novo (cf. Ez36,26).

84.         O que mais debemos coidar é o corazón (cf.Prov 4,23). Nada lixado pola falsidade ten un valor real para o Señor. El “fuxe da falsidade, e afástase dos pensamentos baleiros” (Sb 1,5). O Pai, que “ve no segredo” (Mt 6,6), recoñece o que non é limpo, quérese dicir, o que non é sincero, senón só casca e aparencia, e tamén o Fillo sabe “o que hai dentro de cadaquén” (Xn 2,25).

85.       É certo que non hai amor sen obras de amor, pero esta benaventuranza lémbranos que o Señor espera unha entrega ao irmán que agrome no corazón, xa que “se repartira todos os meus bens entre os pobres, se dera o meu corpo ao lume, pero non tiver amor, de nada me serviría” (1Cor 13,3). No Evanxeo de Mateo vemos tamén que o que ven de dentro do corazón é o que lixa ao home (cf. 15,18), porque de alí veñen os asasinatos, o roubo, os falsos testemuños, e as demais cousas (cf. 15,19). Nas intencións do corazón nacen os desexos e as decisións mais fondas que nos moven realmente.

86.      Cando o corazón ama a Deus e ao próximo (cf. Mt 22,36-40), cando esa é a súa auténtica intención e non palabras baleiras, daquela ese corazón é puro e pode ver a Deus. San Paulo, no medio do seu himno á caridade, lembra que “agora vemos coma nun espello, confusamente” (1Cor 13,12), pero na medida que reine o verdadeiro amor, voltámonos quen de ver “cara a cara” (ibíd.). Xesús promete que os de corazón puro “verán a Deus”. 

Manter o corazón limpo de todo o que mancha o amor, isto é santidade

“Felices os que trabalan pola paz, 

porque eles serán chamados fillos de Deus”

87.                  Esta benaventuranza fainos pensar nas numerosas situacións de guerra que se repiten. Para nós é moi común ser axentes de enfrontamento ou canda menos de malentendidos. Por exemplo, cando escoito algo de alguén e vou onda outro e dígollo; e mesmo fago unha segunda versión un chisco mais ampla e a esparexo. E se consigo facer un dano mais grande , mesmo parece que me provoca unha meirande satisfacción. O mundo dos dixomedíxomes, construído por xentes que se adican a criticar e destruír, non constrúe a paz. Esa é xente mais ben inimiga da paz e de ningun xeito benaventurada73.

88.                   Os pacíficos son fonte de paz, constrúen paz e amizade social. A eses que se ocupan de sementar paz en todas partes, Xesús failles unha fermosa promesa: “serán chamados fillos de Deus” (Mt 5,9). El pedíalles aos discípulos que, cando chegaran a un fogar, dixeran: “Paz a esta  casa”(Lc 10,5). A Palabra de Deus exhorta a cada crente para que busque a paz canda os demáis (cf. 2 Tim 2,22), porque “o froito da xustiza seméntase na paz para os que traballan pola paz” (St 3,18). E se nalgunha ocasión temos na comunidade dúbidas sobor do que hai que facer, “procuremos o que favorece a paz” (Rm 14,19) porque a unidade é superior ao conflito74.

89.         Non é doado construir esta paz evanxélica que non exclúe a ninguén senón que integra tamén aos que son algo extraños, ás persoas difíciles e complicadas, aos que reclaman atención, aos que son diferentes, aos que foron moi golpeados pola vida, aos que teñen outros intereses. É duro e demanda unha gran amplitude de mente e de corazón, xa que non se trata dun “consenso de escritorio ou unha efímera paz para unha minoría feliz”75, nin dun proxecto “duns poucos para uns poucos”76. Tampouco pretende ignorar ou disimular os conflitos, senón “aceptar sufrir o conflito, resolvelo e trasformalo no elo de ligazón dun novo proceso”77. Trátase de ser artesáns da paz, porque construír a paz é unha arte que demanda serenidade, creatividade, sensibilidade e maña. 

Sementar a paz ao noso arredor, isto é santidade

“Felices os perseguidos por causa da xustiza,   

porque deles é o reino dos ceos”

90.      Xesús mesmo suliña que este camiño vai contracorrente ata o punto de convertirnos en seres que, coa súa vida, poñen en cuestión á sociedade, persoas que amolan. Xesús lembra canta xente é e foi perseguida pola sinxela razón de ter loitado pola xustiza, por ter vivido os seus compromisos con Deus e cos demais. Se non queremos mergullarnos nunha escura mediocridade non pretendamos unha vida cómoda, porque “quen queira salvar a súa vida perderaa” (Mt 16,25).

91.         Para vivirmos o Evanxeo non se pode agardar a que todo ao noso arredor sexa favorábel, porque moitas veces as ambicións do poder e os intereses mundanos xogan na nosa contra. San Xoán Paulo II dicía que “está alienada unha sociedade que, nas súas formas de organización social, de producción e de consumo, fai mais difícil a realización desta donación [de si] e a formación de esa sociedade interhumana”78. Nunha sociedade así, alienada, atrapada nunha trama política, mediática, económica, cultural e mesmo relixiosa que impide un auténtico desenvolvemento humano e social, vólvese difícil vivir as benaventuranza, chegando mesmo a ser algo mail visto, sospeitado, ridiculizado.

92.      A cruz, sobre todo os cansazos e as dores que aturamos por vivir o mandamento do amor e o camiño da xustiza, é fonte de madureza e de santificación. Lembremos que cando o Novo Testamento fala dos sufrimentos que hai que soportar polo Evanxeo, refírese precisamente ás persecucións (cf. Feit 5,41;Flp 1,29; Col 1,24; 2Tim 1,12; 1Pe 2,20; 4,14-16;Ap 2,10).

93.       Pero falamos das persecucións inevitábeis, non das que podemos ocasionarnos nós mesmos cun xeito trabucado de tratar aos demáis. Un santo non é alguén raro, afastado, que se vira insoportábel na súa vaidade, na súa negatividade e nos seus resentimentos. Non eran así os Apóstolos de Cristo. O libro dos Feitos insistentemente conta que eles gozaban da simpatía “de todo o pobo” (2,47; cf. 4,21.33; 5,13) mentres algunhas autoridades os acosaban e perseguían (cf. 4,1-3; 5,17-18).

94.         As persecucións non son unha realidade do pasado, porque hoxe tamén as sufrimos, sexa de maneira cruenta, como tantos mártires contemporáneos, ou dun xeito mais sutil, a traverso de calumnias e falsidades. Xesús di que haberá felicidade cando “vos calumnien de calquera xeito pola miña causa” (Mt 5,11). Outras veces trátase de burlas que tentan desfigurar a nosa fe e facernos pasar por seres ridículos.

Aceptar cada día o camiño do Evanxeo aínda que nos traia problemas, isto é a santidade.

O gran protocolo

95.         No capítulo 25 do Evanxeo de Mateo (vv. 31-46) Xesús volta a deterse nunha desta benaventuranzas, a que declara felices aos misericordiosos. Se procuramos esa santidade que agrada aos ollos de Deus, neste texto topamos precisamente un protocolo sobre o que seremos xulgados: “Porque  tiven  fame  e  déstesme  de  comer,  tiven  sede  e déstesme de beber, fun forasteiro e hospedástesme, estiven espido e vestístesme, doente e visitástesme, no cárcere e viñéstesme ver” (25, 35-36)

Por fidelidade ao Mestre

96.       Porén, ser santos non significa branquexar os ollos nun suposto éxtase. Dicía san Xoán Paulo II que “se en verdade temos partido da contemplación de Cristo, temos que sabelo descubrir sobre todo no rostro daqueles cos que el mesmo quixo identificarse”79. O texto de Mateo 25,35-36 “ non é un simple convite á caridade: é unha páxina de cristoloxía, que ilumina o misterio de Cristo”80. Neste convite a recoñecelo nos pobres e sufrintes móstrase o mesmo corazón de Cristo, os seus sentimentos e opcións mais fondas, coas que todo santo tenta configurarse.

97.         Ante a contundencia destas demandas de Xesús é o meu deber rogar aos cristiáns que o acepten e reciban con sincera apertura, “sine glossa”, quérese dicir, sen comentario, sen elucubracións e excusas que lle quiten forza. O Señor deixounos ben claro que a santidade non pode entenderse nin vivirse á marxe destas esixencias súas, porque a misericordia é “o corazón latexante do Evanxeo”81.

98.         Cando atopo a unha persoa durmindo á intemperie, nunha noite fría, podo sentir que ese vulto é un imprevisto que me interrumpe, un delincuente ocioso, un atranco no meu camiño, un aguillón molesto para a miña conciencia, un problema que deben resolver os políticos e, quizáis un lixo que luxa o espazo público. Ou podo reaccionar dende a fe e a caridade, e recoñecer nel a un ser humano coa mesma dignidade, a unha creatura infinitamente amada polo Pai, a unha imaxe de Deus, a un irmán redimido por Xesucristo. Isto é ser cristiáns! Ou seica pode entenderse a santidade á marxe dese recoñecemento vivo da dignidade de todo ser humano?82.

99.         Isto implica para os cristiáns unha sa e permanente insatisfacción. Aínda que aliviar a unha soa persoa xustificaría de seu todos os nosos esforzos, iso non nos basta. Os Bispos de Canadá expresánonno claramente amosando que, nas ensinanzas bíblicas sobre o Xubileo, por exemplo, non se trata só de realizar algunhas boas obras senón de buscar un cambio social: “para que as xeracións posteriores tamén foran liberadas, o obxectivo claramente tería de ser a restauración de sistemas sociais e económicos xustos para que non puidera haber exclusión”83.

As ideoloxías que mutilan o corazón do Evanxeo

100.          Lamento que en ocasións as ideoloxías nos leven a erros nocivos. Dun lado, o dos cristiáns que separan estas esixencias do Evanxeo da súa relación persoal co Señor, da unión interior con el, da graza. Así convírtese o cristianismo nunha especie de ONG, quitándolle esa mística luminosa que con tanto acerto viviron e manifestaron sa Francisco de Asís, san Vicente de Paul, santa Teresa de Calcuta e moitos mais. A estes grandes santos nin a oración, nin o amor de Deus nin a lectura da Palabra do Evanxeo foron ocasión de ver minguada a paixón ou a eficacia da súa entrega ao próximo, senón todo o contrario.

101.          É tamén nocivo e ideolóxico o erro de quen viven sospeitando do compromiso social dos demais, téndoo por algo superficial, mundano, secularista, imanentista, comunista, populista. Ou o relativizan todo como se non houbera cousas mais importantes ou como se só interesara unha determinada ética ou unha razón que eles defenden. A defensa do inocente que non naceu, por exemplo, debe ser clara, firme e apaixoada, porque nela poñemos en xogo a dignidade da vida humana, sempre sagrada, e así o esixe o amor a cada persoa alén do seu desenvolvemento. Pero igualmente sagrada é a vida dos pobres que xa naceron, que viven na miseria, no abandono, a postergación, a trata de persoas, a eutanasia agochada nos enfermos e anciáns privados de atención, as novas formas de escravitude, e en todo xeito de descarte84. Non podemos plantexarnos un ideal de santidade que ignore a inxustiza deste mundo, onde uns festexan, gastan alegremente e reducen a súa vida ás novidades do consumo, ao tempo que outros só miran dende fora mentres a súa vida pasa e remata na miseria.

102.           Adoita escoitarse que, fronte ao relativismo e aos límites do mundo actual, sería un asunto menor, por exemplo, a situación dos migrantes. Algúns católicos afirman que é un tema secundario ao carón dos temas “serios” da bioética. Que diga algo así un político preocupado polos seus éxitos pode comprenderse; pero non un cristián, a quen só se lle permite a actitude de poñerse nos zocos dese irmán que arrisca a súa vida para dar un futuro aos seus fillos. Poderemos recoñecer que isto é precisamente o que nos reclama Xesucristo nos di que a el mesmo o recibimos en cada forasteiro? (cf. Mt 25, 35) San Bieito o tiña asumido sen mais voltas, e mesmo que isto “compricase” a vida dos monxes, estableceu que todos os hóspedes que se presentaran no mosteiro foran acollidos “como a Cristo”85, expresándoo mesmo con xestos de adoración86, e que os pobres e peregrinos foran tratados “co máximo mimo e solicitude”87.

103.        Algo semellante plantexa o Antiguo Testamento cando di: “non maltratarás nin asoballarás ao emigrante, pois emigrantes fostes vós na terra de Exipto” (Ex 22,20). “Se un emigrante ven morar convosco no voso país, non o asoballarás. O emigrante que reside entre vós sará para vós como o nativo, amarédelo, porque emigrantes fostes vós no Exipto” (Lev 19,33-34). Porén non se trata dun invento dun Papa ou dun delirio pasaxeiro. Nós tamén no contexto actual, estamos chamados a vivir o camiño da iluminación espiritual que nos presentaba o profeta Isaías cando se preguntaba que cousa agradaba a Deus: “Non é acaso repartir o teu pan co famento e acoller na túa casa os pobres sen pobo? Cando vexas o espido, vísteo e non te escondas da túa propia carne. Daquela resplandecerá a túa luz coma a alba” (58, 7-8).

O culto que mais llle agrada

104.          Poderiamos pensar que damos gloria a Deus só co culto e a oración, ou únicamente cumprindo algunhas normas éticas – é verdade que o primado é a relación con Deus-, e esquecemos que o criterio de avaliación da nosa vida é, primeiro de todo, o que fixemos cos demais. A oración é preciosa se alimenta unha entrega cotiá de amor. O noso culto agrada a Deus cando pousamos nel os intentos de vivirmos con xenerosidade e cando deixamos que o don de Deus que recibimos se manifeste na entrega aos irmáns.

105.                Polo mesmo, o mellor xeito de discernir a autenticidade do noso camiño de oración será mirar en que medida a nosa vida se vai transformando á luz da misericordia. Porque “a misericordia non é só o obrar do Pai, senón que ela é o criterio para saber quen son verdadeiramente os seus fillos”88. Ela “é a viga mestra que sostén a vida da Igrexa”89. Quero remarcar unha outra vez que, se é certo que a misericordia non exclúe a xustiza e a verdade, “antes que mais nada temos de dicir que a misericordia é a plenitude da xustiza e a manifestación mais luminosa da verdade de Deus”90. Ela “é a chave do ceo”91.

106.        Non podo senón lembrar aquela pregunta que se facía san Tomé de Aquino cando plantexaba cales eran as nosas accións mais grandes, cales as obras externas que mellor manifestan o noso amor a Deus. El respostou sen dubidar que son as obras de misericordia co próximo92, mais que todos os actos de culto: “non é por Deus que o adoramos con sacrificios e dons exteriores senón por nós e polo próximo. Deus non precisa os nosos sacrificios pero quere que llelos ofrezamos pola nosa devoción e pola utilidade do próximo. Por iso, a misericordia, que socorre os defectos alleos, é o sacrificio que mais lle agrada, xa que causa mais de cerca a utilidade do próximo”93.

107.        Quen queira en verdade dar gloria a Deus na súa vida, quen realmente arele santificarse para que a súa existencia glorifique ao Santo, está chamado a obsesionarse, desgastarse e cansar tentando vivir as obras de misericordia. É o que entendeu moi ben santa Teresa de Calcuta: “Sí, teño moitas debilidades humanas, moitas miserias humanas. […] Pero el baixa e úsanos a vostede e a min, para ser o seu amor e compaixón no mundo, a pesares dos noso pecados, malia as nosas miserias e defectos. El depende de nos para amar ao mundo e demostrarlle o moito que o ama. Se nos ocupamos demasiado de nós mesmos, non nos vai quedar tempo para os demais”94.

108.          O consumismo hedonista pode xogarnos unha mala pasada, porque na obsesión por pasalo ben rematamos escesivamente concentrados en nós mesmos, nos nosos dereitos e nesa desesperación por ter tempo libre para disfrutar. Será difícil que nos ocupemos e dediquemos enerxías a botar unha man aos que están mal se non cultivamos unha certa austeridade, se non loitamos contra esa febre imposta pola sociedade de consumo para vendernos cousas, e que remata convertíndonos en pobres insatisfeitos que queren telo todo e probar de todo. Tamén o consumo de información superficial e as formas de comunicación rápida e virtual poden ser un factor de atontamento que se leva todo o noso tempo e nos aparta da carne sufrinte dos irmáns. No medio desta vórtice actual o Evanxeo volve resoar para ofrecérmonos unha vida diferente, mais sá e mais feliz.

***

109.           A forza do testemuño dos santos está en vivir as benaventuranzas e o protocolo do xuizo final. Son poucas palabras, sinxelas, pero prácticas e válidas para todos, porque o cristianismo é principalmente para ser practicado, e se tamen é obxecto de reflexión, iso só serve cando nos axuda a vivir o Evanxeo na vida cotiá. Recomendo vivamante reler con frecuencia estes grandes textos bíblicos, lembralos, orar con eles, tentar facelos carne. Farannos ben, hannos facer xenuinamente felices.

66	Cf Homilía na Misa da Casa Santa Marta (09.06.14)
67	A orde entre a segunda e a terceira benaventuranza troca segundo as diversas tradicións textuais
68	Exercicios Espirituais, 23
69	Manuscrito C, 12r
70	Dende os tempos patrísticos, a Igrexa valora o don das bágoas, como se apreza tamén na fermosa oración Ad petenam compunctionem cordis: “Deus Omnipotente e mansísimo, que para o pobo sedento fixeches xurdir da rocha unha fonte de auga viva, fai abrollar da dureza dos nosos corazóns

	bágoas de compunción, para que, chorando os nosos pecados, obteñamos pola túa misericordia o perdón” (Missale Romanum, ed Typ 1962)
71	Catecismo da Igrexa Católica, 1789; cf 1970
72	Ibíd 1787
73	A difamación e a calumnia son como un acto terrorista: bótase a bomba, destrúese e o ofensor queda feliz e tranquilo. Isto é moi diferente da nobreza de quen se achega a conversar cara a cara, con serena sinceridade, pensando no ben do outro.
74	En ocasións farase necesario conversar sobre as dificultades dalgún irmán. Neses casos pode ocurrir que se transmita un relato en vez dun feito obxectivo. A paixón deforma a realidade concreta do feito, transfórmao en relato e remata transmitindo ese relato cangado de subxectividade. Así destrúese a realidade e non se acorda a verdade do outro.
75	Exh Ap Evangelii gaudium (24.11.13), 218
76	Ibíd 239:1116
77	Ibíd 227: 1112
78	Carta Enc Centesimus annus (01.05.91), 41c
79	Carta ap. Novo milennio ineuente (06.01.01), 49
80	ibíd
81	Bula Misericordiae Vultus (11.04.15), 12
82	Lembremos a acción do Bo Samaritano ante o home que uns bandidos deixaron a morrer na beira do camiño (cf Lc10, 30-37)
83	Conferencia Canadiense de Bispos Católicos. Comisión de Asuntos sociais. Carta aberta aos membros do Parlamento, The Common Good of Exclusion. Achoice for Canadians (01.02.01), 9
84	Cf a V Conferencia Xeral do Episcopado Latinoamericano e do Caribe, según o maxisterio constante da Igrexa, ensinou que ser humano “é sempre sagrado, dende a súa concepción, en todas as etapas da súa existencia, ata a morte natural e mesmo despois da morte”, e que a súa vida debe ser coidada “ dende a concepción, en todas as súas etapas, e ata a morte natural” (Doc de Aparecida, 29.06.07), 388, 464)
85	Regra, 53, 1: PL 66, 7493
86	Cf. Ibíd 53, 7 : PL 66, 750
87	Ibíd 53, 15 : PL 66, 751
88	Bula Misericordiae Vultus (11.04.15), 9
89	Ibíd 10: AAS 107 (2015), 406
90	Exh Ap postsin Amoris Laetitiae (19.03.16), 311
91	Exh Ap Evangeii gaudium (24.11.13), 197
92	Cf summa theologiae II-II, q30 a 4
93	Ibíd. Ad 1
94	Cristo nos pobres, Madrid 1981, 37-38