Amoris Laetitia - capítulo 9

ESPIRITUALIDADE  MATRIMONIAL  E  FAMILIAR

CAPÍTULO 9 - YOUTUBE

313. A caridade adquire matices diferentes, segundo o estado de vida ao cal cada un fose chamado. Hai xa varias décadas, cando o Concilio Vaticano II referíase ao apostolado dos laicos, destacaba a espiritualidade que brota da vida familiar. Dicía que a espiritualidade dos laicos «debe asumir características peculiares por razón do estado de matrimonio e de familia»367 e que as preocupacións familiares non deben ser algo alleo «ao seu estilo de vida espiritual».368 Entón vale a pena que nos deteñamos brevemente a describir algunhas notas fundamentais desta espiritualidade específica que se desenvolve no dinamismo das relacións da vida familiar.

367 Decr. Apostolicam actuositatem, sobre o apostolado dos laicos, 4.

368 Ibíd.

Espiritualidade da comuñón sobrenatural

314. Sempre falamos da inhabitación divina no corazón da persoa que vive en graza. Hoxe podemos dicir tamén que a Trindade está presente no templo da comuñón matrimonial. Así como habita nos encomios do seu pobo (cf. Sal 22,4), vive intimamente no amor conxugal que lle dá gloria.

315. A presenza do Señor habita na familia real e concreta, con todos os seus sufrimentos, loitas, alegrías e intentos cotiáns. Cando se vive en familia, alí é difícil finxir e mentir, non podemos mostrar unha máscara. Se o amor anima esa autenticidade, o Señor reina alí co seu gozo e a súa paz. A espiritualidade do amor familiar está feita de miles de xestos reais e concretos. Nesa variedade de dons e de encontros que maduran a comuñón, Deus ten a súa morada. Esa entrega asocia «á vez o humano e o divino»,369 porque está chea do amor de Deus. En definitiva, a espiritualidade matrimonial é unha espiritualidade do vínculo habitado polo amor divino.

369 Conc. Ecum. Vat. II, Const. past. Gaudium et spes, sobre a Igrexa no mundo actual, 49.

316. Unha comuñón familiar ben vivida é un verdadeiro camiño de santificación na vida ordinaria e de crecemento místico, un medio para a unión íntima con Deus. Porque as esixencias fraternas e comunitarias da vida en familia son unha ocasión para abrir máis e máis o corazón, e iso fai posible un encontro co Señor cada vez máis pleno. Di a Palabra de Deus que «quen odia ao seu irmán está na escuridade» (1 Xn 2,11), «permanece na morte» (1 Xn 3,14) e «non coñece a Deus» (1 Xn 4,8). O meu predecesor Benedito XVI dixo que «pechar os ollos ante o próximo convértenos tamén en cegos ante Deus»,370 e que o amor é no fondo a única luz que «ilumina constantemente a un mundo escuro».371 Só «se nos amamos uns a outros, Deus está en comuñón connosco, e o seu amor faise realidade cumprida en nós» (1 Xn 4,12). Posto que «a persoa humana ten unha innata e estrutural dimensión social»,372 e «a expresión primeira e orixinaria da dimensión social da persoa é o matrimonio e a familia»,373 a espiritualidade encárnase na comuñón familiar. Entón, quen teñen fondos desexos espirituais non deben sentir que a familia os afasta do crecemento na vida do Espírito, senón que é un camiño que o Señor utiliza para levarlles aos cumes da unión mística.

370 Carta enc. Deus caritas est (25 decembro 2005), 16: AAS 98 (2006), 230.

371 Ibíd., 39: AAS 98 (2006), 250.

372 Xoán Paulo II, Exhort. ap. postsin. Christifideles laici (30 decembro 1988), 40: AAS 81 (1989), 468.

373 Ibíd.

Xuntos en oración á luz da Pascua

317. Se a familia logra concentrarse en Cristo, el unifica e ilumina toda a vida familiar. As dores e as angustias experiméntanse en comuñón coa cruz do Señor, e o abrazo con el permite soportar os peores momentos. Nos días amargos da familia hai unha unión con Xesús abandonado que pode evitar unha ruptura. As familias alcanzan aos poucos, «coa graza do Espírito Santo, a súa santidade a través da vida matrimonial, participando tamén no misterio da cruz de Cristo, que transforma as dificultades e sufrimentos nunha ofrenda de amor».374 Por outra banda, os momentos de gozo, o descanso ou a festa, e aínda a sexualidade, experiméntanse como unha participación na vida plena da súa Resurrección. Os cónxuxes conforman con diversos xestos cotiáns ese «espazo teologal no que se pode experimentar a presenza mística do Señor resucitado».375

374 Relación final 2015, 87.

375 Xoán Paulo II, Exhort. ap. Postsin. Vita consecrata (25 marzo 1996), 42: AAS 88 (1996), 416.

318. A oración en familia é un medio privilexiado para expresar e fortalecer esta fe pascual.376 Pódense atopar uns minutos cada día para estar unidos ante o Señor vivo, dicirlle as cousas que preocupan, rogar polas necesidades familiares, orar por algún que estea a pasar un momento difícil, pedirlle axuda para amar, darlle grazas pola vida e polas cousas boas, pedirlle á Virxe que protexa co seu manto de nai. Con palabras sinxelas, ese momento de oración pode facer moitísimo ben á familia. As diversas expresións da piedade popular son un tesouro de espiritualidade para moitas familias. O camiño comunitario de oración alcanza a súa culminación participando xuntos da Eucaristía, especialmente no medio do repouso dominical. Xesús chama á porta da familia para compartir con ela a cea eucarística (cf. Ap 3,20). Alí, os esposos poden volver sempre a selar a alianza pascual que os uniu e que reflicte a Alianza que Deus selou coa humanidade na Cruz.377 A Eucaristía é o sacramento da nova Alianza onde se actualiza a acción redentora de Cristo (cf. Lc 22,20). Así se advirten os lazos íntimos  que existen entre a vida matrimonial e a Eucaristía. 378 O alimento da Eucaristía é forza e estímulo para vivir cada día a alianza matrimonial como «igrexa doméstica».379

376 Cf. Relación final 2015, 87.

377 Cf. Xoán Paulo II, Exhort. ap. Familiaris consortio (22 novembro 1981), 57: AAS 74 (1982), 150.

378 Non esquezamos que a Alianza de Deus co seu pobo exprésase como un desposorio (cf. Ez 16,8.60; Is 62,5; Os 2,21-22), e a nova Alianza tamén se presenta como un matrimonio (cf. Ap 19,7; 21,2; Ef 5,25).

379 Conc. Ecum. Vat. II, Const. dogm. Lumen gentium, sobre a Igrexa, 11.

Espiritualidade do amor exclusivo e libre

319. No matrimonio vívese tamén o sentido de pertencer por completo só a unha persoa. Os esposos asumen o desafío e o anhelo de envellecer e desgastarse xuntos e así reflicten a fidelidade de Deus. Esta firme decisión, que marca un estilo de vida, é unha «esixencia interior do pacto de amor conxugal»,380 porque «quen non se  decide a querer para sempre, é difícil que poida amar de verdade un só día».381 Pero isto non tería sentido espiritual se se tratase só dunha lei vivida con resignación. É unha pertenza do corazón, alí onde só Deus ve (cf. Mt 5,28). Cada mañá, ao levantarse, vólvese a tomar ante Deus esta decisión de fidelidade, pase o que pase ao longo da xornada. E cada un, cando vai durmir, espera levantarse para continuar esta aventura, confiando na axuda do Señor. Así, cada cónxuxe é para o outro signo e instrumento da proximidade do Señor, que non nos deixa sós: «Eu estou convosco todos os días, ata o fin do mundo» (Mt 28,20).

380 Xoán Paulo II, Exhort. ap. Familiaris consortio (22 novembro 1981), 11: AAS 74 (1982), 93.

381 Id., Homilía na Eucaristía celebrada para as familias en Córdoba, Arxentina (8 abril 1987), 4: L?Osservatore Romano, ed. semanal en lingua española, 26 de abril de 1987, p. 21.

320. Hai un punto onde o amor da parella alcanza a súa maior liberación e convértese nun espazo de sa autonomía: cando cada un descobre que o outro non é seu, senón que ten un dono moito máis importante, o seu único Señor. Ninguén máis pode pretender tomar posesión da intimidade máis persoal e secreta do ser amado e só el pode ocupar o centro da súa vida. Ao mesmo tempo, o principio de realismo espiritual fai que o cónxuxe xa non pretenda que o outro sacie completamente as súas necesidades. É preciso que o camiño espiritual de cada un -como ben indicaba Dietrich Bonhoeffer- axúdelle a «desilusionarse» do outro,382 a deixar de esperar desa persoa o que só é propio do amor de Deus. Isto esixe un refugallo interior. O espazo exclusivo que cada un dos cónxuxes reserva ao seu trato solitario con Deus, non só permite sanar as feridas da convivencia, senón que posibilita atopar no amor de Deus o sentido da propia existencia. Necesitamos invocar cada día a acción do Espírito para que esta liberdade interior sexa posible.

382 Cf. Gemeinsames Leben, Múnic 197314, 18.

383 Conc. Ecum. Vat. II, Decr. Apostolicam actuositatem, sobre o apostolado dos laicos, 11.

Espiritualidade do coidado, do consolo e do estímulo

321. «Os esposos cristiáns son mutuamente para si, para os seus fillos e para os restantes familiares, cooperadores da graza e testemuñas da fe».383 Deus chámaa a procrear e a coidar. Por iso mesmo, a familia «foi sempre o "hospital" máis próximo».384 Curémonos, contengámonos e estimulémonos uns a outros, e vivámoslo como parte da nosa espiritualidade familiar. A vida en parella é unha participación na obra fecunda de Deus, e cada un é para o outro unha permanente provocación do Espírito. O amor de Deus exprésase «a través das palabras vivas e concretas con que o home e a muller se declaran o seu amor conxugal».385 Así, os dous son entre si reflexos do amor divino que consola coa palabra, a mirada, a axuda, a caricia, o abrazo. Por iso, «querer formar unha familia é animarse a ser parte do soño de Deus, é animarse a soñar con el, é animarse a construír con el, é animarse a xogarse con el esta historia de construír un mundo onde ninguén senta só».386

384 Catequese (10 xuño 2015): L'Osservatore Romano, ed. semanal en lingua española, 12 de xuño de 2015, p. 16.

385 Xoán Paulo II, Exhort. ap. Familiaris consortio (22 novembro 1981), 12: AAS 74 (1982), 93.

386 Discurso na Festa das Familias e vixilia de oración en Filadelfia (26 setembro 2015): L'Osservatore Romano, ed. semanal en lingua española, 2 de outubro de 2015, p. 16.

322. Toda a vida da familia é un «pastoreo» misericordioso. Cada un, con coidado, pinta e escribe na vida do outro: «A nosa carta sodes vós, unha carta escrita nos nosos corazóns [...] non escrita con tinta, senón co Espírito do Deus vivo» (2 Co 3,2-3). Cada un é un "pescador de homes" (Lc 5,10) que, no nome de Xesús, "bota as redes" (cf. Lc 5,5) nos demais, ou un labrador que traballa nesa terra fresca que son os seus seres amados, estimulando o mellor deles. A fecundidade matrimonial implica promover, porque «amar a un ser é esperar del algo indefinible e imprevisible; e é, ao mesmo tempo, proporcionarlle dalgunha maneira o medio de responder a esta espera».387 Isto é un culto a Deus, porque é el quen sementou moitas cousas boas nos demais esperando que as fagamos crecer.

387 Gabriel Marcel, Homo viator: prolégomènes à une métaphysique de l'espérance, París 1944, 63.

323. É unha fonda experiencia espiritual contemplar a cada ser querido cos ollos de Deus e recoñecer a Cristo nel. Isto reclama unha dispoñibilidade gratuíta que permita valorar a súa dignidade. Pódese estar plenamente presente ante o outro se un se entrega «porque si», esquecendo todo o que hai ao redor. O ser amado merece toda a atención. Xesús era un modelo porque, cando alguén se achegaba a conversar con el, detiña a súa mirada, miraba con amor (cf. Mc 10,21). Ninguén sentía desatendido na súa presenza, xa que as súas palabras e xestos eran expresión desta pregunta: «Que queres que faga por ti?» (Mc 10,51). Iso vívese no medio da vida cotiá da familia. Alí lembramos que esa persoa que vive connosco o merece todo, xa que posúe unha dignidade infinita por ser obxecto do amor inmenso do Pai. Así brota a tenrura, capaz de «suscitar no outro o gozo de sentirse amado. Exprésase, en particular, ao dirixirse con atención exquisita aos límites do outro, especialmente cando se presentan de maneira evidente».388

388 Relación final 2015, 88.

324. Baixo o impulso do Espírito, o núcleo familiar non só acolle a vida xerándoa no seu propio seo, senón que se abre, sae de si para derramar o seu ben noutros, para coidalos e buscar a súa felicidade. Esta apertura exprésase particularmente na hospitalidade,389 alentada pola Pabra de Deus dun modo suxestivo: «que non vos esqueza darlles pousada aos forasteiros, xa que, grazas a isto, algúns, sen se decataresn déronlles pousada aos mesmos anxos» (Hb 13,2). Cando a familia acolle e sae cara aos demais, especialmente cara aos pobres e abandonados, é «símbolo, testemuño e participación da maternidade da Igrexa».390 O amor social, reflexo da Trindade, é en realidade o que unifica o sentido espiritual da familia e a súa misión fóra de si, porque fai presente o kerigma con todas as súas esixencias comunitarias. A familia vive a súa espiritualidade propia sendo ao mesmo tempo unha igrexa doméstica e unha célula vital para transformar o mundo.391 

389 Cf. Xoán Paulo II, Exhort. ap. Familiaris consortio (22 novembro 1981), 44: AAS 74 (1982), 136.

390 Ibíd., 49: AAS 74 (1982), 141.

391 Sobre os aspectos sociais da familia: cf. Pontificio Consello « Xustiza e Paz », Compendio da Doutrina Social da Igrexa, 248-254.

* * *

325. As palabras do Mestre (cf. Mt 22,30) e as de san Paulo (cf. 1 Co 7,29-31) sobre o matrimonio, están insertas -non casualmente- na dimensión última e definitiva da nosa existencia, que necesitamos recuperar. Dese modo, os matrimonios poderán recoñecer o sentido do camiño que están a percorrer. Porque, como lembramos varias veces nesta Exhortación, ningunha familia é unha realidade celestial e confeccionada dunha vez para sempre, senón que require unha progresiva maduración da súa capacidade de amar. Hai un chamado constante que vén da comuñón plena da Trindade, da unión preciosa entre Cristo e a súa Igrexa, desa comunidade tan bela que é a familia de Nazaret e da fraternidade sen manchas que existe entre os santos do ceo. Pero ademais, contemplar a plenitude que aínda non alcanzamos, nos permite relativizar o percorrido histórico que estamos a facer como familias, para deixar de esixir ás relacións interpersoais unha perfección, unha pureza de intencións e unha coherencia que só poderemos atopar no Reino definitivo. Tamén nos impide xulgar con dureza a quen viven en condicións de moita fraxilidade. Todos estamos chamados a manter viva a tensión cara a un máis aló de nós mesmos e dos nosos límites, e cada familia debe vivir nese estímulo constante.

Camiñemos familias, sigamos camiñando.

O que se nos promete é sempre máis. Non desesperemos polos nosos límites, pero tampouco renunciemos a buscar a plenitude de amor e de comuñón que se nos prometeu.

Oración á Sagrada Familia

Xesús, María e Xosé

en vós contemplamos

o esplendor do verdadeiro amor,

a vós, confiados, dirixímonos.

Santa Familia de Nazaret,

fai tamén das nosas familias

lugar de comuñón e cenáculo de oración,

auténticas escolas do Evanxeo

e pequenas igrexas domésticas.

Santa Familia de Nazaret,

que nunca máis haxa nas familias episodios

de violencia, de cerrazón e división;

que quen fose ferido ou escandalizado

sexa pronto consolado e curado.

Santa Familia de Nazaret,

fai tomar conciencia a todos

do carácter sacro e inviolable da familia,

da súa beleza no proxecto de Deus.

Xesús, María e Xosé,

escoitade, acollede nosa súplica.

Amén.

Dado en Roma, xunto a San Pedro, no Xubileu extraordinario da Misericordia, o 19 de marzo, 

Solemnidade de San Xosé, do ano 2016, cuarto do meu Pontificado.