Amoris Laetitia - capítulo 4B

Perdón

105. Se permitimos que un mal sentimento penetre nas nosas entrañas, deixamos lugar a ese rancor que se anella no corazón. A frase logízetai to kakón significa « toma en conta o mal », « lévao anotado », é dicir, é rencoroso. O contrario é o perdón, un perdón que se fundamenta nunha actitude positiva, que tenta comprender a debilidade allea e trata de buscarlle escusas á outra persoa, como Xesús cando dixo: «Pai, perdóaos, porque non saben o que fan» (Lc 23,34). Pero a tendencia adoita ser a de buscar máis e máis culpas, a de imaxinar máis e máis maldade, a de supor todo tipo de malas intencións, e así o rancor vai crecendo e arráigase. Dese modo, calquera erro ou caída do cónxuxe pode danar o vínculo amoroso e a estabilidade familiar. O problema é que ás veces se lle dá a todo a mesma gravidade, co risco de volverse crueis ante calquera erro alleo. A xusta reivindicación dos propios dereitos, convértese nunha persistente e constante sede de vinganza máis que nunha sa defensa da propia dignidade.

106. Cando fomos ofendidos ou desilusionados, o perdón é posible e desexable, pero ninguén di que sexa fácil. A verdade é que « a comuñón familiar pode ser conservada e perfeccionada só cun gran espírito de sacrificio. Esixe, en efecto, unha pronta e xenerosa dispoñibilidade de todos e cada un á comprensión, á tolerancia, ao perdón, á reconciliación. Ningunha familia ignora que o egoísmo, o desacordo, as tensións, os conflitos atacan con violencia e ás veces feren mortalmente a propia comuñón: de aquí as múltiples e variadas formas de división na vida familiar ».113

113 Xoán Paulo II, Exhort. ap. Familiaris consortio (22 novembro1981), 21: AAS 74 (1982), 106.

107. Hoxe sabemos que para poder perdoar necesitamos pasar pola experiencia liberadora de comprendernos e perdoarnos a nós mesmos. Tantas veces os nosos erros, ou a mirada crítica das persoas que amamos, leváronnos a perder o agarimo cara a nós mesmos. Iso fai que terminemos gardándonos dos outros, escapando do afecto, enchéndonos de temores nas relacións interpersoais. Entón, poder culpar a outros se converte nun falso alivio. Fai falta orar coa propia historia, aceptarse a si mesmo, saber convivir coas propias limitacións, e mesmo perdoarse, para poder ter esa mesma actitude cos demais.

108. Pero isto supón a experiencia de ser perdoados por Deus, xustificados gratuitamente e non polos nosos méritos. Fomos alcanzados por un amor previo a toda obra nosa, que sempre dá unha nova oportunidade, promove e estimula. Se aceptamos que o amor de Deus é incondicional, que o agarimo do Pai non se debe comprar nin pagar, entón poderemos amar máis aló de todo, perdoar aos demais aínda cando fosen inxustos connosco. Doutro xeito, a nosa vida en familia deixará de ser un lugar de comprensión, acompañamento e estímulo, e será un espazo de permanente tensión ou de mutuo castigo.

Alegrarse cos demais

109. A expresión jairei epi che adikía indica algo negativo afincado no segredo do corazón da persoa. É a actitude velenosa do que se alegra cando ve que se lle fai inxustiza a alguén. A frase compleméntase coa seguinte, que o di de modo positivo: sygjairei che alétheia: goza coa verdade. É dicir, alégrase co ben do outro, cando se recoñece a súa dignidade, cando se valoran as súas capacidades e as súas boas obras.

Iso é imposible para quen necesita estar sempre comparándose ou competindo, mesmo co propio cónxuxe, ata o punto de alegrarse secretamente polos seus fracasos.

110. Cando unha persoa que ama pode facer un ben a outro, ou cando ve que ao outro lle vai ben na vida, víveo con alegría, e dese modo dá gloria a Deus, porque «Deus ama ao que dá con alegría» (2 Co 9,7). O noso Señor aprecia de maneira especial a quen se alegra coa felicidade do outro. Se non alimentamos a nosa capacidade de gozar co ben do outro e, sobre todo, concentrámonos en nosas propias necesidades, condenámonos a vivir con pouca alegría, xa que como dixo Xesús «hai máis felicidade en dar que en recibir» (Ftos 20,35). A familia debe ser sempre o lugar onde alguén, que logra algo bo na vida, sabe que alí o van a celebrar con el.

Desculpa todo

111. O elenco complétase con catro expresións que falan dunha totalidade: «todo». Desculpa todo, cre todo, espera todo, soporta todo. Deste xeito, remárcase con forza o dinamismo contracultural do amor, capaz de facerlle fronte a calquera cousa que poida ameazalo.

112. En primeiro lugar dise que todo o desculpa panta stegei. Diferénciase de «non ten en conta o mal», porque este termo ten que ver co uso da lingua; pode significar « gardar silencio » sobre o malo que pode haber noutra persoa. Implica limitar o xuízo, conter a inclinación a lanzar unha condena dura e implacable: «Non condenedes e non seredes condenados» (Lc 6,37). Aínda que vaia en contra do noso habitual uso da lingua, a Palabra de Deus pídenos: «Non faledes mal uns doutros, irmáns» (St 4,11). Deterse a danar a imaxe do outro é un modo de reforzar a propia, de descargar os rancores e envexas sen importar o dano que causemos.

Moitas veces esquécese de que a difamación pode ser un gran pecado, unha seria ofensa a Deus, cando afecta gravemente a boa fama dos demais, ocasionándolles danos moi difíciles de reparar. Por iso, a Palabra de Deus é tan dura coa lingua, dicindo que «é un mundo de iniquidade» que «contamina a toda a persoa» (St 3,6), como un «mal incansable cargado de veleno mortal» (St 3,8). Se «con ela maldicimos aos homes, creados a semellanza de Deus» (St 3,9), o amor coida a imaxe dos demais, cunha delicadeza que leva a preservar incluso a boa fama dos inimigos. Na defensa da lei divina nunca debemos esquecernos desta esixencia do amor.

113. Os esposos que se aman e se pertencen, falan ben o un do outro, tentan mostrar o lado bo do cónxuxe máis aló das súas debilidades e erros. En todo caso, gardan silencio para non danar a súa imaxe. Pero non é só un xesto externo, senón que brota dunha actitude interna. Tampouco é a inxenuidade de quen pretende non ver as dificultades e os puntos débiles do outro, senón a amplitude de miras de quen coloca esas debilidades e erros no seu contexto. Lembra que eses defectos son só unha parte, non son a totalidade do ser do outro. Un feito desagradable na relación non é a totalidade desa relación. Entón, pódese aceptar con sinxeleza que todos somos unha complexa combinación de luces e de sombras. O outro non é só iso que a min me molesta. É moito máis que iso. Pola mesma razón, non lle esixo que o seu amor sexa perfecto para valoralo. Ámame como é e como pode, cos seus límites, pero que o seu amor sexa imperfecto non significa que sexa falso ou que non sexa real. É real, pero limitado e terreo. Por iso, se lle esixo demasiado, faramo saber dalgunha maneira, xa que non poderá nin aceptará xogar o papel dun ser divino nin estar ao servizo de todas as miñas necesidades. O amor convive coa imperfección, a desculpa, e sabe gardar silencio ante os límites do ser amado.

Confía

114. Panta pisteuei, «todo o cre», polo contexto, non se debe entender "fe" no sentido teolóxico, senón no sentido corrente de "confianza". Non se trata só de non sospeitar que o outro estea a mentir ou enganando. Esa confianza básica recoñece a luz acesa por Deus, que se esconde detrás da escuridade, ou a brasa que aínda arde debaixo das cinzas.

115. Esta mesma confianza fai posible unha relación de liberdade. Non é necesario controlar ao outro, seguir minuciosamente os seus pasos, para evitar que escape dos nosos brazos. O amor confía, deixa en liberdade, renuncia a controlalo todo, a posuír, a dominar. Esa liberdade, que fai posible espazos de autonomía, apertura ao mundo e novas experiencias, permite que a relación se enriqueza e non se converta nun círculo pechado sen horizontes. Así, os cónxuxes, ao reencontrarse, poden vivir a alegría de compartir o que recibiron e aprenderon fose do círculo familiar. Ao mesmo tempo, fai posible a sinceridade e a transparencia, porque cando un sabe que os demais confían nel e valoran a bondade básica da súa ser, entón si se mostra tal cal é, sen ocultamientos. Alguén que sabe que sempre sospeitan del, que o xulgan sen compaixón, que non o aman de maneira incondicional, preferirá gardar os seus segredos, esconder as súas caídas e debilidades, finxir o que non é. En cambio, unha familia onde reina unha básica e cariñosa confianza,e onde sempre se volve a confiar a pesar de todo, permite que brote a verdadeira identidade dos seus membros, e fai que espontaneamente se rexeiten o engano, a falsidade ou a mentira.

Espera

116. Panta elpízei: non desespera do futuro. Conectado coa palabra anterior, indica a espera de quen sabe que o outro pode cambiar. Sempre espera que sexa posible unha maduración, un sorpresivo brote de beleza, que as potencialidades máis ocultas da súa ser germinen algún día. Non significa que todo vaia a cambiar nesta vida.  Implica aceptar que algunhas cousas non sucedan como un desexa, senón que quizais Deus escriba dereito coas liñas torcido dunha persoa e saque algún ben dos males que ela non logre superar nesta terra.

117. Aquí faise presente a esperanza en todo o seu sentido, porque inclúe a certeza dunha vida máis aló da morte. Esa persoa, con todas as súas debilidades, está chamada á plenitude do ceo. Alí, completamente transformada pola resurrección de Cristo, xa non existirán as súas fraxilidades, as súas escuridades nin as súas patoloxías. Alí o verdadeiro ser desa persoa brillará con toda a súa potencia de ben e de fermosura. Iso tamén nos permite, no medio das molestias desta terra, contemplar a esa persoa cunha mirada sobrenatural, á luz da esperanza, e esperar esa plenitude que un día recibirá no Reino celestial, aínda que agora non sexa visible.

Soporta todo

118. Panta hypoménei significa que soporta con espírito positivo todas as contrariedades. É manterse firme no medio dun ambiente hostil. Non consiste só en tolerar algunhas cousas molestas, senón en algo máis amplo: unha resistencia dinámica e constante, capaz de superar calquera desafío. É amor a pesar de todo, aínda cando todo o contexto convide a outra cousa. Manifesta unha cota de heroísmo túzaro, de potencia en contra de toda corrente negativa, unha opción polo ben que nada pode derrubar. Isto lémbrame aquelas palabras de Martin Luther King, cando volvía optar polo amor fraterno aínda no medio das peores persecucións e humillacións: «A persoa que máis te odia, ten algo bo nel; incluso a nación que máis odia, ten algo bo nela; incluso a raza que máis odia, ten algo bo nela. E cando chegas ao momento en que miras o rostro de cada home e ves moi dentro del o que a relixión chama a "imaxe de Deus", comezas a amalo "a pesar de". Non importa o que faga, ves a imaxe de Deus alí. Hai un elemento de bondade do que nunca podes desfacerte [...] Outra maneira para amar ao teu inimigo é esta: cando se presenta a oportunidade para que derrotes ao teu inimigo, ese é o momento en que debes decidir non facelo [...] Cando te elevas ao nivel do amor, da súa gran beleza e poder, o único que buscas derrotar é os sistemas malignos. Ás persoas atrapadas nese sistema, as amas, pero tratas de derrotar ese sistema [...] Odio por odio só intensifica a existencia do odio e do mal no universo. Se eu te golpeo e ti me golpeas, e che devolvo o golpe e ti mo devolves, e así sucesivamente, é evidente que se chega ata o infinito. Simplemente nunca termina. Nalgún lugar, alguén debe ter un pouco de sentido, e esa é a persoa forte. A persoa forte é a persoa que pode romper a cadea do odio, a cadea do mal [...] Alguén debe ter suficiente relixión e moral para cortala e inxectar dentro da propia estrutura do universo ese elemento forte e poderoso do amor».114

114 Sermón na igrexa Bautista da Avenida Dexter, Montgomery, Alabama, 17 de novembro de 1957.

119. Na vida familiar fai falta cultivar esa forza do amor, que permite loitar contra o mal que a ameaza. O amor non se deixa dominar polo rancor, o desprezo cara ás persoas, o desexo de magoar ou de cobrarse algo. O ideal cristián, e de modo particular na familia, é amor a pesar de todo.

Ás veces admírame, por exemplo, a actitude de persoas que deberon separarse do seu cónxuxe para protexerse da violencia física e, con todo, pola caridade conxugal que sabe ir máis aló dos sentimentos, foron capaces de procurar o seu ben, aínda que sexa a través doutros, en momentos de enfermidade, de sufrimento ou de dificultade.

Iso tamén é amor a pesar de todo.