Amoris Laetitia - capítulo 4D

AMOR APAIXONADO

142. O Concilio Vaticano II ensina que este amor conxugal «abarca o ben de toda a persoa, e, por tanto, pode enriquecer cunha dignidade peculiar as expresións do corpo e do espírito, e ennoblecerlas como signos especiais da amizade conxugal».138 Por algo será que un amor sen pracer nin paixón non é suficiente para simbolizar a unión do corazón humano con Deus: «Todos os místicos afirmaron que o amor sobrenatural e o amor celeste atopan os símbolos que buscan no amor matrimonial, máis que na amizade, máis que no sentimento filial ou na dedicación a unha causa. E o motivo está xustamente na súa totalidade».139 Por que entón non deternos a falar dos sentimentos e da sexualidade no matrimonio?

138 Const. past. Gaudium et spes, sobre a Igrexa no mundo actual, 49.                                                                    

139 A. Sertillanges, L'amour chrétien, París 1920, 174.

O mundo das emocións

143. Desexos, sentimentos, emocións, iso que  os clásicos chamaban «paixóns», teñen un lugar importante no matrimonio. Prodúcense cando «outro se fai presente e maniféstase na propia vida. É propio de todo ser vivente tender cara a outra cousa, e esta tendencia ten sempre sinais afectivos básicos: o pracer ou a dor, a alegría ou a pena, a tenrura ou o temor. Son o orzamento da actividade psicolóxica máis elemental. O ser humano é un vivente desta terra, e todo o que fai e busca está cargado de paixóns.

144. Xesús, como verdadeiro home, vivía as cousas cunha carga de emotividade. Por iso doíalle o rexeitamento de Xerusalén (cf. Mt 23,37), e esta situación arrincáballe bágoas (cf. Lc 19,41). Tamén se compadecía ante o sufrimento da xente (cf. Mc 6,34). Vendo chorar aos demais, conmovíase e turbábase (cf. Xn 11,33), e el mesmo choraba a morte dun amigo (cf. Xn 11,35). Estas manifestacións da súa sensibilidade mostraban ata que punto o seu corazón humano estaba aberto aos demais.

145. Experimentar unha emoción non é algo moralmente bo nin malo en si mesmo.140 Comezar a sentir desexo ou rexeitamento non é pecaminoso nin reprochable. O que é bo ou malo é o acto que uno realice movido ou acompañado por unha paixón. Pero se os sentimentos son promovidos, buscados e, por mor deles, cometemos malas accións, o mal está na decisión de alimentalos e nos actos malos que se sigan. Na mesma liña, sentir gusto por alguén non significa de seu que sexa un ben. Se con ese gusto eu busco que esa persoa se converta na miña escrava, o sentimento estará ao servizo do meu egoísmo.

Crer que somos bos só porque «sentimos cousas» é un tremendo engano. Hai persoas que son capaces dun gran amor só porque teñen unha gran necesidade de afecto, pero non saben loitar pola felicidade dos demais e viven encerrados nos seus propios desexos. Nese caso, os sentimentos distraen dos grandes valores e ocultan un egocentrismo que non fai posible cultivar unha vida sa e feliz en familia.

140 Cf. Tomé de Aquino, Summa Theologiae I-II, q. 24, a. 1.

146. Por outra banda, se unha paixón acompaña ao acto libre, pode manifestar a profundidade desa opción. O amor matrimonial leva a procurar que toda a vida emotiva se convertasnun ben para a familia e estea ao servizo da vida en común. A madurez chega a unha familia cando a vida emotiva dos seus membros se transforma nunha sensibilidade que non domina nin escurece as grandes opcións e os valores senón que segue á súa liberdade,141 brota dela, enriquécea, embelécea e faia máis armoniosa para ben de todos.

141 Cf. ibíd., q. 59, a. 5.

Deus ama o gozo dos seus fillos

147. Isto require un camiño pedagóxico, un proceso que inclúe renuncias. É unha convicción da Igrexa que moitas veces foi rexeitada, coma se fose inimiga da felicidade humana. Benedito XVI recollía este cuestionamiento con gran claridade: «A Igrexa, cos seus preceptos e prohibicións, non converte seica en amargo o máis fermoso da vida? Non pon quizais carteis de prohibición precisamente alí onde a alegría, predisposta en nós polo Creador, nos ofrece unha felicidade que nos fai pregustar algo do divino?».142 Pero el respondía que, se ben non faltaron esaxeracións ou ascetismos desviados no cristianismo, o ensino oficial da Igrexa, fiel ás Escrituras, non rexeitou «o eros como tal, senón que declarou guerra á súa desviación destrutora, posto que a falsa divinización do eros [...] prívao da súa dignidade divina e o deshumaniza».143

142 Carta enc. Deus caritas est (25 decembro 2005), 3: AAS 98 (2006), 219-220.

143 Ibíd., 4: AAS 98 (2006), 220.

148. A educación da emotividade e do instinto é necesaria, e para iso ás veces é indispensable porse algún límite. O exceso, o descontrol, a obsesión por un só tipo de praceres, terminan por debilitar e enfermar ao pracer mesmo,144 e danan a vida da familia. De verdade, pódese facer un fermoso camiño coas paixóns, o cal significa orientalas cada vez máis nun proxecto de autodonación e de plena realización de si mesmo, que enriquece as relacións interpersoais no seo familiar. Non implica renunciar a instantes de intenso gozo,145 senón asumilos como entretecidos con outros momentos de entrega xenerosa, de espera paciente, de cansazo inevitable, de esforzo por un ideal. A vida en familia é todo iso e merece ser vivida enteira.

144 Cf. Tomé de Aquino, Summa Theologiae I-II, q. 32, a. 7.

145 Cf. ibíd., II-II, q. 153, a. 2, ad 2: «Abundantia delectationis quae est in actu venereo secundum rationem ordinato, non contrariatur medio virtutis».

149. Algunhas correntes espirituais insisten en eliminar o desexo para liberarse da dor. Pero nós cremos que Deus ama o gozo do ser humano, que el creou todo «para que o gocemos» (1 Tm 6,17). Deixemos brotar a alegría ante a súa tenrura cando nos propón: «Fillo, trátate ben [...] Non te prives de pasar un día feliz» (Se 14,11.14). Un matrimonio tamén responde á vontade de Deus seguindo esta invitación bíblica: «Alégrate no día feliz» (Qo 7,14). A cuestión é ter a liberdade para aceptar que o pracer atope outras formas de expresión nos distintos momentos da vida, de acordo coas necesidades do amor mutuo. Nese sentido, pódese acoller a proposta dalgúns mestres orientais que insisten en ampliar a consciencia,para non quedar presos nunha experiencia moi limitada que nos peche as perspectivas. Esa ampliación da consciencia non é a negación ou destrución do desexo senón o seu dilatación e o seu perfeccionamento.

Dimensión erótica do amor

150. Todo isto lévanos a falar da vida sexual do matrimonio. Deus mesmo creou a sexualidade, que é un agasallo marabilloso para os seus creaturas. Cando lla cultiva e se evita o seu descontrol, é para impedir que se produza o «empobrecimiento dun valor auténtico».146 San Xoán Paulo II rexeitou que o ensino da Igrexa leve a «unha negación do valor do sexo humano», ou que simplemente o tolere «pola necesidade mesma da procreación». 147 A necesidade sexual dos esposos non é obxecto de menosprezo, e «non se trata de ningún xeito de pór en cuestión esa necesidade».148

146 Xoán Paulo II, Catequese (22 outubro 1980), 5: L'Osservatore Romano, ed. semanal en lingua española, 26 de outubro de 1980, p. 3.

147 Ibíd., 3.

148 Ide., Catequese (24 setembro 1980), 4: L'Osservatore Romano, ed. semanal en lingua española, 28 de setembro de 1980, p. 3.

151. A quen temen que na educación das paixóns e da sexualidade se prexudique a espontaneidade do amor sexuado, san Xoán Paulo II respondíalles que o ser humano «está chamado á plena e madura espontaneidade das relacións», que «é o froito gradual do discernimiento dos impulsos do propio corazón».149 É algo que se conquista, xa que todo ser humano «debe aprender con perseveranza e coherencia o que é o significado do corpo».150 A sexualidade non é un recurso para gratificar ou entreter, xa que é unha linguaxe interpersoal onde o outro é tomado en serio, co seu sagrado e inviolable valor. Así, «o corazón humano faise partícipe, por dicilo así, doutra espontaneidade».151 Neste contexto, o erotismo aparece como manifestación especificamente humana da sexualidade. Nel pódese atopar «o significado esponsalicio do corpo e a auténtica dignidade do don». 152 Nas súas catequeses sobre a teoloxía do corpo humano, ensinou que a corporeidade sexuada «é non só fonte de fecundidade e procreación», senón que posúe «a capacidade de expresar o amor: ese amor precisamente no que o home-persoa convértese en don».153 O máis san erotismo, aínda que está unido a unha procura de pracer, supón a admiración, e por iso pode humanizar os impulsos.

149 Catequese (12 novembro 1980), 2: L'Osservatore Romano, ed. semanal en lingua española, 16 de novembro de 1980, p. 3.

150 Ibíd., 4.

151 Ibíd., 5.

152 Ibíd., 1: L'Osservatore Romano, ed. semanal en lingua española,

16 de novembro de 1980, p. 3.

153 Ide., Catequese (16 xaneiro 1980), 1: L'Osservatore Romano, ed. semanal en lingua española, 20 de xaneiro de 1980, p. 3.

152. Entón, de ningunha maneira podemos entender a dimensión erótica do amor como un mal permitido ou como un peso a tolerar polo ben da familia, senón como don de Deus que embelece o encontro dos esposos. Sendo unha paixón sublimada por un amor que admira a dignidade do outro, chega a ser unha «plena e limpísima afirmación amorosa», que nos mostra de que marabillas é capaz o corazón humano e así, por un momento, «sente que a existencia humana foi un éxito». 154

154 Josef Pieper, Über die Liebe, Múnic 2014, 174-175.

Violencia e manipulación

153. Dentro do contexto desta visión positiva da sexualidade, é oportuno expor o tema na súa integridade e cun san realismo. Porque non podemos ignorar que moitas veces a sexualidade se despersonaliza e tamén se enche de patoloxías, de tal modo que «pasa a ser cada vez máis ocasión e instrumento de afirmación do propio eu e de satisfacción egoísta dos propios desexos e instintos ».155 Nesta época vólvese moi riesgoso que a sexualidade tamén sexa posuída polo espírito velenoso do «usa e tira». O corpo do outro é con frecuencia manipulado, como unha cousa que se retén mentres brinda satisfacción e desprézase cando perde atractivo. Seica se poden ignorar ou disimular as constantes formas de dominio, prepotencia, abuso, perversión e violencia sexual, que son produto dunha desviación do significado da sexualidade e que sepultan a dignidade dos demais e o chamado ao amor debaixo dunha escura procura de si mesmo?

155 Xoán Paulo II, Carta enc. Evangelium vitae (25 marzo 1995), 23: AAS 87 (1995), 427.

154. Non está de máis lembrar que, aínda dentro do matrimonio, a sexualidade pode converterse en fonte de sufrimento e de manipulación. Por iso temos que reafirmar con claridade que «un acto conxugal imposto ao cónxuxe sen considerar a súa situación actual e os seus lexítimos desexos, non é un verdadeiro acto de amor; e prescinde por tanto dunha esixencia da recta orde moral nas relacións entre os esposos».156 Os actos propios da unión sexual dos cónxuxes responden á natureza da sexualidade querida por Deus se son vividos «de modo verdadeiramente humano».157 Por iso, san Paulo exhortaba: «Que ninguén se exceda nin asoballe ao seu irmán» (1 Ts 4,6). Aínda que el escribía nunha época en que dominaba unha cultura patriarcal, onde a muller se consideraba un ser completamente subordinado ao home, con todo ensinou que a sexualidade debe ser unha cuestión de conversación entre os cónxuxes: expuxo a posibilidade de postergar as relacións sexuais por un tempo, pero «de común acordo» (1 Co 7,5).

156 Paulo VI, Carta enc. Humanae vitae (25 xullo 1968), 13: AAS 60 (1968), 489.

157 Conc. Ecum. Vat. II, Const. past. Gaudium et spes, sobre a Igrexa no mundo actual, 49.

155. San Xoán Paulo II fixo unha advertencia moi sutil cando dixo que o home e a muller están «ameazados pola insaciabilidade».158 É dicir, están chamados a unha unión cada vez máis intensa, pero o risco está en pretender borrar as diferenzas e esa distancia inevitable que hai entre os dous. Porque cada un posúe unha dignidade propia e intransferible. Cando a preciosa pertenza recíproca convértese nun dominio, «cambia esencialmente a estrutura de comuñón na relación interpersoal».159 Na lóxica do dominio, o dominador tamén termina negando a súa propia dignidade,160 e en definitiva deixa «de identificarse subxectivamente co propio corpo»,161 xa que lle quita todo significado. Vive o sexo como evasión de si mesmo e como renuncia á beleza da unión.

158 Catequese (18 xuño 1980), 5: L'Osservatore Romano, ed. semanal en lingua española, 22 de xuño de 1980, p. 3.

159 Ibíd., 6.

160 Cf. Catequese (30 xullo 1980), 1: L'Osservatore Romano, ed. semanal en lingua española, 3 de agosto de 1980, p. 3.

161 Catequese (8 abril 1981), 3: L?Osservatore Romano, ed. semanal en lingua española, 12 de abril de 1981, p. 3.

156. É importante ser claros no rexeitamento de toda forma de sometemento sexual. Por iso convén evitar toda interpretación inadecuada do texto da carta aos Efesios onde se pide que «as mulleres estean suxeitas aos seus maridos» (Ef 5,22). San Paulo exprésase aquí en categorías culturais propias daquela época, pero nós non debemos asumir esa roupaxe cultural, senón a mensaxe revelada que subxace no conxunto da perícopa. Retomemos a sabia explicación de san Xoán Paulo II: «O amor exclúetodo xénero de submisión, en virtude da cal a muller se convertería en serva ou escrava do marido [...] A comunidade ou unidade que deben formar polo matrimonio realízase a través dunha recíproca doazón, que é tamén unha mutua submisión».162 Por iso dise tamén que «os maridos deben amar ás súas mulleres como aos seus propios corpos» (Ef 5,28). En realidade o texto bíblico convida a superar o cómodo individualismo para vivir referidos aos demais, «sede ben guiados uns cos outros» (Ef 5,21). No matrimonio, esta recíproca «submisión» adquire un significado especial, e enténdese como unha pertenza mutua libremente elixida, cun conxunto de notas de fidelidade, respecto e coidado. A sexualidade está de modo inseparable ao servizo desa amizade conxugal, porque se orienta a procurar que o outro viva en plenitude.

162 Catequese (11 agosto 1982), 4: L?Osservatore Romano, ed. semanal en lingua española, 15 de agosto de 1982, p. 3.

157. Con todo, o rexeitamento das desviacións da sexualidade e do erotismo nunca debería levarnos ao seu desprezo nin ao seu descoido. O ideal do matrimonio non pode configurarse só como unha doazón xenerosa e sacrificada, onde cada un renuncia a toda necesidade persoal e só se preocupa por facer o ben ao outro sen satisfacción algunha. Lembremos que un verdadeiro amor sabe tamén recibir do outro, é capaz de aceptarse vulnerable e necesitado, non renuncia a acoller con sincera e feliz gratitude as expresións corpóreas do amor na caricia, o abrazo, o bico e a unión sexual. Benedito XVI era claro respecto diso: «Se o home pretendese ser só espírito e quixese rexeitar a carne coma se fose unha herdanza meramente animal, espírito e corpo perderían a súa dignidade».163 Por esta razón, «o home tampouco pode vivir exclusivamente do amor oblativo, descendente. Non pode dar unicamente e sempre, tamén debe recibir. Quen quere dar amor, debe á súa vez recibilo como don».164 Isto supón, de todos os xeitos, lembrar que o equilibrio humano é fráxil, que sempre permanece algo que se resiste a ser humanizado e que en calquera momento pode desbocarse de novo, recuperando as súas tendencias máis primitivas e egoístas.

163 Carta enc. Deus caritas est (25 decembro 2005), 5: AAS 98 (2006), 221.

164 Ibíd., 7: AAS 98 (2006), 224.

Matrimonio e virxinidade

158. «Moitas persoas que viven sen casar, non só se dedican á súa familia de orixe, senón que a miúdo cumpren grandes servizos no seu círculo de amigos, na comunidade eclesial e na vida profesional [...] Moitos, así mesmo, pon os seus talentos ao servizo da comunidade cristiá baixo a forma da caridade e o voluntariado. Logo están os que non casan porque consagran a súa vida por amor a Cristo e aos irmáns. A súa dedicación enriquece extraordinariamente á familia, na Igrexa e na sociedade».165

165 Relación final 2015, 22.

159. A virxinidade é unha forma de amar. Como signo, lémbranos a prema do Reino, a urxencia de entregarse ao servizo evanxelizador sen reservas (cf. 1 Co 7,32), e é un reflexo da plenitude do ceo onde «nin os homes casarán nin a muller tomarán esposo» (Mt 22,30). San Paulo recomendábaa porque esperaba un pronto regreso de Xesucristo, e quería que todos se concentrasen só na evanxelización: «O tempo é contado» (1 Co 7,29). Con todo, deixaba claro que era unha opinión persoal ou un desexo seu (cf. 1 Co 7,6-8) e non un pedido de Cristo: «Non teño orde do Señor» (1 Co 7,25). Ao mesmo tempo, recoñecía o valor dos diferentes chamados: «cada un recibe de Deus a súa graza particular, uns dun xeito e outros doutro» (1 Co 7,7). Neste sentido, san Xoán Paulo II dixo que os textos bíblicos «non dan fundamento nin para soster a "inferioridade" do matrimonio, nin a "superioridade" da virxinidade ou do celibato»166 en razón da abstención sexual. Máis que falar da superioridade da virxinidade en todo sentido, parece adecuado mostrar que os distintos estados de vida compleméntanse, de tal maneira que un pode ser máis perfecto nalgún sentido e outro pode selo desde outro punto de vista.

Alexandre de Hales, por exemplo, expresaba que, nun sentido, o matrimonio pode considerarse superior aos demais sacramentos, porque simboliza algo tan grande como «a unión de Cristo coa Igrexa ou a unión da natureza divina coa humana».167

166 Catequese (14 abril 1982), 1: L'Osservatore Romano, ed. semanal en lingua española, 18 de abril de 1982, p. 3.

167 Glossa in quatuor libros sententiarum Petri Lombardi, 4, 26, 2 (Quaracchi 1957, 446).

160. Por tanto, «non se trata de diminuír o valor do matrimonio en beneficio da continencia»,168 e «non hai base algunha para unha a suposta contraposición [...] Se, de acordo con una certa tradición teolóxica, fálase do estado de perfección (status perfectionis), faise non por mor da continencia mesma, senón con relación ao conxunto da vida fundada sobre os consellos evanxélicos».169 Pero unha persoa casada pode vivir a caridade nun altísimo grao. Entón, «chega a esa perfección que brota da caridade, mediante a fidelidade ao espírito deses consellos. Esta perfección é posible e accesible a cada un dos homes».170

168 Xoán Paulo II , Catequese (7 abril 1982), 2: L'Osservatore Romano, ed. semanal en lingua española, 11 de abril de 1982, p. 3.

169 Ide., Catequese (14 abril 1982), 3: L'Osservatore Romano, ed. semanal en lingua española, 18 de abril de 1982, p. 3.

170 Ibíd.

161. A virxinidade ten o valor simbólico do amor que non necesita posuír ao outro, e reflicte así a liberdade do Reino dos Ceos. É unha invitación aos esposos para que vivan o seu amor conxugal na perspectiva do amor definitivo a Cristo, como un camiño común cara á plenitude do Reino. Á súa vez, o amor dos esposos ten outros valores simbólicos: por unha banda, é un peculiar reflexo da Trindade. A Trindade é unidade plena, pero na cal existe tamén a distinción. Ademais, a familia é un signo cristolóxico, porque manifesta a proximidade de Deus que comparte a vida do ser humano uníndose a el na Encarnación, na Cruz e na Resurrección: cada cónxuxe faise «unha soa carne» co outro e ofrécese a si mesmo para compartilo todo con el até o fin.

Mentres a virxinidade é un signo «escatolóxico» de Cristo resucitado, o matrimonio é un signo «histórico» para os que camiñamos na terra, un signo do Cristo terreo que aceptou unirse a nós e entregouse até darnos o seu sangue. A virxinidad e o matrimonio son, e deben ser, formas diferentes de amar, porque «o home non pode vivir sen amor. El permanece para si mesmo un ser incomprensible, a súa vida está privada de sentido se non se lle revela o amor».171

171 Ide., Carta enc. Redemptor hominis (4 marzo 1979), 10: AAS 71 (1979), 274.

162. O celibato corre o perigo de ser unha cómoda soidade, que dá liberdade para moverse con autonomía, para cambiar de lugares, de tarefas e de opcións, para dispor do propio diñeiro, para frecuentar persoas diversas segundo a atracción do momento. Nese caso, resplandece o testemuño das persoas casadas. Quen foron chamados á virxinidade poden atopar nalgúns matrimonios un signo claro da xenerosa e inquebrantable fidelidade de Deus á súa Alianza, que estimule os seus corazóns a unha dispoñibilidade máis concreta e oblativa. Porque hai persoas casadas que manteñen a súa fidelidade cando o seu cónxuxe se volveu fisicamente desagradable, ou cando non satisfai as propias necesidades, a pesar de que moitas ofertas conviden á infidelidade ou ao abandono. Unha muller pode coidar ao seu esposo enfermo e alí, xunto á Cruz, volve a dar o «si» do seu amor até a morte. Nese amor maniféstase dun modo cegador a dignidade do amante, dignidade como reflexo da caridade, posto que é propio da caridade amar, máis que ser amado.172 Tamén podemos advertir en moitas familias unha capacidade de servizo oblativo e tenro ante fillos difíciles e mesmo desagradecidos. Isto fai deses pais un signo do amor libre e desinteresado de Xesús. Todo isto convértese nunha invitación ás persoas célibes para que vivan a súa entrega polo Reino con maior xenerosidade e dispoñibilidade. Hoxe, a secularización ten esvaecido o valor dunha unión para toda a vida e debilitou a riqueza da entrega matrimonial, polo cal «é preciso profundar nos aspectos positivos do amor conxugal».173

172 Cf. Tomé de Aquino, Summa Theologiae II-II, q. 27, a. 1.

173 Pontificio Consello para a Familia, Familia, matrimonio e unións de feito (26 xullo 2000), 40.

A TRANSFORMACIÓN DO AMOR

163. A prolongación da vida fai que se produza algo que non era común noutros tempos: a relación íntima e a pertenza mutua deben conservarse por catro, cinco ou seis décadas, e isto convértese nunha necesidade de volver elixirse unha e outra vez. Quizais o cónxuxe xa non está apaixonado por un desexo sexual intenso que lle mova cara á outra persoa, pero sente o pracer de pertencerlle e que lle pertenza, de saber que non está só, de ter un «cómplice», que coñece todo da súa vida e da súa historia e que comparte todo. É o compañeiro no camiño da vida con quen se poden enfrontar as dificultades e gozar as cousas lindas. Iso tamén produce unha satisfacción que acompaña ao querer propio do amor conxugal. Non podemos prometernos ter os mesmos sentimentos durante toda a vida. En cambio, si podemos ter un proxecto común estable, comprometernos a amarnos e a vivir unidos ata que a morte nos separe, e vivir sempre unha rica intimidade. O amor que nos prometemos supera toda emoción, sentimento ou estado de ánimo, aínda que poida incluílos. É un querer máis fondo, cunha decisión do corazón que involucra toda a existencia. Así, no medio dun conflito non resolto, e aínda que moitos sentimentos confusos dean voltas polo corazón, mantense viva cada día a decisión de amar, de pertencerse, de compartir a vida enteira e de permanecer amando e perdoando. Cada un dos dous fai un camiño de crecemento e de cambio persoal. No medio dese camiño, o amor celebra cada paso e cada nova etapa.

164. Na historia dun matrimonio, a aparencia física cambia, pero isto non é razón para que a atracción amorosa se debilite. Alguén se namora dunha persoa enteira cunha identidade propia, non só dun corpo, aínda que ese 126 corpo, máis aló do desgaste do tempo, nunca deixe de expresar dalgún modo esa identidade persoal que cativou o corazón. Cando os demais xa non poidan recoñecer a beleza desa identidade, o cónxuxe namorado segue sendo capaz de percibila co instinto do amor, e o agarimo non desaparece. Reafirma a súa decisión de pertencerlle, vólvea a elixir, e expresa esa elección nunha proximidade fiel e cargada de tenrura. A nobreza da súa opción por ela, por ser intensa e profunda, esperta unha forma nova de emoción no cumprimento desa misión conxugal.

Porque «a emoción provocada por outro ser humano como persoa [...] non tende de seu ao acto conxugal».174 Adquire outras expresións sensibles, porque o amor «é unha única realidade, aínda que con diversas dimensións; segundo os casos, unha ou outra pode destacar máis».175 O vínculo atopa novas modalidades e esixe a decisión de volver a amasarlo unha e outra vez. Pero non só para conservalo, senón para desenvolvelo. É o camiño de construírse día a día. Pero nada disto é posible se non se invoca ao Espírito Santo, se non se clama cada día pedindo a súa graza, se non se busca a súa forza sobrenatural, se non se lle reclama con desexo que derrame o seu lume sobre o noso amor para fortalecelo, orientalo e transformalo en cada nova situación.

174 Xoán Paulo II, Catequese (31 outubro 1984), 6: L'Osservatore Romano, ed. semanal en lingua española, 4 de novembro de 1984, p. 3.

175 Benedito XVI, Carta enc. Deus caritas est (25 decembro 2005), 8: AAS 98 (2006), 224.