CHRISTUS VIVIT (III)

Capítulo cuarto: O gran anuncio para todos os mozos

FOTO: pixabay.com

  

111. Máis aló de calquera circunstancia, a todos os mozos quero anunciarlles agora o máis importante, o primeiro, iso que nunca se debería calar. É un anuncio que inclúe tres grandes verdades que todos necesitamos escoitar sempre, unha e outra vez.

Un Deus que é amor

112. Ante todo quero dicirlle a cada un a primeira verdade: "Deus ámate". Se xa o escoitaches non importa, quérocho lembrar: Deus ámate. Nunca o dubides, máis aló do que che suceda na vida. En calquera circunstancia, es infinitamente amado.

113. Quizais a experiencia de paternidade que tiveches non sexa a mellor, o teu pai da terra quizais foi afastado e ausente ou, pola contra, dominante e absorbente. Ou sinxelamente non foi o pai que necesitabas. Non o sei. Pero o que podo dicirche con seguridade é que podes arroxarte seguro nos brazos do teu Pai divino, dese Deus que che deu a vida e que cha dá a cada momento. El sosterate con firmeza, e ao mesmo tempo sentirás que El respecta até o fondo a túa liberdade.

114. Na súa Palabra atopamos moitas expresións do seu amor. É coma se El buscase distintas maneiras de manifestalo para ver se con algunha desas palabras podía chegar ao teu corazón. Por exemplo, ás veces preséntase como eses pais afectuosos que xogan cos seus nenos: «Coas cordas das miñas mans acollinos, con brazos de amor, e fun para eles coma quen lles levanta o xugo do pescozo, ligueinos a min.» (Os 11,4).

Ás veces preséntase cargado do amor desas nais que queren sinceramente aos seus fillos, cun amor entrañable que é incapaz de esquecer ou de abandonar: «Esquécese unha muller do seu meniño? Non se compadece do fillo das súas entrañas? Aínda que ela se esqueza, eu non me esquecerei de ti.» (Is 49,15).

Ata se mostra como un namorado que chega a tatuarse á persoa amada na palma da súa man para poder ter o seu rostro sempre preto: «Velaí, estás escrito nas palmas das miñas mans.» (Is 49,16).

Outras veces destaca a forza e a firmeza do seu amor, que non se deixa vencer: «Pois os montes moveranse e os outeiros abanearán, pero o meu amor non se moverá de onda ti e a miña alianza de paz non cambaleará.»(Is 54,10).

Ou dinos que fomos esperados desde sempre, porque non aparecemos neste mundo por casualidade. Desde antes que existísemos eramos un proxecto do seu amor: «Quíxente cun amor eterno, por iso mantiven moito tempo a miña fidelidade.» (Xr 31,3).

Ou fainos notar que El sabe ver a nosa beleza, esa que ninguén máis pode recoñecer: «Porque ti fuches ben querido ós meus ollos; fuches glorificado, o meu predilecto.» (Is 43,4).

Ou lévanos a descubrir que o seu amor non é triste, senón pura alegría que se renova cando nos deixamos amar por El: «O Señor, o teu Deus, está no medio de ti, é un heroe que salva. El salta de alegría por ti, embrúxate co seu amor, dá brincos de alegría por ti.» (So 3,17).

115. Para El realmente es valioso, non es insignificante, impórtaslle, porque es obra das súas mans. Por iso préstache atención e lémbrate con agarimo. Tes que confiar no «recordo de Deus: a súa memoria non é un "disco duro" que rexistra e almacena todos os nosos datos, a súa memoria é un corazón tenro de compaixón, que se goza eliminando definitivamente calquera vestixio do mal»[63]. Non quere levar a conta dos teus erros e, en todo caso, axudarache a aprender algo tamén das túas caídas. Porque te ama. Tenta quedar un momento en silencio deixándote amar por El. Tenta acalar todas as voces e berros interiores e queda un instante nos seus brazos de amor.

116. É un amor «que non esmaga, é un amor que non marxina, que non cala, un amor que non humilla nin asoballa. É o amor do Señor, un amor de todos os días, discreto e respectuoso, amor de liberdade e para a liberdade, amor que cura e que levanta. É o amor do Señor que sabe máis de levantadas que de caídas, de reconciliación que de prohibición, de dar nova oportunidade que de condenar, de futuro que de pasado»[64].

117. Cando che pide algo ou cando sinxelamente permite eses desafíos que che presenta a vida, espera que lle deas un espazo para poder sacarte adiante, para promoverte, para madurarte. Non lle molesta que lle expreses os teus cuestionamientos, o que lle preocupa é que non lle fales, que non che abras con sinceridade ao diálogo con El. Conta a Biblia que Xacobe tivo unha pelexa con Deus (cf. Xn 32,25-31), e iso non o apartou do camiño do Señor. En realidade, é El mesmo quen nos exhorta: «Agora vinde acá e razoemos xuntos» (Is 1,18). O seu amor é tan real, tan verdadeiro, tan concreto, que nos ofrece unha relación chea de diálogo sincero e fecundo. Finalmente, busca o abrazo do teu Pai do ceo no rostro amoroso das súas valentes testemuñas na terra!

Cristo sálvate

118. A segunda verdade é que Cristo, por amor, entregouse ata o final para salvarte. Os seus brazos abertos na Cruz son o signo máis precioso dun amigo capaz de chegar até o extremo: «El xa que amara ós seus que estaban no mundo, amounos ata a fin.» (Xn 13,1).

San Paulo dicía que el vivía confiado nese amor que o entregou todo: «Vivo na fe do Fillo de Deus, que me amou e que se deu en sacrificio por min.» (Ga 2,20).

119. Ese Cristo que nos salvou na Cruz dos nosos pecados, con ese mesmo poder da súa entrega total segue salvándonos e rescatándonos hoxe. Mira a súa Cruz, aférrate a El, déixate salvar, porque «os que se deixan salvar por El son liberados do pecado, da tristeza, do baleiro interior, do illamento»[65]. E se pecas e te afastas, El volve levantarte co poder da súa Cruz. Nunca esquezas que «El perdoa setenta veces sete. Vólvenos a cargar sobre os seus ombreiros unha e outra vez. Ninguén poderá quitarnos a dignidade que nos outorga este amor infinito e inquebrantable. El permítenos levantar a cabeza e volver empezar, cunha tenrura que nunca nos desilusiona e que sempre pode devolvernos a alegría»[66].

120. Nós «somos salvados por Xesús, porque nos ama e non pode co seu xenio. Podemos facerlle o mil e unha, pero nos ama, e nos salva. Porque só o que se ama pode ser salvado. Soamente o que se abraza pode ser transformado. O amor do Señor é máis grande que todas as nosas contradicións, que todas as nosas fraxilidades e que todas nosas pequeneces. Pero é precisamente a través das nosas contradicións, fraxilidades e pequeneces como El quere escribir esta historia de amor. Abrazou ao fillo pródigo, abrazou a Pedro despois das negacións e abrázanos sempre, sempre, sempre despois das nosas caídas axudándonos a levantarnos e pornos de pé. Porque a verdadeira caída -atención a isto- a verdadeira caída, a que é capaz de arruinarnos a vida é a de permanecer no piso e non deixarse axudar»[67].

121. O seu perdón e a súa salvación non son algo que compramos, ou que teñamos que adquirir coas nosas obras ou cos nosos esforzos. El perdóanos e libéranos gratis. A súa entrega na Cruz é algo tan grande que nós non podemos nin debemos pagalo, só temos que recibilo con inmensa gratitude e coa alegría de ser tan amados antes de que puidesemos imaxinalo: «El amounos primeiro» (1 Xn 4,19).

122. Xoves amados polo Señor, canto valedes vós se fostes redimidos polo sangue precioso de Cristo! Xoves queridos, vós «non tedes prezo! Non sodes pezas de poxa! Por favor, non vos deixedes comprar, non vos deixedes seducir, non vos deixedes escravizar polas colonizacións ideolóxicas que nos meten ideas na cabeza e ao final volvémonos escravos, dependentes, fracasados na vida. Vós non tedes prezo: debedes repetilo sempre: non estou nunha poxa, non teño prezo. Son libre, son libre! Namorádevos desta liberdade, que é a que ofrece Xesús»[68].

123. Mira os brazos abertos de Cristo crucificado, déixate salvar unha e outra vez. E cando te achegues a confesar os teus pecados, cre firmemente na súa misericordia que te libera da culpa. Contempla o seu sangue derramado con tanto agarimo e déixate purificar por ela. Así poderás renacer, unha e outra vez.

El vive!

124. Pero hai unha terceira verdade, que é inseparable da anterior: El vive! Hai que volver lembralo con frecuencia, porque corremos o risco de tomar a Xesucristo só como un bo exemplo do pasado, como un recordo, como alguén que nos salvou fai dous mil anos. Iso non nos serviría de nada, deixaríanos iguais, iso non nos liberaría. O que nos enche coa súa graza, o que nos libera, o que nos transforma, o que nos sa e nos consola é alguén que vive. É Cristo resucitado, cheo de vitalidade sobrenatural, vestido de infinita luz. Por iso dicía san Paulo: «Se Cristo non está resucitado, a vosa fe é unha ilusión» (1 Co 15,17).

125. Se El vive, entón si poderá estar presente na túa vida, en cada momento, para enchelo de luz. Así non haberá nunca máis soidade nin abandono. Aínda que todos se vaian El estará, tal como prometeu: «Asegúrovos que eu estarei sempre convosco ata a fin do mundo.» (Mt 28,20). El éncheo todo coa súa presenza invisible, e onde vaias estar a esperar. Porque El non só veu, senón que vén e seguirá vindo cada día para convidarche a camiñar cara a un horizonte sempre novo.

126. Contempla a Xesús feliz, desbordante de gozo. Alégrate co teu Amigo que triunfou. Mataron o santo, ao xusto, ao inocente, pero El venceu. O mal non ten a última palabra. Na túa vida o mal tampouco terá a última palabra, porque o teu Amigo que che ama quere triunfar en ti. O teu salvador vive.

127. Se El vive iso é unha garantía de que o ben pode facerse camiño na nosa vida, e de que os nosos cansazos servirán para algo. Entón podemos abandonar os queixumes e mirar para adiante, porque con El sempre se pode. Esa é a seguridade que temos. Xesús é o eterno vivente. Aferrados a El viviremos e atravesaremos todas as formas de morte e de violencia que axexan no camiño.

128. Calquera outra solución será débil e pasaxeira. Quizais servirá para algo durante un tempo, e de novo atoparémonos desprotexidos, abandonados, á intemperie. Con El, en cambio, o corazón está arraigado nunha seguridade básica, que permanece máis aló de todo. San Paulo di que el quere estar unido a Cristo para «experimentar a forza da súa resurrección» (Flp 3,10). É o poder que se manifestará unha e outra vez tamén na túa existencia, porque El veu para darche vida, «e vida de abondo» (Xn 10,10).

129. Se alcanzas a valorar co corazón a beleza deste anuncio e te deixas atopar polo Señor; se te deixas amar e salvar por El; se entras en amizade con El e empezas conversar con Cristo vivo sobre as cousas concretas da túa vida, esa será a gran experiencia, esa será a experiencia fundamental que sosterá a túa vida cristiá. Esa é tamén a experiencia que poderás comunicar a outros mozos. Porque «non se comeza a ser cristián por unha decisión ética ou unha gran idea, senón polo encontro cun acontecemento, cunha Persoa, que dá un novo horizonte á vida e, con iso, unha orientación decisiva»[69].

O Espírito dá vida

130. Nestas tres verdades "Deus ámate, Cristo é o teu salvador, El vive" aparece o Pai Deus e aparece Xesús. Onde están o Pai e Xesucristo, tamén está o Espírito Santo. É El quen está detrás, é El quen prepara e abre os corazóns para que reciban ese anuncio, é El quen mantén viva esa experiencia de salvación, é El quen che axudará a crecer nesa alegría se o deixas actuar. O Espírito Santo enche o corazón de Cristo resucitado e desde alí derrámase na túa vida como un manancial. E cando o recibes, o Espírito Santo faite entrar cada vez máis no corazón de Cristo para que te enchas sempre máis do seu amor, da súa luz e da súa forza.

131. Invoca cada día ao Espírito Santo, para que renove constantemente en ti a experiencia do gran anuncio. Por que non? Non te perdes nada e El pode cambiar a túa vida, pode iluminala e darlle un rumbo mellor. Non te mutila, non che quita nada, senón que che axuda a atopar o que necesitas da mellor maneira. Necesitas amor? Non o atoparás no desenfreo, usando aos demais, posuíndo a outros ou dominándoos. Acharalo dunha maneira que verdadeiramente te fará feliz. Buscas intensidade? Non a vivirás acumulando obxectos, gastando diñeiro, correndo desesperado detrás de cousas deste mundo. Chegará dunha forma moito máis bela e satisfactoria se te deixas impulsar polo Espírito Santo.

132. Buscas paixón? Como di ese belo poema: Namórate! (ou déixache namorar), porque «nada pode importar máis que atopar a Deus. É dicir, namorarse del dunha maneira definitiva e absoluta. Aquilo do que che namoras atrapa a túa imaxinación, e acaba por ir deixando a súa pegada en todo. Será o que decida que é o que che saca da cama na mañá, que fas cos teus atardeceres, en que empregas os teus fins de semana, o que les, o que coñeces, o que rompe o teu corazón e o que che sobrecolle de alegría e gratitude. Namórate! Permanece no amor! Todo será doutra maneira».[70] Este amor a Deus que toma con paixón toda a vida é posible grazas ao Espírito Santo, porque «o amor de Deus foi derramado nos nosos corazóns co Espírito Santo que nos foi dado» (Rm 5,5).

133. El é o manancial da mellor mocidade. Porque o que confía no Señor «Será coma unha árbore transplantada xunto á auga, que bota as súas raíces para o regueiro; non notará cando veña a seca, e a súa follaxe estará frondosa.» (Xr 17,8). Mentres «os mozos cansan e fatigan» (Is 40,30), aos que esperan confiados no Señor «El renóvalles as forzas, soben con ás de aguia: corren, e non se fatigan; camiñan, e non cansan.» (Is 40,31).

[63] Homilía na Santa Misa para a XXXI Xornada Mundial da Mocidade en Cracovia (31 xullo 2016): AAS 108 (2016), 923.
[64] Discurso na cerimonia de apertura da XXXIV Xornada Mundial da Mocidade en Panamá (24 xaneiro 2019): L'Osservatore Romano, ed. semanal en lingua española (25 xaneiro 2019), p. 7.

[65] Exhort. ap. Evangelii gaudium (24 novembro 2013), 1: AAS 105 (2013), 1019.

[66] Ibíd., 3: 1020.

[67] Discurso na Vixilia cos mozos na XXXIV Xornada Mundial da Mocidade en Panamá (26 xaneiro 2019): L'Osservatore Romano, ed. semanal en lingua española (1 febreiro 2019), p. 13.

[68] Discurso no encontro cos mozos durante o Sínodo (6 outubro 2018): L'Osservatore Romano, ed. semanal en lingua española (12 outubro 2018), pp. 6-7.

[69] Benedito XVI, Carta enc. Deus caritas est (25 decembro 2005), 1: AAS 98 (2006), 217.

[70] Pedro Arrupe, Namórate.

Capítulo quinto: Camiños de mocidade

  

FOTO: pixabay.com 

134. Como se vive a mocidade cando nos deixamos iluminar e transformar polo gran anuncio do Evanxeo? É importante facerse esta pregunta, porque a mocidade, máis que un orgullo, é un agasallo de Deus: «Ser novo é unha graza, unha fortuna»[71]. É un don que podemos malgastar inutilmente, ou ben podemos recibilo agradecidos e vivilo con plenitude.

135. Deus é o autor da mocidade e El obra en cada mozo. A mocidade é un tempo bendito para o mozo e unha bendición para a Igrexa e o mundo. É unha alegría, un canto de esperanza e unha benaventuranza. Apreciar a mocidade implica ver este tempo da vida como un momento valioso e non como unha etapa de paso onde a xente nova sente empuxada cara á idade adulta.

Tempo de soños e de eleccións

136. Na época de Xesús a saída da nenez era un paso sumamente esperado na vida, que se celebraba e se gozaba moito. Por iso é polo que Xesús, cando devolveu a vida a unha «nena» (Mc 5,39), fíxolle dar un paso máis, promoveuna e converteuna en «rapaza» (Mc 5,41). Ao dicirlle «rapaza, érguete!» (talitá kum) ao mesmo tempo fíxoa máis responsable da súa vida abríndolle as portas á mocidade.

137. «A mocidade, fase do desenvolvemento da personalidade, está marcada por soños que van tomando corpo, por relacións que adquiren cada vez máis consistencia e equilibrio, por intentos e experimentacións, por eleccións que constrúen gradualmente un proxecto de vida. Neste período da vida, os mozos están chamados a proxectarse cara a adiante sen cortar coas súas raíces, a construír autonomía, pero non en solitario»[72].

138. O amor de Deus e a nosa relación con Cristo vivo non nos privan de soñar, non nos esixen que achiquemos os nosos horizontes. Ao contrario, ese amor promóvenos, estimúlanos, lánzanos cara a unha vida mellor e máis bela. A palabra "inquietude" resume moitas das procuras dos corazóns dos mozos. Como dicía san Paulo VI, «precisamente nas insatisfaccións que os atormentan [...] hai un elemento de luz»[73]. A inquietude insatisfeita, xunto co asombro polo novo que se presenta no horizonte, abre paso á ousadía que os move a asumirse a si mesmos, a volverse responsables dunha misión. Esta sa inquietude que se esperta especialmente na mocidade segue sendo a característica de calquera corazón que se mantén novo, dispoñible, aberto. A verdadeira paz interior convive con esa insatisfacción profunda. San Agustín dicía: «Señor, creáchesnos para ti, e o noso corazón está inquieto, ata que descanse en ti»[74].

139. Tempo atrás un amigo preguntoume que vexo eu cando penso nun mozo. A miña resposta foi que «vexo un mozo ou unha moza que busca o seu propio camiño, que quere voar cos pés, que se asoma ao mundo e mira o horizonte con ollos cheos de esperanza, cheos de futuro e tamén de ilusións. O mozo camiña con dous pés como os adultos, pero a diferenza dos adultos, que os teñen paralelos, pon un diante do outro, disposto a irse, a partir. Sempre mirando cara a adiante. Falar de mozos significa falar de promesas, e significa falar de alegría. Os mozos teñen tanta forza, son capaces de mirar con tanta esperanza. Un mozo é unha promesa de vida que leva incorporado un certo grao de tenacidade; ten a suficiente tolemia para poderse autoenganar e a suficiente capacidade para poder curarse da desilusión que poida derivar de iso»[75].

140. Algúns mozos quizais rexeitan esta etapa da vida, porque quixesen seguir sendo nenos, ou desexan «unha prolongación indefinida da adolescencia e o adiamento das decisións; o medo ao definitivo xera así unha especie de parálise na toma de decisións. A mocidade, con todo, non pode ser un tempo en suspenso: é a idade das decisións e precisamente nisto consiste o seu atractivo e o seu maior cometido. Os mozos toman decisións no ámbito profesional, social, político, e outras máis radicais que darán unha configuración determinante á súa existencia»[76]. Tamén toman decisións no que ten que ver co amor, na elección da parella e na opción de ter os primeiros fillos. Profundaremos estes temas nos últimos capítulos, referidos á vocación de cada un e ao seu discernimiento.

141. Pero en contra dos soños que mobilizan decisións, sempre «existe a ameaza do queixume, da resignación. Isto deixámolo para aqueles que seguen á "deusa lamentación" [...]. É un engano: faiche tomar a senda equivocada. Cando todo parece paralizado e estancado, cando os problemas persoais nos inquietan, os malestares sociais non atopan as debidas respostas, non é bo darse por vencido. O camiño é Xesús: facerlle subir á nosa barca e remar mar dentro con El. El é o Señor! El cambia a perspectiva da vida. A fe en Xesús conduce a unha esperanza que vai máis aló, a unha certeza fundada non só nas nosas calidades e habilidades, senón na Palabra de Deus, na invitación que vén del. Sen facer demasiados cálculos humanos nin preocuparse por verificar se a realidade que vos rodea coincide coas súas seguridades. Remade mar dentro, saíde de vós mesmos»[77].

142. Hai que perseverar no camiño dos soños. Para iso hai que estar atentos a unha tentación que adoita xogarnos unha mala pasada: a ansiedade. Pode ser unha gran inimiga cando nos leva a baixar os brazos porque descubrimos que os resultados non son instantáneos. Os soños máis belos conquístanse con esperanza, paciencia e empeño, renunciando ás présas. Ao mesmo tempo, non hai que deterse por inseguridade, non hai que ter medo de apostar e de cometer erros. Si hai que ter medo a vivir paralizados, como mortos en vida, convertidos en seres que non viven porque non queren arriscar, porque non perseveran nos seus empeños ou porque teñen temor a equivocarse. Aínda se te equivocas sempre poderás levantar a cabeza e volver empezar, porque ninguén ten dereito a roubarche a esperanza.

143. Xoves, non renunciedes se cadra da súa mocidade, non observedes a vida desde un balcón. Non confundades a felicidade cun diván nin vivades toda a súa vida detrás dunha pantalla. Tampouco vos convirtades no triste espectáculo dun vehículo abandonado. Non sexades autos estacionados, mellor deixade brotar os soños e tomade decisións. Arriscade, aínda que vos equivoquedes. Non sobrevivades coa alma anestesiada nin miredes o mundo coma se fósedes turistas. Facede lea! Botade fose os medos que vos paralizan, para que non se convertan en xoves momificados. Vivide! Entregádevos se cadra da vida! Abride a porta da gaiola e saíde a voar! Por favor, non vos xubiledes antes de tempo.

As ganas de vivir e de experimentar

144. Esta proxección cara ao futuro que se soña, non significa que os mozos estean completamente lanzados cara a adiante, porque ao mesmo tempo hai neles un forte desexo de vivir o presente, de aproveitar ao máximo as posibilidades que esta vida lles regala. Este mundo está repleto de beleza! Como desprezar os agasallos de Deus?

145. Contrariamente ao que moitos pensan, o Señor non quere debilitar estas ganas de vivir. É san lembrar o que ensinaba un sabio do Antigo Testamento: «Meu fillo, se tes con que, aprovéitao; se tes con que, trátate ben [...]. Non te prives da felicidade presente nin deixes fuxir o anaco dunha arela lexítima.» (Si 14,11.14). O verdadeiro Deus, o que te ama, quérete feliz. Por iso na Biblia atopamos tamén este consello dirixido aos mozos: «Fólgate, rapaz novo, na túa mocidade aleda o corazón no tempo da xuventude, [...]. Desbota a tristura do teu corazón, arreda o sufrimento do teu corpo!» (Qo 11,9-10). Porque é «Deus, quen nos dá para gozar de todas as cousas con gran abundancia.» (1 Tm 6,17).

146. Como poderá ser agradecido con Deus alguén que non é capaz de gozar dos seus pequenos agasallos de cada día, alguén que non sabe deterse ante as cousas simples e agradables que atopa a cada paso? Porque «ninguén hai máis ruín có ruín consigo mesmo» (Si 14,6). Non se trata de ser un insaciable que sempre está obsesionado por máis e máis praceres. Ao contrario, porque iso impedirache vivir o presente. A cuestión é saber abrir os ollos e deterte para vivir plenamente e con gratitude cada pequeno don da vida.

147. Está claro que a Palabra de Deus convídache a vivir o presente, non só a preparar o mañá: «Así que non vos angustiedes polo de mañá; mañá xa traerá a súa angueira. Cada día ten abondo cos seus pesares» (Mt 6,34). Pero isto non se refire a lanzarnos a un desenfreo irresponsable que nos deixa baleiros e sempre insatisfeitos, senón a vivir o presente ao grande, utilizando as enerxías para cousas boas, cultivando a fraternidade, seguindo a Xesús e valorando cada pequena alegría da vida como un agasallo do amor de Deus.

148. Neste sentido, quero lembrar que o cardeal Francisco Javier Nguyên Van Thuân, cando o encerraron nun campo de concentración, non quixo que os seus días consistisen só en esperar e esperar un futuro. A súa opción foi «vivir o momento presente colmándoo de amor»; e o modo como o practicaba era: «Aproveito as ocasións que se presentan cada día para realizar accións ordinarias de maneira extraordinaria»[78]. Mentres loitas para dar forma aos teus soños, vive plenamente o hoxe, entrégao todo e enche de amor cada momento. Porque é verdade que este día da túa mocidade pode ser o último, e entón vale a pena vivilo con todas as ganas e con toda a profundidade posible.

149. Isto inclúe tamén os momentos duros, que deben ser vividos a fondo para chegar a aprender a súa mensaxe. Como ensinan os Bispos suízos: «El está alí onde nós pensabamos que nos abandonou e que xa non había salvación algunha. É un paradoxo, pero o sufrimento, as tebras, convertéronse, para moitos cristiáns [...] en lugares de encontro con Deus»[79]. Ademais, o desexo de vivir e de experimentar refírese en especial a moitos xoves en condición de discapacidade física, mental e sensorial. Mesmo se non sempre poden facer as mesmas experiencias que os seus compañeiros, teñen recursos sorprendentes e inimaxinables que ás veces superan aos comúns. O Señor Xesús éncheos con outros dons, que a comunidade está chamada a valorar, para que poidan descubrir o seu plan de amor para cada un deles.

En amizade con Cristo

150. Por máis que vivas e experimentes non chegarás ao fondo da mocidade, non coñecerás a verdadeira plenitude de ser nova, se non atopas cada día ao gran amigo, se non vives en amizade con Xesús.

151. A amizade é un agasallo da vida e un don de Deus. A través dos amigos o Señor vainos puíndo e vainos madurando. Ao mesmo tempo, os amigos fieis, que están ao noso lado nos momentos duros, son un reflexo do agarimo do Señor, do seu consolo e da súa presenza amable. Ter amigos ensínanos a abrirnos, a comprender, a coidar a outros, a saír da nosa comodidade e do illamento, a compartir a vida. Por iso «un amigo leal non ten prezo» (Si 6,15).

152. A amizade non é unha relación fugaz ou pasaxeira, senón estable, firme, fiel, que madura co paso do tempo. É unha relación de afecto que nos fai sentir unidos, e ao mesmo tempo é un amor xeneroso, que nos leva a buscar o ben do amigo. Aínda que os amigos poden ser moi diferentes entre si, sempre hai algunhas cousas en común que os levan a sentirse próximos, e hai unha intimidade que se comparte con sinceridade e confianza.

153. É tan importante a amizade que Xesús mesmo preséntase como amigo: «Xa non vos chamo servos, a vós trateivos de amigos» (Xn 15,15). Pola graza que El nos regala, somos elevados de tal maneira que somos realmente amigos seus. Co mesmo amor que El derrama en nós podemos amalo, levando o seu amor aos demais, coa esperanza de que tamén eles atoparán o seu posto na comunidade de amizade fundada por Xesucristo[80]. E aínda que El xa está plenamente feliz resucitado, é posible ser xenerosos con El, axudándolle a construír o seu Reino neste mundo, sendo os seus instrumentos para levar a súa mensaxe e a súa luz e, sobre todo, o seu amor aos demais (cf. Xn 15,16). Os discípulos escoitaron o chamado de Xesús á amizade con El. Foi unha invitación que non os forzou, senón que se propuxo delicadamente á súa liberdade: «Vide e veredes» díxolles, e «eles foron e viron onde paraba e quedaron con El aquel día.» (Xn 1,39). Despois dese encontro, íntimo e inesperado, deixaron todo e fóronse con El.

154. A amizade con Xesús é inquebrantable. El nunca se vai, aínda que ás veces parece que fai silencio. Cando o necesitamos déixase atopar por nós (cf. Xr 29,14) e está ao noso lado por onde vaiamos (cf. Xos 1,9). Porque El xamais rompe unha alianza. A nós pídenos que non o abandonemos: «Permanecede en min» (Xn 15,4). Pero se nos afastamos, «el permanece fiel, porque non pode renegar de si mesmo.» (2 Tm 2,13).

155. Co amigo falamos, compartimos as cousas máis secretas. Con Xesús tamén conversamos. A oración é un desafío e unha aventura. E que aventura! Permite que o coñezamos cada vez mellor, entremos no seu espesura e crezamos nunha unión sempre máis forte. A oración permítenos contarlle todo o que nos pasa e quedarnos confiados nos seus brazos, e ao mesmo tempo regálanos instantes de preciosa intimidade e afecto, onde Xesús derrama en nós a súa propia vida. Rezando «abrímoslle a xogada» a El, dámoslle lugar «para que El poida actuar e poida entrar e poida vencer»[81].

156. Así é posible chegar a experimentar unha unidade constante con El, que supera todo o que podamos vivir con outras persoas: «Xa non vivo eu; é Cristo quen vive dentro de min.» (Ga 2,20). Non prives á túa mocidade desta amizade. Poderás sentilo ao teu lado non só cando ores. Recoñecerás que camiña contigo en todo momento. Tenta descubrilo e vivirás a bela experiencia de saberte sempre acompañado. É o que viviron os discípulos de Emaús cando, mentres camiñaban e conversaban desorientados, Xesús fíxose presente e «camiñaba canda eles» (Lc 24,15). Un santo dicía que «o cristianismo non é un conxunto de verdades que hai que crer, de leis que hai que cumprir, de prohibicións. Así resulta moi repugnante. O cristianismo é unha Persoa que me amou tanto que reclama o meu amor. O cristianismo é Cristo»[82].

157. Xesús pode unir a todos os mozos da Igrexa nun único soño, «un soño grande e un soño capaz de acubillar a todos. Ese soño polo que Xesús deu a vida na cruz e o Espírito Santo espallouse e tatuou a lume o día de Pentecostés no corazón de cada home e cada muller, no corazón de cada un [...]. Tatuouno á espera de que atope espazo para crecer e para desenvolverse. Un soño, un soño chamado Xesús sementado polo Pai, Deus como El -como o Pai-, enviado polo Pai coa confianza que crecerá e vivirá en cada corazón. Un soño concreto, que é unha persoa, que corre polas nosas veas, estremece o corazón e faio bailar»[83].

O crecemento e a maduración

158. Moitos mozos preocúpanse polo seu corpo, procurando o desenvolvemento da forza física ou da aparencia. Outros se inquietan por desenvolver as súas capacidades e coñecementos, e así senten máis seguros. Algúns apuntan máis alto, tratan de comprometerse máis e buscan un desenvolvemento espiritual. San Xoán dicía: «Díxenvos, por tanto, meus filliños, que vós tedes o coñecemento do Pai.» (1 Xn 2,14). Buscar ao Señor, gardar a súa Palabra, tratar de responderlle coa propia vida, crecer nas virtudes, iso fai fortes os corazóns dos xoves. Para iso hai que manter a conexión con Xesús, estar en liña con El, xa que non crecerás na felicidade e na santidade só coas túas forzas e a túa mente. Así como che preocupa non perder a conexión a Internet, coida que estea activa a túa conexión co Señor, e iso significa non cortar o diálogo, escoitalo, contarlle as túas cousas, e cando non saibas con claridade que terías que facer, preguntarlle: «Xesús, que farías ti no meu lugar?»[84].

159. Espero que poidas valorarte tanto a ti mesmo, tomarte tan en serio, que busques o teu crecemento espiritual. Ademais dos entusiasmos propios da mocidade, tamén está a beleza de buscar «a xustiza, a fe, o amor, a paz» (2 Tm 2,22). Isto non significa perder a espontaneidade, a frescura, o entusiasmo, a tenrura. Porque facerse adulto non implica abandonar os mellores valores desta etapa da vida. Doutro xeito, o Señor poderá reprocharche un día: «Quero recordarche o agarimo da túa xuventude, o amor do teu namoro, o teu camiñar tras de min polo deserto, por terras sen sementeira.» (Xr 2,2).

160. Ao contrario, incluso un adulto debe madurar sen perder os valores da mocidade. Porque en realidade cada etapa da vida é unha graza permanente, encerra un valor que non debe pasar. Unha mocidade ben vivida permanece como experiencia interior, e na vida adulta é asumida, é profundada e segue dando froitos. Se é propio do xove sentirse atraído polo infinito que se abre e que comeza,[85] un risco da vida adulta, coas súas seguridades e comodidades, é acoutar cada vez máis ese horizonte e perder ese valor propio dos anos novos. Pero debería suceder o contrario: madurar, crecer e organizar a propia vida sen perder esa atracción, esa apertura ampla, esa fascinación por unha realidade que sempre é máis. En cada momento da vida poderemos renovar e acrecentar a mocidade. Cando comecei o meu ministerio como Papa, o Señor amplioume os horizontes e regaloume unha renovada mocidade. O mesmo pode ocorrerlle a un matrimonio de moitos anos, ou a un monxe no seu mosteiro. Hai cousas que necesitan "asentarse" cos anos, pero esa maduración pode convivir cun lume que se renova, cun corazón sempre novo.

161. Crecer é conservar e alimentar as cousas máis preciosas que che regala a mocidade, pero ao mesmo tempo é estar aberto a purificar o que non é bo e a recibir novos dons de Deus que te chama a desenvolver o que vale. Ás veces, os complexos de inferioridade poden levarte a non querer ver os teus defectos e debilidades, e dese modo podes pecharte ao crecemento e á maduración. Mellor déixate amar por Deus, que te ama así como es, que te valora e respecta, pero tamén che ofrece máis e máis: máis da súa amizade, máis fervor na oración, máis fame da súa Palabra, máis desexos de recibir a Cristo na Eucaristía, máis ganas de vivir o seu Evanxeo, máis fortaleza interior, máis paz e alegría espiritual.

162. Pero lémbroche que non serás santo e pleno copiando a outros. Nin sequera imitar aos santos significa copiar a súa forma de ser e de vivir a santidade: «Hai testemuños que son útiles para estimularnos e motivarnos, pero non para que tratemos de copialos, porque iso até podería afastarnos do camiño único e diferente que o Señor ten para nós»[86]. Ti tes que descubrir quen es e desenvolver a túa forma propia de ser santo, máis aló do que digan e opinen os demais. Chegar a ser santo é chegar a ser máis plenamente ti mesmo, a ser ese que Deus quixo soñar e crear, non unha fotocopia. A túa vida debe ser un estímulo profético, que impulse a outros, que deixe unha marca neste mundo, esa marca única que só ti poderás deixar. En cambio, se copias, privarás a esta terra, e tamén ao ceo, diso que ninguén máis que ti poderá ofrecer. Recordo que san Xoán da Cruz, no seu Cántico Espiritual, escribía que cada un tiña que aproveitar os seus consellos espirituais «segundo o seu modo»[87], porque o mesmo Deus quixo manifestar a súa graza «a uns nunha maneira e a outros en outra»[88].

Senllas de fraternidade

163. O teu desenvolvemento espiritual exprésase ante todo crecendo no amor fraterno, xeneroso, misericordioso. Dicíao san Paulo: «Que o Señor vos faga medrar no amor duns cos outros e con todos, ata rebordar» (1 Ts 3,12). Oxalá vivas cada vez máis esa "éxtase" que é saír de ti mesmo para buscar o ben dos demais, até dar a vida.

164. Cando un encontro con Deus chámase "éxtase", é porque nos saca de nós mesmos e nos eleva, cativados polo amor e a beleza de Deus. Pero tamén podemos ser sacados de nós mesmos para recoñecer a beleza oculta en cada ser humano, a súa dignidade, a súa grandeza como imaxe de Deus e fillo do Pai. O Espírito Santo quere impulsarnos para que salgamos de nós mesmos, abracemos aos demais co amor e busquemos o seu ben. Por tanto, sempre é mellor vivir a fe xuntos e expresar o noso amor nunha vida comunitaria, compartindo con outros mozos o noso afecto, o noso tempo, a nosa fe e as nosas inquietudes. A Igrexa ofrece moitos espazos diversos para vivir a fe en comunidade, porque todo é máis fácil xuntos.

165. As feridas recibidas poden levarte á tentación do illamento, a replegarte sobre ti mesmo, a acumular rancores, pero nunca deixes de escoitar o chamado de Deus ao perdón. Como ben ensinaron os Bispos de Ruanda, «a reconciliación co outro pide ante todo descubrir nel o esplendor da imaxe de Deus [...]. Nesta óptica, é vital distinguir ao pecador do seu pecado e da súa ofensa, para chegar á verdadeira reconciliación. Isto significa que odies o mal que o outro che inflixe, pero que continúes amándoo porque recoñeces a súa debilidade e ves a imaxe de Deus en el»[89].

166. Ás veces toda a enerxía, os soños e o entusiasmo da mocidade debilítanse pola tentación de encerrarnos en nós mesmos, nos nosos problemas, sentimentos feridos, queixumes e comodidades. Non deixes que iso che ocorra, porque te volverás vello por dentro, e antes de tempo. Cada idade ten a súa fermosura, e á mocidade non poden faltarlle a utopía comunitaria, a capacidade de soñar unidos, os grandes horizontes que miramos xuntos.

167. Deus ama a alegría dos mozos e convídaos especialmente a esa alegría que se vive en comuñón fraterna, a ese gozo superior do que sabe compartir, porque «é máis felicidade dar que recibir» (Ftos 20,35) e «Deus ama ao que dá con alegría» (2 Co 9,7). O amor fraterno multiplica a nosa capacidade de gozo, xa que nos volve capaces de gozar co ben dos outros: «Alegrádevos cos que están alegres» (Rm 12,15). Que a espontaneidade e o impulso da túa mocidade se convertan cada día máis na espontaneidade do amor fraterno, na frescura para reaccionar sempre con perdón, con xenerosidade, con ganas de construír comunidade. Un proverbio africano di: «Se queres andar rápido, camiña só. Se queres chegar lonxe, camiña cos outros». Non nos deixemos roubar a fraternidade.

Mozos comprometidos

168. É verdade que ás veces, fronte a un mundo tan cheo de violencia e egoísmo, os mozos poden correr o risco de encerrarse en pequenos grupos, e así privarse dos desafíos da vida en sociedade, dun mundo amplo, desafiante e necesitado. Senten que viven o amor fraterno, pero quizais o seu grupo converteuse nunha mera prolongación da súa eu. Isto agrávase se a vocación do laico concíbese só como un servizo ao interno da Igrexa (lectores, acólitos, catequistas, etc.), esquecendo que a vocación laical é ante todo a caridade na familia, a caridade social e a caridade política: é un compromiso concreto desde a fe para a construción dunha sociedade nova, é vivir no medio do mundo e da sociedade para evanxelizar as súas diversas instancias, para facer crecer a paz, a convivencia, a xustiza, os dereitos humanos, a misericordia, e así estender o Reino de Deus no mundo.

169. Propoño aos mozos ir máis aló dos grupos de amigos e construír a «amizade social, buscar o ben común. A inimizade social destrúe. E unha familia destrúese pola inimizade. Un país destrúese pola inimizade. O mundo destrúese pola inimizade. E a inimizade máis grande é a guerra. E hoxe día vemos que o mundo se está destruíndo pola guerra. Porque son incapaces de sentar e falar [...]. Sexan capaces de crear a amizade social»[90]. Non é fácil, sempre hai que renunciar a algo, hai que negociar, pero se o facemos pensando no ben de todos poderemos alcanzar a magnífica experiencia de deixar de lado as diferenzas para loitar xuntos por algo común. Se logramos buscar puntos de coincidencia no medio de moitas disidencias, nese empeño artesanal e ás veces custoso de tender pontes, de construír unha paz que sexa boa para todos, ese é o milagre da cultura do encontro que os mozos poden atreverse a vivir con paixón.

170. O Sínodo recoñeceu que «aínda que de forma diferente respecto das xeracións pasadas, o compromiso social é un trazo específico dos mozos de hoxe. Á beira dalgúns indiferentes, hai moitos outros dispostos a comprometerse en iniciativas de voluntariado, cidadanía activa e solidariedade social, que hai que acompañar e alentar para que emerxan os talentos, as competencias e a creatividade dos mozos e para incentivar que asuman responsabilidades. O compromiso social e o contacto directo cos pobres seguen sendo unha ocasión fundamental para descubrir ou profundar a fe e discernir a propia vocación [...]. Sinalouse tamén a dispoñibilidade ao compromiso no campo político para a construción do ben común»[91].

171. Hoxe, grazas a Deus, os grupos de mozos en parroquias, colexios, movementos ou grupos universitarios adoitan saír a acompañar anciáns e enfermos, ou visitan barrios pobres, ou saen xuntos a auxiliar aos indixentes nas chamadas "noites da caridade". Con frecuencia eles recoñecen que nestas tarefas é máis o que reciben que o que dan, porque se aprende e se madura moito cando un se atreve a tomar contacto co sufrimento dos outros. Ademais, nos pobres hai unha sabedoría oculta, e eles, con palabras simples, poden axudarnos a descubrir valores que non vemos.

172. Outros mozos participan en programas sociais orientados á construción de casas para os que non teñen teito, ou ao saneamento de lugares contaminados, ou á recolección de axudas para os máis necesitados. Sería bo que esa enerxía comunitaria se aplicase non só a accións esporádicas senón dunha maneira estable, con obxectivos claros e unha boa organización que axude a realizar unha tarefa máis continuada e eficiente. Os universitarios poden unirse de maneira interdisciplinar para aplicar a súa saber á resolución de problemas sociais, e nesta tarefa poden traballar de xeito conxunto con xoves doutras Igrexas ou doutras relixións.

173. Como no milagre de Xesús, os pans e os peixes dos mozos poden multiplicarse (cf. Xn 6,4-13). Igual que na parábola, as pequenas sementes dos mozos convértense en árbore e colleita (cf. Mt 13,23.31-32). Todo iso desde a fonte viva da Eucaristía, na cal o noso pan e o noso viño se transfiguran para darnos Vida eterna. Pídeselles aos mozos unha tarefa inmensa e difícil. Coa fe no Resucitado, poderán enfrontala con creatividade e esperanza, e situándose sempre no lugar do servizo, como os serventes daquela voda, sorprendidos colaboradores do primeiro signo de Jesús, que só seguiron consígnaa da súa Nai: «Facede o que El vos diga» (Xn 2,5). Misericordia, creatividade e esperanza fan crecer a vida.

174. Quero alentarte a este compromiso, porque sei que «o teu corazón, corazón novo, quere construír un mundo mellor. Sigo as noticias do mundo e vexo que tantos mozos, en moitas partes do mundo, saíron polas rúas para expresar o desexo dunha civilización máis xusta e fraterna. Os mozos na rúa. Son novos que queren ser protagonistas do cambio. Por favor, non deixedes que outros sexan os protagonistas do cambio. Vós sodes os que tedes o futuro. Por vós entra o futuro no mundo. A vós pídovos que tamén sexades protagonistas deste cambio. Seguide superando a apatía e ofrecendo unha resposta cristiá ás inquietudes sociais e políticas que se van expondo en diversas partes do mundo. Pídovos que sexades construtores do futuro, que vos metades no traballo por un mundo mellor. Queridos novos, por favor, non balconeedes a vida, metédevos nela. Xesús non quedou no balcón, meteuse; non balconedes a vida, metédevos nela como fixo Xesús»[92]. Pero sobre todo, dunha maneira ou doutra, sede loitadores polo ben común, sede servidores dos pobres, sede protagonistas da revolución da caridade e do servizo, capaces de resistir as patoloxías do individualismo consumista e superficial.

Misioneiros valentes

175. Namorados de Cristo, os mozos están chamados a dar testemuño do Evanxeo en todas partes, coa súa propia vida. San Alberto Furtado dicía que «ser apóstolos non significa levar unha insignia no ollal da chaqueta; non significa falar da verdade, senón vivila, encarnarse nela, transformarse en Cristo. Ser apóstolo non é levar un facho na man, posuír a luz, senón ser a luz [...]. O Evanxeo [...] máis que unha lección é un exemplo. A mensaxe convertida en vida vivente»[93].

176. O valor do testemuño non significa que se deba calar a palabra. Por que non falar de Xesús, por que non contarlles aos demais que El nos dá forzas para vivir, que é bo conversar con El, que nos fai ben meditar as súas palabras? Mozos, non deixen que o mundo vos arrastre a compartir só as cousas malas ou superficiais. Vós sede capaces de ir contracorrente e sabede compartir a Xesús, comunicade a fe que El vos regalou. Oxalá poidades sentir no corazón o mesmo impulso irresistible que movía a san Paulo cando dicía: «Pobre de min se non predico o Evanxeo!» (1 Co 9,16).

177. «Onde nos envía Xesús? Non hai fronteiras, non hai límites: envíanos a todos. O Evanxeo non é para algúns senón para todos. Non é só para os que nos parecen máis próximos, máis receptivos, máis acolledores. É para todos. Non teñades medo de ir e levar a Cristo a calquera ambiente, até as periferias existenciais, tamén a quen parece máis afastado, máis indiferente. O Señor busca a todos, quere que todos sintan a calor da súa misericordia e do seu amor»[94]. E convídanos a ir sen medo co anuncio misioneiro, alí onde nos atopemos e con quen esteamos, no barrio, no estudo, no deporte, nas saídas cos amigos, no voluntariado ou no traballo, sempre é bo e oportuno compartir a alegría do Evanxeo. Así é como o Señor vaise achegando a todos. E a vós, xoves, quérevos como os seus instrumentos para derramar luz e esperanza, porque quere contar coa vosa valentía, frescura e entusiasmo.

178. Non cabe esperar que a misión sexa fácil e cómoda. Algúns mozos deron a súa vida con tal de non frear o seu impulso misioneiro. Os Bispos de Corea expresaron: «Esperamos que podamos ser grans de trigo e instrumentos para a salvación da humanidade, seguindo o exemplo dos mártires. Aínda que a nosa fe é tan pequena como unha semente de mostaza, Deus daralle crecemento e utilizaraa como un instrumento para a súa obra de salvación»[95]. Amigos, non esperedes a mañá para colaborar na transformación do mundo coa vosa enerxía, a vosa audacia e a vosa creatividade. A vosa vida non é un "mentres tanto". Vós sodes o agora de Deus, que vos quere fecundos[96]. Porque «é dando como se recibe»[97], e a mellor maneira de preparar un bo futuro é vivir ben o presente con entrega e xenerosidade.

[71] S. Paulo VI, Alocución para a beatificación de Nunzio Sulprizio (1 decembro 1963): AAS 56 (1964), 28.

[72] DF 65.

[73] Homilía na Santa Misa cos mozos en Sídney (2 decembro 1970): AAS 63 (1971), 64.

[74] Confesións, I, 1, 1: PL 32, 661.

[75] Deus é novo. Unha conversación con Thomas Leoncini, ed. Planeta, Barcelona 2018, 16-17.

[76] DF 68.

[77] Encontro cos mozos en Cagliari (22 setembro 2013): AAS 105 (2013), 904-905.

[78] Cinco pans e dous peixes: un gozoso testemuño de fe desde o sufrimento no cárcere, México 1999, 21.

[79] Conferencia Episcopal Suíza, Prendre lle temps: pour toi, pour moi, pour nous (2 febreiro 2018).

[80] Cf. Sto. Tomé de Aquino, Summa Theologiae II-II, q. 23, art. 1.

[81] Discurso aos voluntarios da XXXIV Xornada Mundial da Mocidade en Panamá (27 xaneiro 2019): L'Osservatore Romano, ed. semanal en lingua española (1 febreiro 2019), p. 17.

[82] S. Óscar Romero, Homilía (6 novembro 1977): O seu pensamento, I-II, San Salvador 2000, 312.

[83] Discurso na cerimonia de apertura da XXXIV Xornada Mundial da Mocidade en Panamá (24 xaneiro 2019): L'Osservatore Romano, ed. semanal en lingua española (25 xaneiro 2019), p. 6.

[84] Cf. Encontro cos mozos no Santuario Nacional de Maipú, Santiago de Chile (17 xaneiro 2018): L'Osservatore Romano, ed. semanal en lingua española (19 xaneiro 2018), p. 11.

[85] Cf. Romano Guardini, Lle età della vita, en Opera omnia IV, 1, Brescia 2015, 209.

[86] Exhort. ap. Gaudete et exsultate (19 marzo 2018), 11.

[87] Cántico Espiritual B, Prólogo, 2.

[88] Ibíd., XIV-XV, 2.

[89] Conferencia Episcopal de Ruanda, Carta dos Bispos católicos aos fieis durante o ano especial da reconciliación en Ruanda, Kigali (18 xaneiro 2018), 17.

[90] Saúdo aos mozos do Centro Cultural Pai Félix Varela na Habana (20 setembro 2015): L'Osservatore Romano, ed. semanal en lingua española (25 setembro 2015), p. 5.

[91] DF 46.

[92] Discurso na Vixilia da XXVIII Xornada Mundial da Mocidade en Río de Xaneiro (27 xullo 2013): AAS 105 (2013), 663.

[93] Vós sodes a luz do mundo, Discurso no Cerro San Cristóbal, Chile, 1940, en: https://www.padrealbertohurtado.cl/escritos-2/.

[94] Homilía na Santa Misa da XXVIII Xornada Mundial da Mocidade en Río de Xaneiro (28 xullo 2013): AAS 105 (2013), 665.

[95] Conferencia Episcopal de Corea, Carta pastoral con motivo do 150 aniversario do martirio durante a persecución Byeong-in (30 marzo 2016).

[96] Cf. Homilía na Santa Misa para a XXXIV Xornada Mundial da Mocidade en Panamá (27 xaneiro 2019): L'Osservatore Romano, ed. semanalen lingua española (1 febreiro 2019), pp. 14-15.

[97] Oración "Señor, faime un instrumento da túa paz", atribuída a S. Francisco de Asís.