CHRISTUS VIVIT (II)

Capítulo terceiro: Vostedes son o agora de Deus

FOTO: pixabay.com 

64. Despois de percorrer a Palabra de Deus, non podemos dicir só que os mozos son o futuro do mundo. Son o presente, están a enriquecelo coa súa achega. Un mozo xa non é un neno, está nun momento da vida en que comeza a tomar distintas responsabilidades, participando cos adultos no desenvolvemento da familia, da sociedade, da Igrexa. Pero os tempos cambian, e resoa a pregunta: como son os mozos hoxe, que lles pasa agora?

En positivo

65. O Sínodo recoñeceu que os fieis da Igrexa non sempre teñen a actitude de Xesús. En lugar de dispornos a escoitalos a fondo, «ás veces predomina a tendencia a dar respostas preconfeccionadas e receitas preparadas, sen deixar que as preguntas dos mozo se expoñan coa súa novidade e sen aceptar a súa provocación»[24]. En cambio, cando a Igrexa abandona esquemas ríxidos e se abre á escoita dispoñible e atenta dos mozos, esta empatía enriquécea, porque «permite que os mozos dean a súa achega á comunidade, axudándoa a abrirse a novas sensibilidades e a exporse preguntas inéditas»[25].

66. Hoxe os adultos corremos o risco de facer unha listaxe de calamidades, de defectos da mocidade actual. Algúns poderán aplaudirnos porque parecemos expertos en atopar puntos negativos e perigos. Pero cal sería o resultado desa actitude? Máis e máis distancia, menos proximidade, menos axuda mutua.

67. A clarividencia de quen foi chamado a ser pai, pastor ou guía dos mozos consiste en atopar a pequena chama que continúa ardendo, a cana que parece crebarse (cf. Is 42,3), pero que con todo aínda non rompe. É a capacidade de atopar camiños onde outros ven só murallas, é a habilidade de recoñecer posibilidades onde outros ven soamente perigos. Así é a mirada de Deus Pai, capaz de valorar e alimentar as sementes de ben sementadas nos corazóns dos mozos. O corazón de cada mozo debe por tanto ser considerado "terra sacra", portador de sementes de vida divina, ante quen debemos "descalzarnos" para poder achegarnos e profundar no Misterio.

Moitas mocidades

68. Poderiamos tentar describir as características dos mozos de hoxe, pero ante todo quero recoller unha advertencia dos Pais sinodais: «A composición do Sínodo fixo visible a presenza e a achega das diversas rexións do mundo, e puxo de relevo a beleza de ser Igrexa universal. Aínda nun contexto de globalización crecente, os Pais sinodais pediron que se destacasen as numerosas diferenzas entre contextos e culturas, mesmo dentro dun mesmo país. Existe unha pluralidade de mundos xuvenís, tanto é así que nalgúns países téndese a utilizar o termo "mocidade" en plural. Ademais, a franxa de idade considerada por este Sínodo (16-29 anos) non representa un conxunto homoxéneo, senón que está composta por grupos que viven situacións peculiares»[26].

69. Xa desde o punto de vista demográfico, nalgúns países hai moitos mozos, mentres outros teñen unha taxa de natalidade moi baixa. Pero «outra diferenza deriva da historia, que distingue aos países e continentes de antiga tradición cristiá, cuxa cultura é portadora dunha memoria que non hai que perder, respecto dos países e continentes marcados en cambio por outras tradicións relixiosas e nos que o cristianismo é unha presenza minoritaria e ás veces recente. Noutros territorios, ademais, as comunidades cristiás e os mozos que forman parte delas son obxecto de persecución»[27]. Tamén hai que distinguir os mozos «a quen a globalización ofrece un maior número de oportunidades, daqueles que viven á marxe da sociedade ou no mundo rural e sofren os efectos de formas de exclusión e descarte»[28].

70. Hai moitas diferenzas máis, que sería complexo detallar aquí. Por tanto, non creo conveniente determe a ofrecer unha análise exhaustiva sobre os mozos no mundo actual, sobre como viven e que lles pasa. Pero como tampouco podo deixar de mirar a realidade, recollerei brevemente algunhas achegas que chegaron antes do Sínodo e outros que puiden recoller durante o mesmo.

Algunhas cousas que lles pasan aos mozos

71. A mocidade non é algo que se poida analizar en abstracto. En realidade, "a mocidade" non existe, existen os mozos coas súas vidas concretas. No mundo actual, cheo de progresos, moitas desas vidas están expostas ao sufrimento e á manipulación.

Mozos dun mundo en crise

72. Os pais sinodais evidenciaron con dor que «moitos mozos viven en contextos de guerra e padecen a violencia nunha innumerable variedade de formas: secuestros, extorsións, crime organizado, trata de seres humanos, escravitude e explotación sexual, estupros de guerra, etc. A outros mozos, por mor da súa fe, cústalles atopar un lugar nas súas sociedades e son vítimas de diversos tipos de persecucións, e mesmo a morte. Son moitos os mozos que, por constricción ou falta de alternativas, viven perpetrando delitos e violencias: nenos soldados, bandas armadas e criminais, tráfico de droga, terrorismo, etc. Esta violencia trunca moitas vidas novas. Abusos e adiccións, así como violencia e comportamentos negativos son algunhas das razóns que levan aos mozos ao cárcere, cunha especial incidencia nalgúns grupos étnicos e sociais»[29].

73. Moitos mozos son ideoloxizados, utilizados e aproveitados como carne de canón ou como forza de choque para destruír, amedrentar ou ridiculizar a outros. E o peor é que moitos son convertidos en seres individualistas, inimigos e desconfiados de todos, que así se volven presa fácil de ofertas deshumanizantes e dos plans destrutivos que elaboran grupos políticos ou poderes económicos.

74. Aínda son «máis numerosos no mundo os mozos que padecen formas de marxinación e exclusión social por razóns relixiosas, étnicas ou económicas. Lembramos a difícil situación de adolescentes e mozas que quedan embarazadas e a praga do aborto, así como a difusión do VIH, as varias formas de adicción (drogas, xogos de azar, pornografía, etc.) e a situación dos nenos e mozos da rúa, que non teñen casa nin familia nin recursos económicos»[30]. Cando ademais son mulleres, estas situacións de marxinación vólvense dobremente dolorosas e difíciles.

75. Non sexamos unha Igrexa que non chora fronte a estes dramas dos seus fillos novos. Nunca nos afagamos, porque quen non sabe chorar non é nai. Nós queremos chorar para que a sociedade tamén sexa máis nai, para que no canto de matar aprenda a parir, para que sexa promesa de vida. Choramos cando lembramos aos mozos que xa morreron pola miseria e a violencia, e pedímoslle á sociedade que aprenda a ser nai solidaria. Esa dor non se vai, camiña connosco, porque a realidade non se pode esconder. O peor que podemos facer é aplicar a receita do espírito mundano que consiste en anestesiar aos mozos con outras noticias, con outras distraccións, con banalidades.

76. Quizais «aqueles que levamos unha vida máis ou menos sen necesidades non sabemos chorar. Certas realidades da vida soamente ven cos ollos limpos polas bágoas. Convídoos a que cada un se pregunte: Eu aprendín a chorar? Eu aprendín a chorar cando vexo un neno con fame, un neno drogado na rúa, un neno que non ten casa, un neno abandonado, un neno abusado, un neno usado por unha sociedade como escravo? Ou o meu pranto é o pranto caprichoso daquel que chora porque lle gustaría ter algo máis?»[31]. Tenta aprender a chorar polos mozos que están peor que ti. A misericordia e a compaixón tamén se expresan chorando. Se non che sae, roga ao Señor que che conceda derramar bágoas polo sufrimento doutros. Cando saibas chorar, entón si serás capaz de facer algo de corazón polos demais.

77. Ás veces a dor dalgúns mozos é moi lacerante; é unha dor que non se pode expresar con palabras; é unha dor que nos losquea. Eses mozos só poden dicirlle a Deus que sofren moito, que lles custa demasiado seguir adiante, que xa non cren en ninguén. Pero nese queixume desgarrador fanse presentes as palabras de Xesús: «Ditosos os que choran, porque eles serán consolados» (Mt 5,4). Hai mozos que puideron abrirse camiño na vida porque lles chegou esa promesa divina. Oxalá sempre haxa preto dun mozo sufrinte unha comunidade cristiá que poida facer resoar esas palabras con xestos, abrazos e axudas concretas.

78. É verdade que os poderosos prestan algunhas axudas, pero frecuentemente a un alto custo. En moitos países pobres as axudas económicas dalgúns países máis ricos ou dalgúns organismos internacionais adoitan estar vinculadas á aceptación de propostas occidentais con respecto á sexualidade, ao matrimonio, á vida ou á xustiza social. Esta colonización ideolóxica dana en especial aos mozos. Ao mesmo tempo, vemos como certa publicidade ensina ás persoas a estar sempre insatisfeitas e contribúe á cultura do descarte, onde os mesmos mozos terminan convertidos en material descartable.

79. A cultura actual presenta un modelo de persoa moi asociado á imaxe do novo. Síntese belo quen aparenta mocidade, quen realiza tratamentos para facer desaparecer as pegadas do tempo. Os corpos novos son constantemente usados na publicidade, para vender. O modelo de beleza é un modelo xuvenil, pero esteamos atentos, porque isto non é un eloxio para os mozos. Só significa que os adultos queren roubar a mocidade para eles, non que respecten, amen e coiden aos mozos.

80. Algúns mozos «senten as tradicións familiares como oprimintes e foxen delas impulsados por unha cultura globalizada que ás veces os deixa sen puntos de referencia. Noutras partes do mundo, en cambio, entre mozos e adultos non se dá un verdadeiro conflito xeracional, senón unha estrañeza mutua. Ás veces os adultos non tratan de transmitir os valores fundamentais da existencia ou non o logran, ou ben asumen estilos xuvenís, investindo a relación entre xeracións. Deste xeito, córrese o risco de que a relación entre mozas e adultos permaneza no plano afectivo, sen tocar a dimensión educativa e cultural»[32]. Canto dano fai isto aos mozos, aínda que algúns non o advirtan! Os mesmos mozos fixéronnos notar que isto dificulta enormemente a transmisión da fe «nalgúns países onde non hai liberdade de expresión, e onde se lles impide participar na Igrexa»[33].

Desexos, feridas e procuras

81. Os mozos recoñecen que o corpo e a sexualidade teñen unha importancia esencial para a súa vida e no camiño de crecemento da súa identidade. Con todo, nun mundo que salienta excesivamente a sexualidade, é difícil manter unha boa relación co propio corpo e vivir serenamente as relacións afectivas. Por esta e por outras razóns, a moral sexual adoita ser moitas veces «causa de incomprensión e de afastamento da Igrexa, xa que se percibe como un espazo de xuízo e de condena». Ao mesmo tempo, os mozos expresan «un explícito desexo de confrontarse sobre as cuestións relativas á diferenza entre identidade masculina e feminina, á reciprocidad entre homes e mulleres, e á homosexualidade»[34].

82. No noso tempo «os avances das ciencias e das tecnoloxías biomédicas inciden sobre a percepción do corpo, inducindo á idea de que se pode modificar sen límite. A capacidade de intervir sobre o ADN, a posibilidade de inserir elementos artificiais no organismo (cyborg) e o desenvolvemento das neurociencias constitúen un gran recurso, pero ao mesmo tempo expoñen interrogantes antropolóxicos e éticos»[35]. Poden levarnos a esquecer que a vida é un don, e que somos seres creados e limitados, que facilmente podemos ser instrumentalizados por quen teñen o poder tecnolóxico[36]. «Ademais nalgúns contextos xuvenís difúndese un certo atractivo por comportamentos de risco como instrumento para explorarse a si mesmos, buscando emocións fortes e obter un recoñecemento. [...] Estes fenómenos, aos que están expostas as novas xeracións, constitúen un obstáculo para unha maduración serena»[37].

83. Nos mozos tamén están os golpes, os fracasos, os recordos tristes cravados na alma. Moitas veces «son as feridas das derrotas da propia historia, dos desexos frustrados, das discriminacións e inxustizas sufridas, do non sentirse amados ou recoñecidos». Ademais «están as feridas morais, o peso dos propios erros, os sentimentos de culpa por equivocarse»[38]. Xesús faise presente nesas cruces dos mozos, para ofrecerlles a súa amizade, o seu alivio, a súa compañía sanadora, e a Igrexa quere ser o seu instrumento neste camiño cara á restauración interior e a paz do corazón.

84. Nalgúns mozos recoñecemos un desexo de Deus, aínda que non teña todos os contornos do Deus revelado. Noutros poderemos albiscar un soño de fraternidade, que non é pouco. En moitos haberá un desexo real de desenvolver as capacidades que hai neles para achegarlle algo ao mundo. Nalgúns vemos unha sensibilidade artística especial, ou unha procura de harmonía coa natureza. Noutros haberá quizais unha gran necesidade de comunicación. En moitos deles atoparemos un profundo desexo dunha vida diferente. Trátase de verdadeiros puntos de partida, fibras interiores que esperan con apertura unha palabra de estímulo, de luz e de alento.

85. O Sínodo tratou especialmente tres temas de suma importancia, cuxas conclusións quero acoller textualmente, aínda que aínda nos requirirán avanzar nunha maior análise e desenvolver unha máis adecuada e eficaz capacidade de resposta.

A ambiente dixital

86. «A ambiente dixital caracteriza o mundo contemporáneo. Amplas franxas da humanidade están inmersas nel de maneira ordinaria e continua. Xa non se trata soamente de "usar" instrumentos de comunicación, senón de vivir nunha cultura amplamente dixitalizada, que afecta de modo moi profundo a noción de tempo e de espazo, a percepción dun mesmo, dos demais e do mundo, o modo de comunicar, de aprender, de informarse, de entrar en relación cos demais. Unha maneira de achegarse á realidade que adoita privilexiar a imaxe respecto da escoita e á lectura incide no modo de aprender e no desenvolvemento do sentido crítico»[39].

87. A web e as redes sociais crearon unha nova maneira de comunicarse e de vincularse, e «son unha praza na que os mozos pasan moito tempo e se atopan facilmente, aínda que o acceso non é igual para todos, en particular nalgunhas rexións do mundo. En calquera caso, constitúen unha extraordinaria oportunidade de diálogo, encontro e intercambio entre persoas, así como de acceso á información e ao coñecemento. Doutra banda, a contorna dixital é un contexto de participación sociopolítica e de cidadanía activa, e pode facilitar a circulación de información independente capaz de tutelar eficazmente ás persoas máis vulnerables pondo de manifesto as violacións dos seus dereitos. En numerosos países, web e redes sociais representan un lugar irrenunciable para chegar aos mozos e implicalos, mesmo en iniciativas e actividades pastorais»[40].

88. Pero para comprender este fenómeno na súa totalidade hai que recoñecer que, como toda realidade humana, está atravesado por límites e carencias. Non é san confundir a comunicación co mero contacto virtual. De feito, «a ambiente dixital tamén é un territorio de soidade, manipulación, explotación e violencia, ata chegar ao caso extremo do dark web. Os medios de comunicación dixitais poden expor ao risco de dependencia, de illamento e de progresiva perda de contacto coa realidade concreta, obstaculizando o desenvolvemento de relacións interpersoais auténticas. Novas formas de violencia difúndense mediante os social media, por exemplo o ciberacoso; a web tamén é unha canle de difusión da pornografía e de explotación das persoas para fins sexuais ou mediante o xogo de azar»[41].

89. Non se debería esquecer que «no mundo dixital están en xogo inxentes intereses económicos, capaces de realizar formas de control tan sutís como invasivas, creando mecanismos de manipulación das conciencias e do proceso democrático. O funcionamento de moitas plataformas a miúdo acaba por favorecer o encontro entre persoas que pensan do mesmo xeito, obstaculizando a confrontación entre as diferenzas. Estes circuítos pechados facilitan a difusión de informacións e noticias falsas, fomentando prexuízos e odios. A proliferación das fake news é expresión dunha cultura que perdeu o sentido da verdade e somete os feitos a intereses particulares. A reputación das persoas está en perigo mediante xuízos sumarios en liña. O fenómeno afecta tamén á Igrexa e aos seus pastores»[42].

90. Nun documento que prepararon 300 mozos de todo o mundo antes do Sínodo, eles indicaron que «as relacións online poden volverse inhumanas. Os espazos dixitais cégannos á vulnerabilidade do outro e obstaculizan a reflexión persoal. Problemas como a pornografía distorsionan a percepción que o mozo ten da sexualidade humana. A tecnoloxía usada desta forma, crea unha realidade paralela ilusoria que ignora a dignidade humana»[43]. A inmersión no mundo virtual ha propiciado unha especie de "migración dixital", é dicir, un distanciamento da familia, dos valores culturais e relixiosos, que leva a moitas persoas a un mundo de soidade e de autoinvención, ata experimentar así unha falta de raíces aínda que permanezan fisicamente no mesmo lugar. A vida nova e desbordante dos mozos, que empuxa e busca autoafirmar a propia personalidade, enfróntase hoxe a un desafío novo: interactuar cun mundo real e virtual no que se penetran sós como nun continente global descoñecido. Os mozos de hoxe son os primeiros en facer esta síntese entre o persoal, o propio de cada cultura, e o global. Pero isto require que logren pasar do contacto virtual a unha boa e sa comunicación.

Os migrantes como paradigma do noso tempo

91. Como non lembrar a tantos mozos afectados polas migracións? Os fenómenos migratorios «non representan unha emerxencia transitoria, senón que son estruturais. As migracións poden ter lugar dentro do mesmo país ou ben entre países distintos. A preocupación da Igrexa incumbe en particular a aqueles que foxen da guerra, da violencia, da persecución política ou relixiosa, dos desastres naturais -debidos entre outras cousas aos cambios climáticos- e da pobreza extrema: moitos deles son mozos. En xeral, buscan oportunidades para eles e para as súas familias. Soñan cun futuro mellor e desexan crear as condicións para que se faga realidade»[44]. Os migrantes «lémbrannos a condición orixinaria da fe, ou sexa a de ser "forasteiros e peregrinos na terra" (Hb 11,13)»[45].

92. Outros migrantes son «atraídos pola cultura occidental, ás veces con expectativas pouco realistas que os expoñen a grandes desilusións. Traficantes sen escrúpulos, a miúdo vinculados aos cárteles da droga e das armas, explotan a situación de debilidade dos inmigrantes, que ao longo da súa viaxe con demasiada frecuencia experimentan a violencia, a trata de persoas, o abuso psicolóxico e físico, e sufrimentos indescritibles. Cabe sinalar a especial vulnerabilidade dos inmigrantes menores non acompañados, e a situación de quen ven obrigados a pasar moitos anos nos campos de refuxiados ou que permanecen bloqueados durante longo tempo nos países de tránsito, sen poder continuar os seus estudos nin desenvolver os seus talentos. Nalgúns países de chegada, os fenómenos migratorios suscitan alarma e medo, a miúdo fomentados e explotados con fins políticos. Difúndese así unha mentalidade xenófoba, de xente pechada e replegada sobre si mesma, ante a que hai que reaccionar con decisión»[46].

93. «Os mozos que emigran teñen que separarse do seu propio contexto de orixe e con frecuencia viven un desarraigamento cultural e relixioso. A fractura tamén concierne ás comunidades de orixe, que perden aos elementos máis vigorosos e emprendedores, e ás familias, en particular cando emigra un dos pais ou ambos, deixando aos fillos no país de orixe. A Igrexa ten un papel importante como referencia para os mozos destas familias rotas. Con todo, as historias dos migrantes tamén son historias de encontro entre persoas e entre culturas: para as comunidades e as sociedades ás que chegan son unha oportunidade de enriquecemento e de desenvolvemento humano integral de todos. As iniciativas de acollida que fan referencia á Igrexa teñen un rol importante desde este punto de vista, e poden revitalizar ás comunidades capaces de realizalas»[47].

94. «Grazas á diversa proveniencia dos Pais [sinodais], respecto ao tema dos migrantes o Sínodo viviu o encontro de moitas perspectivas, en particular entre países de orixe e países de chegada. Ademais, resoou o berro de alarma daquelas Igrexas cuxos membros ven obrigados a escapar da guerra e da persecución, e que ven nestas migracións forzadas unha ameaza para a súa propia existencia. Precisamente o feito de incluír no seu seo todas estas perspectivas pon á Igrexa en condicións de desempeñar no medio da sociedade un papel profético sobre o tema das migracións»[48]. Pido especialmente aos mozos que non caian nas redes de quen queren enfrontalos a outros mozos que chegan aos seus países, facéndoos ver como seres perigosos e coma se non tivesen a mesma inalienable dignidade de todo ser humano.

Pór fin a todo tipo de abusos

95. Nos últimos tempos reclamóusenos con forza que escoitemos o berro das vítimas dos distintos tipos de abuso que levaron a cabo algúns bispos, sacerdotes, relixiosos e laicos. Estes pecados provocan nas súas vítimas «sufrimentos que poden chegar a durar toda a vida e aos que ningún arrepentimento pode pór remedio. Este fenómeno está moi difundido na sociedade e afecta tamén á Igrexa e representa un serio obstáculo para a súa misión»[49].

96. É verdade que «a praga dos abusos sexuais a menores é por desgraza un fenómeno historicamente difuso en todas as culturas e sociedades», especialmente no seo das propias familias e en diversas institucións, cuxa extensión se evidenciou sobre todo «grazas a un cambio de sensibilidade da opinión pública». Pero «a universalidade desta praga, á vez que confirma a súa gravidade nas nosas sociedades, non diminúe a súa monstruosidad dentro da Igrexa» e «na xustificada rabia da xente, a Igrexa ve o reflexo da ira de Deus, traizoado e losqueado»[50].

97. «O Sínodo renova o seu firme compromiso na adopción de medidas rigorosas de prevención que impidan que se repitan, a partir da selección e da formación daqueles a quen se encomendarán tarefas de responsabilidade e educativas»[51]. Ao mesmo tempo, xa non hai que abandonar a decisión de aplicar as «accións e sancións tan necesarias»[52]. E todo isto coa graza de Cristo. Non hai volta atrás.

98. «Existen diversos tipos de abuso: de poder, económico, de conciencia, sexual. É evidente a necesidade de desarraigar as formas de exercicio da autoridade nas que se enxertan e de contrarrestar a falta de responsabilidade e transparencia coa que se xestionan moitos dos casos. O desexo de dominio, a falta de diálogo e de transparencia, as formas de dobre vida, o baleiro espiritual, así como as fraxilidades psicolóxicas son o terreo no que prospera a corrupción»[53]. O clericalismo é unha permanente tentación dos sacerdotes, que interpretan «o ministerio recibido como un poder que hai que exercer máis que como un servizo gratuíto e xeneroso que ofrecer; e isto lévanos a crer que pertencemos a un grupo que ten todas as respostas e non necesita xa escoitar nin aprender nada»[54]. Sen dúbidas un espírito clericalista expón ás persoas consagradas a perder o respecto polo valor sacro e inalienable de cada persoa e da súa liberdade.

99. Xunto cos Pais sinodais, quero expresar con agarimo e recoñecemento a miña «gratitude cara a quen tiveron a valentía de denunciar o mal sufrido: axudan á Igrexa a tomar conciencia do sucedido e da necesidade de reaccionar con decisión»[55]. Pero tamén merece un especial recoñecemento «o empeño sincero de innumerables laicos, sacerdotes, consagrados e bispos que cada día se entregan con honestidade e dedicación ao servizo dos mozos. A súa obra é un gran bosque que crece sen facer ruído. Tamén moitos dos novos presentes no Sínodo manifestaron gratitude por aqueles que os acompañaron e resaltaron a gran necesidade de figuras de referencia»[56].

100. Grazas a Deus os sacerdotes que caeron nestes horribles crimes non son a maioría, que sostén un ministerio fiel e xeneroso. Aos mozos pídolles que se deixen incentivar por esta maioría. En todo caso, cando vexades un sacerdote en risco, porque perdeu o gozo do seu ministerio, porque busca compensacións afectivas ou está a equivocar o rumbo, atrevédevos a lembrarlle o seu compromiso con Deus e co seu pobo, anunciádelle vós o Evanxeo e alentádeo a manterse na boa senda. Así vós prestaredes unha invalorable axuda en algo fundamental: a prevención que permita evitar que se repitan estas atrocidades. Esta nube negra convértese tamén nun desafío para os mozos que aman a Xesucristo e á súa Igrexa, porque poden achegar moito nesta ferida se pon en xogo a súa capacidade de renovar, de reclamar, de esixir coherencia e testemuño, de volver soñar e de reinventar.

101. Non é este o único pecado dos membros da Igrexa, cuxa historia ten moitas sombras. Os nosos pecados están á vista de todos; reflíctense sen piedade en engurras do rostro milenario da nosa Nai e Mestra. Porque ela camiña desde fai dous mil anos, compartindo «os gozos e as esperanzas, as tristezas e as angustias dos homes»[57]. E camiña como é, sen facerse cirurxías estéticas. Non teme mostrar os pecados dos seus membros, que ás veces algúns deles tentan disimular, ante a luz ardente da Palabra do Evanxeo que limpa e purifica. Tampouco deixa de recitar cada día, avergoñada: «Apiádate de min, meu Deus, pola túa bondade. [...] Teño sempre presente a miña culpa.» (Sal 51,3.5). Pero lembremos que non se abandona á Nai cando está ferida, senón que lla acompaña para que saque dela toda a súa fortaleza e a súa capacidade de comezar sempre de novo.

102. No medio deste drama que xustamente nos doe na alma, «Xesús, o noso Señor, que nunca abandona á súa Igrexa, dálle a forza e os instrumentos para un novo camiño»[58]. Así, este momento escuro, «coa valiosa axuda dos mozos, pode ser realmente unha oportunidade para unha reforma de carácter histórico»[59], para abrirse a un novo Pentecostés e empezar unha etapa de purificación e de cambio que outorgue á Igrexa unha renovada mocidade. Pero os mozos poderán axudar moito máis se senten de corazón parte do «santo e paciente Pobo fiel de Deus, sostido e vivificado polo Espírito Santo», porque «será xustamente este santo Pobo de Deus o que nos libre da praga do clericalismo, que é o terreo fértil para todas estas abominacións»[60].

Hai saída

103. Neste capítulo detívenme a mirar a realidade dos mozos no mundo actual. Algúns outros aspectos aparecerán nos seguintes capítulos. Como xa dixen, non pretendo ser exhaustivo con esta análise. Exhorto ás comunidades a realizar con respecto e con seriedade un exame da súa propia realidade xuvenil máis próxima, para poder discernir os camiños pastorais máis adecuados. Pero non quero terminar este capítulo sen dirixir algunhas palabras a cada un.

104. Lémbroche a boa noticia que nos regalou a mañá da Resurrección: que en todas as situacións escuras ou dolorosas que mencionamos hai saída. Por exemplo, é verdade que o mundo dixital pode poñerte ante o risco do ensimismamiento, do illamento ou do pracer baleiro. Pero non esquezas que hai mozos que tamén nestes ámbitos son creativos e ás veces xeniais. É o que facía o mozo venerable Carlos Acutis.

105. El sabía moi ben que eses mecanismos da comunicación, da publicidade e das redes sociais poden ser utilizados para volvernos seres adormentados, dependentes do consumo e das novidades que podemos comprar, obsesionados polo tempo libre, encerrados na negatividad. Pero el foi capaz de usar as novas técnicas de comunicación para transmitir o Evanxeo, para comunicar valores e beleza.

106. Non caeu na trampa. Vía que moitos mozos, aínda que parecen distintos, en realidade terminan sendo máis do mesmo, correndo detrás do que lles impoñen os poderosos a través dos mecanismos de consumo e atontamiento. Dese modo, non deixan brotar os dons que o Señor lles deu, non lle ofrecen a este mundo esas capacidades tan persoais e únicas que Deus sementou en cada un. Así, dicía Carlos, ocorre que "todos nacen como orixinais, pero moitos morren como fotocopias". Non permitas que iso che ocorra.

107. Non deixes que che rouben a esperanza e a alegría, que te narcoticen para utilizarte como escravo dos seus intereses. Atrévete a ser máis, porque o teu ser importa máis que calquera cousa. Non te serve ter ou aparecer. Podes chegar a ser o que Deus, o teu Creador, sabe que es, se recoñeces que estás chamado a moito. Invoca ao Espírito Santo e camiña con confianza cara á gran meta: a santidade. Así non serás unha fotocopia. Serás plenamente ti mesmo.

108. Para iso necesitas recoñecer algo fundamental: ser mozo non é só a procura de praceres pasaxeiros e de éxitos superficiais. Para que a mocidade cumpra a finalidade que ten no percorrido da túa vida, debe ser un tempo de entrega xenerosa, de ofrenda sincera, de sacrificios que desbasten pero que nos volven fecundos. É como dicía un gran poeta:

«Se para recobrar o recobrado

debín perder primeiro o perdido,

se para conseguir o conseguido

tiven que soportar o soportado,

Se para estar agora namorado

foi mester estar ferido,

teño por ben sufrido o sufrido,

teño por ben chorado o chorado.

Porque despois de todo comprobei

que non se goza ben do gozado

senón despois de padecelo.

Porque despois de todo comprendín

que o que a árbore ten de florido

vive do que ten sepultado»[61].

109. Se es novo en idade, pero te sentes débil, canso ou desilusionado, pídelle a Xesús que te renove. Con El non falta a esperanza. O mesmo podes facer se te sentes mergullado nos vicios, os malos costumes, o egoísmo ou a comodidade enfermiza. Xesús, cheo de vida, quere axudarte para que ser xove valla a pena. Así non privarás ao mundo desa achega que só ti podes facerlle, sendo único e irrepetible como es.

110. Pero quero lembrarche tamén que «é moi difícil loitar contra a propia concupiscencia e contra as asechanzas e tentacións do demo e do mundo egoísta se estamos illados. É tal o bombardeo que nos seduce que, se estamos demasiado sós, facilmente perdemos o sentido da realidade, a claridade interior, e sucumbimos»[62]. Isto vale especialmente para os mozos, porque vostedes unidos teñen unha forza admirable. Cando se entusiasman por unha vida comunitaria, son capaces de grandes sacrificios polos demais e pola comunidade. En cambio, o illamento debilítaos e exponos aos peores males do noso tempo.

[24] DF 8.

[25] Ibíd.

[26] Ibíd., 10.

[27] Ibíd., 11.

[28] Ibíd., 12.

[29] Ibíd., 41.

[30] Ibíd., 42.

[31] Discurso aos mozos en Manila (18 xaneiro 2015): L'Osservatore Romano, ed. semanal en lingua española (23 xaneiro 2015), p. 12.

[32] DF 34.

[33] Documento da Reunión pre-sinodal para a preparación da XV Asemblea Xeral Ordinaria do Sínodo dos Bispos (24 marzo 2018), I, 1.

[34] DF 39.

[35] Ibíd., 37.

[36] Cf. Carta enc. Laudato si (24 maio 2015), 106: AAS 107 (2015), 889-890.

[37] DF 37.

[38] Ibíd., 67.

[39] Ibíd., 21.

[40] Ibíd., 22.

[41] Ibíd., 23.

[42] Ibíd., 24.

[43] Documento da Reunión pre-sinodal para a preparación da XV Asemblea Xeral Ordinaria do Sínodo dos Bispos (24 marzo 2018), I, 4.

[44] DF 25.

[45] Ibíd.

[46] Ibíd., 26.

[47] Ibíd., 27.

[48] Ibíd., 28.

[49] Ibíd., 29.

[50] Discurso conclusivo do encontro sobre "A protección dos menores na Igrexa" (24 febreiro 2019): L'Osservatore Romano, ed. semanal en lingua española (1 marzo 2019), p. 9.

[51] DF 29.

[52] Carta ao Pobo de Deus (20 agosto 2018), 2: L'Osservatore Romano, ed. semanal en lingua española (24 agosto 2018), p. 6.

[53] DF 30.

[54] Discurso á primeira Congregación xeral da XV Asemblea Xeral Ordinaria do Sínodo dos Bispos (3 outubro 2018): L?Osservatore Romano, ed. semanal en lingua española (5 outubro 2018), p. 10.

[55] DF 31.

[56] Ibíd.

[57] Conc. Ecum. Vat. II, Const. past. Gaudium et spes, sobre a Igrexa no mundo actual, 1.

[58] DF 31.

[59] Ibíd., 31.

[60] Discurso conclusivo do encontro sobre "A protección dos menores na Igrexa" (24 febreiro 2019): L'Osservatore Romano, ed. semanal en lingua española (1 marzo 2019), p. 10.

[61] Francisco Luís Bernárdez, «Soneto», en Ceo de terra, Bos Aires 1937.

[62] Exhort. ap. Gaudete et exsultate (19 marzo 2018), 140.