Traballar a XORNADA MUNDIAL DA XUVENTUDE 8
Catequese 6. A cruz de Xesucristo é a resposta de Deus ao sufrimento humano.
Obxecto da Catequese:
Recoñecer na entrega de Cristo, consumada na súa morte na cruz, a resposta de Deus ao sufrimento humano. Este sufrimento que é consecuencia, en última instancia, do pecado do home e, por tanto, da liberdade humana ante a capacidade de elección entre o ben e o mal. A dor, como a mesma liberdade, é un misterio insondable ante o cal o home se segue preguntando sen atopar resposta. O obxectivo deste tema é recoñecer este misterio e ver cal é a actitude adecuada ante el.
Síntese:
1. O sufrimento é unha realidade universal que ningún home nin sistema pode eliminar.
2. O tema da dor foi sempre un misterio para o ser humano.
3. A dor, unha vez asumido, colabora á realización e plenitude do home.
4. A cruz de Xesucristo é a resposta de Deus ao sufrimento humano.
5. O sentido da morte de Xesús
6. A cruz é fonte de vida.
Texto:
1. A dor é unha realidade universal que ningún home nin sistema pode eliminar
Todos sufrimos: é unha realidade universal. Desde que nacemos non podemos evitar a dor. Non deixa de ser algo significativo que o primeiro que facemos ao nacer é chorar. En Sálvea rezamos á Virxe: "a ti suspiramos, gimiendo e chorando neste val de bágoas".
En todas as etapas da nosa vida constatamos esta realidade, pero a medida que crecemos ímola sentindo máis. O home, na medida en que é consciente do que lle ocorre, sofre máis.
Hai unha loita permanente entre deixar de sufrir e aceptar as situacións dolorosas que nos sobreveñen inevitablemente. O ser humano busca eliminar o sufrimento físico, psíquico e moral. A investigación científica, no campo do medicamento por exemplo, avanza na loita contra a dor, pero non pode abolilo. O combate fronte ao sufrimento é lexítimo e necesario, pero non pode ser o obxectivo final, porque leva á frustración de non poder aniquilar algo que permanece de moitos modos en cada persoa e na sociedade.
A dor pon ao home ante a súa debilidade. O progreso humano, en todos os campos, non logra eliminalo. Non conseguimos o control para aniquilar o sufrimento. Este non respecta ningunha idade nin situación. Chégannos noticias de desgrazas naturais, mortes repentinas, enfermidades incurables. Coñecemos nenos e mozos aos que lles sorprende en pouca idade situacións moi dolorosas que non podemos explicar nin entender, o cal trunca moitos proxectos aparentemente lexítimos.
Isto lévanos a preguntarnos: A dor leva a ruína e a tristeza para o que sofre? É posible sufrir e ser feliz? Se o obxectivo final é abolir o sufrimento para poder ser feliz, sería imposible a felicidade nesta terra, porque é imposible eliminar totalmente a dor. Entón, como integrar a dor, as debilidades e incapacidades para que a vida sexa autenticamente lograda?, como compaxinar unha vida plena e auténtica cando a dor sobrevén?
2. A dor é un misterio
Cando chega unha situación dolorosa adóitanse dar as seguintes etapas: primeiro a negación da mesma, despois a pregunta sobre esa situación e, tras un tempo, a tensión entre aceptalo ou rexeitalo. Vexamos como se dan.
Ante unha circunstancia moi dolorosa é moi frecuente negala dicíndonos: "isto non ocorreu", "non é posible que isto me sucedeu a min". Cando uno xa non pode negalo, porque a realidade acábase impondo, suscítase a pregunta do por que: por que esta enfermidade?, por que a morte deste mozo?, por que esta desgraza ou aquel desastre natural? E non atopamos resposta ante este cuestionamiento existencial. Atascarse nesta etapa leva á frustración. Non hai unha resposta plenamente convincente ante o porqué da dor. Pero non podemos quedarnos aí. A pregunta do porqué é inevitable e necesitamos facela durante un tempo. Pero é un canellón sen saída. Necesitamos dar un paso máis. Quedar na negación do feito doloroso ou no cuestionamiento do porqué non permite integrar e superar esa dor. O ser humano é o único ser que pode dar sentido ao que aparentemente non o ten.
O home ten a necesidade de dar sentido a toda realidade. Á pregunta do por que debe seguir outra: a do "para que". Pero dar este paso supón unha decisión previa. Ante a realidade da dor é necesario tomar unha opción. Ou o queixume permanente do non poder comprender por que sucedeu ese acontecemento doloroso, o cal leva á amargura, ou ben aceptar -aínda que non se comprenda- que ese feito ten un sentido máis aló do aparente. Viktor Frankl (1905-1997), psiquiatra e psicoterapeuta austriaco, di: "se non está nas túas mans cambiar unha situación que che produce dor, sempre poderás escoller a actitude coa que afrontes ese sufrimento".
Aceptar a dor leva a integralo e fai posible vivilo con paz e alegría. O cura rural de Bernanos dio así: "Ao meu entender, a auténtica dor que brota dun home pertence en primeiro lugar a Deus. Tento aceptalo con corazón humilde, tal como é; esfórzome por facelo meu e por amalo".
A dor sitúanos ante o misterio de algo que se nos escapa radicalmente. E ante o misterio a actitude máis adecuada é a do silencio e a adoración.
O silencio é a mellor reacción ante a dor allea. Cando alguén está a sufrir, de que lle serven as palabras, moitas veces forzadas, do que lle tenta consolar? Ante o sufrimento o primeiro e fundamental é calar; non malgastar palabras, polo menos non dicir unha soa que non senta completamente, pois ante a dor todo soa a falso; canto máis, o que xa é falso de seu. Nesas circunstancias o mellor é acompañar en silencio, estar xunto ao que sofre, tratar de asumir interiormente a súa dor e así amarlle sen palabras.
Ante o sufrimento propio o mellor é expresar o sentimento (con palabras, berros, con bágoas.) e entregalo a Deus. Son dous momentos e dous niveis: o do sentimento da dor que necesita ser sacado do noso corazón e sácase expresándoo e logo entregar ao Señor ese sentimento, ofrecerlle esa situación.
O peor de calquera situación dolorosa non é esta en si mesma, senón o non poder aceptala. Hai persoas con enfermidades moi graves irreversibles, hai nais que perderon a un fillo e que viven felices, non porque non lles desbasta esa situación, senón porque a aceptaron e dérona un sentido que lles permite integrala. Así pois, a adoración do misterio da dor leva en primeiro lugar a recoñecelo, logo a aceptalo e finalmente a integralo.
3. A dor, unha vez asumido, colabora á realización e plenitude do home
Cando se acepta a inevitable realidade de sufrir atopamos os seus aspectos positivos. Poderiamos dicir que sufrir non é bo -porque non é agradable e resulta doloroso- pero si é bo sufrir, porque nos fai madurar e crecer, permítenos ser máis comprensivos ante os límites dos demais. Di Cicerón: "Ao sufrimento debemos todo o que é bo en nós, todo o que fai amable a vida, a piedade, o valor e as virtudes". Tamén Shakespeare valora a dor así: "O sufrimento esperta o espírito, o infortunio é o camiño da sensibilidade e o corazón crece na congoja".
Todo dor leva unha crise que, cando se supera, posibilita o crecemento e a maduración. A dor fai madurar e crecer, purifica, sitúanos en nosa máis fonda realidade. O sufrimento vai limando o noso corazón e doe moito, pero o efecto que deixa ao ser limado é o dun corazón máis comprensivo, máis capaz de amar.
O sufrimento aceptado permite comprender mellor a debilidade humana. Ademais provoca a solidariedade, dar a vida polos demais e non pensar só nun mesmo. O que sufriu sabe compadecerse mellor que o que non tivo esa experiencia. Por iso Deus mesmo quixo entrar no camiño da dor. Deus, no seu Fillo Xesucristo, asumiu totalmente a nosa dor para así consolarnos:
"Porque así di o Señor: Eu farei derivar cara a Xerusalén, como un río, a paz; como un torrente en crecida, as riquezas das nacións. Levarán en brazos ás súas criaturas e sobre os xeonllos acariñaranas: como a un neno a quen a súa nai consola, así vos consolarei eu" (Isaías 66, 12s).
O corazón maternal de Deus, como esa boa nai que sofre máis polo seu fillo que por ela mesma, consola co seu amor ao fillo atormentado e debilitado polas dificultades da vida.
4. A cruz de Xesucristo é a resposta de Deus ao sufrimento humano
A realidade do sufrimento é un escándalo para o que espera que Deus impida a dor. A soada acusación contra a existencia de Deus pola realidade do sufrimento aínda permanece: como pode seguir habendo sufrimento se existe un Deus bo e omnipotente? Se fose bo non o permitiría e, por outra banda, se non pode abolilo é sinal de que non é omnipotente.
Pero Deus, que é omnipotente e podería evitar todo dor, non o fai, non porque sexa malo, senón porque acepta a libre decisión do home, que ao enfrontarse a Deus e afastarse del abriu a porta á dor e á morte.
Ante esta situación, producida pola liberdade humana, Deus libremente non suprime o que o home produciu coa súa liberdade. Pero non quere deixarlle só e por iso El tamén asume o que, de seu, non lle corresponde. O seu modo de actuar é certamente difícil de comprender para o home. O seu respecto á liberdade é tan grande que máis que eliminar a dor o que fai é asumilo. En Xesucristo, Deus acolle toda a realidade humana -e como a dor pertence á condición humana real existente- El toma sobre si o sufrimento para acompañar ao que sofre. Este é o sentido da Paixón: Xesucristo comparte totalmente a nosa condición doente e acompáñanos nela.
Así pois, cal é a resposta de Deus ante o sufrimento humano? Deixar que o seu Fillo pasase polo mesmo que nós, até morrer do modo máis ignominioso, como un escravo. O Bendito por excelencia morre como un maldito.
Cal é a resposta de Deus ante o sufrimento do seu Fillo? O silencio. Nós diriamos: pero, Divos meu, por que non fas algo? Deus cala. É un escándalo. El poderíao evitar. Pero non, non o fixo. Por que? Por que deixou que o seu Fillo morrese, sufrise? Por que en Getsemaní, cando o seu Fillo con bágoas nos ollos e suando sangue de angustia pediulle clemencia, que pasase del ese cáliz amargo de sangue, por que nese momento cala? É o Misterio de Deus, o Misterio do sufrimento, o Misterio do home.
A contemplación do rostro de Cristo lévanos así a achegarnos ao aspecto máis paradoxal do seu misterio, como se ve na hora extrema, a hora da Cruz. Misterio no misterio, ante o cal o ser humano ha de prostrarse en adoración.
Pasa ante a nosa mirada a intensidade da escena da agonía no horto das Oliveiras. Xesús, atafegado pola previsión da proba que lle espera, só ante Deus, invócao co seu habitual e tenra expresión de confianza: "Abbá, Pai!". Pídelle que afaste del, se é posible, a copa do sufrimento (cf. Mc 14,36). Pero o Pai parece que non quere escoitar a voz do Fillo. Para devolver ao home o rostro do Pai, Xesús debeu non só asumir o rostro do home, senón cargarse mesmo do "rostro" do pecado. "Quen non coñeceu pecado, fíxose pecado por nós, para que viñésemos ser xustiza de Deus nel" (2 Co 5,21).
Nunca acabaremos de coñecer a profundidade deste misterio. É toda a aspereza deste paradoxo a que emerxe no berro de dor, aparentemente desesperado, que Jesús dá na cruz: "Eloí, Eloí, lema sabactaní?" -que quere dicir- "Meu Deus, meu Deus!, por que me abandonaches?" (Mc 15,34). É posible imaxinar un sufrimento maior, unha escuridade máis densa? .
Que fai Xesús ante o seu propio sufrimento durante a Paixón? Xesús habitualmente cala e cando fala non o fai para defenderse, senón para ensinar, para educar coa súa actitude.
Que ocorre no Calvario? Hai silencio, só roto polos que se burlan de Xesús ou polo seu "sete palabras" na cruz. Nestas palabras está a oración-lamento do que sofre: "Pai, perdóalles porque non saben o que fan"; a exhalación coa que se desafoga (é home como nós): "Teño sede"; coa que se dirixe ao Pai: " Meu Deus, meu Deus!, por que me abandonaches?", "Todo está cumprido", "Pai ás túas mans encomendo o meu espírito". Tamén na cruz manifesta a súa poder e señorío (segue sendo Deus): "Hoxe estarás comigo no paraíso", "Muller, aí tes ao teu fillo; fillo, aí tes á túa nai". O resto é silencio e, sobre todo, ao consumarse a morte, a terra estremécese, o veo do Templo se parte en dous e só se escoita a estremecida voz do centurión que o custodiaba: "Verdadeiramente este home era Fillo de Deus". Xesús evanxeliza na súa vida terrea, e na súa morte, silenciosamente. Sen deixar de ser Fillo de Deus, na cruz manifesta o seu lado máis humano, do que quixo facerse en todo semellante a nós excepto no pecado. Resúltanos difícil comprender por que Deus revélase nesa debilidade .
5. O sentido da morte de Jesús
A morte do Fillo de Deus na cruz é un misterio. Ante o misterio, diciamos antes falando do sufrimento, a mellor resposta é a contemplación e a adoración do mesmo. Non avanzamos preguntándonos polo por que. Pero si cando nos interrogamos: para que morre Xesús?
a) Libremente e por amor
Xesús acepta a morte dun modo voluntario e libre. Para que? Para redimirnos do pecado. Este "para que" contén un por que máis profundo: o amor do Pai que se manifesta no seu Fillo Xesucristo:
Xesús, ao aceptar no seu corazón humano o amor do Pai cara aos homes, amounos até o extremo (Jn 13, 1) porque ninguén ten maior amor que o que dá a súa vida polos seus amigos (Jn 15, 13). Tanto no sufrimento como na morte, a súa humanidade fíxose o instrumento libre e perfecto do seu amor divino que quere a salvación dos homes (cf. Hb 2, 10. 17-18; 4, 15; 5, 7-9). En efecto, aceptou libremente a súa paixón e a súa morte por amor ao seu Pai e aos homes que o Pai quere salvar: Ninguén me quita a vida; eu douna voluntariamente (Jn 10, 18). De aquí a soberana liberdade do Fillo de Deus cando el mesmo encamíñase cara á morte (cf. Jn 18, 4-6; Mt 26, 53) .
Xesús asume a morte, non porque lle resulte agradable, senón porque quere facer a Vontade do Pai, que por Amor pide esa entrega definitiva. Así o expresa un teólogo moderno:
O Crucificado non conserva nada que pertenza ao mundo; por iso Satanás, o príncipe deste mundo, non ten ningún poder sobre El. O Señor foi desposuído de todo: dos seus dereitos, honra e dignidade. Arrebatado á xustiza, é libre, verdadeiramente pobre no Espírito, todo humildade e obediencia. Morto ao mundo, vive para Deus. O Crucificado móstranos que o fin verdadeiro do home non é o pracer do corpo, nin o poder, nin as riquezas, nin a gloria diante dos homes; nin sequera o amor terreo, a beneficencia ou o servizo á humanidade. O fin é Deus, a quen pertencen exclusivamente todo o noso ser, o noso amor e as nosas forzas. Por conseguinte, o Crucificado é o modelo da nosa vocación verdadeira: servir ao Amor divino e entrar nese Amor pola humildade e a obediencia .
Deus ten a iniciativa do amor redentor universal, que é anterior ao noso mérito: "Nisto consiste o amor: non en que nós amásemos a Deus, senón en que O nos amou e enviounos ao seu Fillo como propiciación polos nosos pecados" (1 Jn 4, 10; cf. 4, 19). "A proba de que Deus ámanos é que Cristo, sendo nós aínda pecadores, morreu por nós" (Rm 5, 8)" .
Na cruz de Cristo maniféstanse dúas realidades: o amor de Deus e a malicia do pecado:
A cruz revélase en toda a súa profundidade e plenitude como Misericordia, como Amor eterno aos pecadores. Pero ao mesmo tempo revélanos que horrible é o afastamento de Deus e o pecado, cando pola súa causa morre Cristo na Cruz. Facía falta un acto de amor tan ilimitado e incrible para que rompese o xeo do odio a Deus. Pero ao mesmo tempo había que desenmascarar o pecado en toda a súa malicia. Cando estivo suspendido da Cruz, todo o mundo tivo que recoñecer a gravidade do pecado; mais tamén todos deberon admitir como ama Deus .
b) A todos e cada un
A eficacia da redención de Cristo afecta a todos os homes dun modo persoal. "Como pola desobediencia dun só home, todos foron constituídos pecadores, así tamén pola obediencia dun só todos serán constituídos xustos" (Rm 5, 19):
O sentido que Xesús daba á súa morte deixouno claro anticipadamente, no momento da institución da Eucaristía: "Tomade e comede todos del, porque isto é o meu Corpo, que será entregado por vós". Ningunha fórmula de fe do Novo Testamento e da Igrexa di que Jesús morreu "por mor dos pecados dos xudeus"; todas din que "morreu por mor de 'os nosos' pecados", é dicir, dos pecados de todos .
O colectivo "todos" supón que afecta a cada un en particular. É un beneficio do que todos participamos dun modo compartido e non competitivo. Por iso, todo home pode recibir a graza do perdón redentor de Cristo.
6. A cruz é fonte de vida.
Xesús asume todo o humano e por iso acepta o sufrimento como algo que hai que tomar para que o home sexa liberado del. Moitas veces estamos centrados no noso problema ou a nosa dor. Mirar a Cristo na cruz é atopar o consolo e a paz para vivir os nosos sufrimentos. Centrarnos na dor persoal é entrar nunha dinámica de frustración. Saír dun mesmo mirando á cruz de Cristo é saberse acompañado por El que quixo tomar sobre si todas as nosas doenzas por amor:
Que cousa manifesta tanto a misericordia de Deus como o feito de asumir a nosa miseria? Que amor pode ser máis grande que o do Verbo de Deus, que por nós se fixo como a herba débil do campo? Señor, que é o home para que lle deas importancia, para que te ocupes del? Que comprenda, pois, o home até que punto Divos coida del; que reflexione sobre o que Deus pensa e sente del. Non te preguntes xa, oh home, por que tes que sufrir ti; pregúntache máis ben por que sufriu el. Do que quixo sufrir por ti podes deducir o moito que che estima; a través da súa humanidade maniféstaseche o gran amor que ten para contigo. Canto menor fíxose na súa humanidade, tanto maior mostrouse no amor que che ten, e canto máis se anonadó por nós, tanto máis digno é do noso amor .
Esta é a experiencia dos santos, que ao unirse á Cruz de Cristo atopan o sentido pleno da súa entrega.
a) Na compañía dos santos e de toda a Igrexa
San Pablo experimenta na súa propia carne a cruz de Xesús: "Estou crucificado con Cristo; vivo eu, pero non son eu, senón que Cristo vive en min" (Gal. 2.19-20). "Nós predicamos a Cristo crucificado: escándalo para os xudeus, necedad para os gregos: mais para os chamados... forza de Deus e sabedoría de Deus... Pois non quixen saber entre vós outra cousa senón a Xesucristo, e este crucificado" (1Co 1,23-24: 1Co 2, 2). Vive todas as penalidades que sofre na misión coa alegría do que se sabe unido a Cristo.
San Ignacio de Antioquía, bispo, un dos primeiros mártires, mentres era conducido ao circo romano para ser devorado polas feras, escribía ás comunidades cristiás: "Permitídeme ser imitador da paixón do meu Deus" .
San Francisco de Agarrades, que ten unha visión e unha experiencia mística da cruz na que recibe o cinco chagas dirá: "Seime de memoria a Xesucristo crucificado". Este coñecemento apréndese mirando ao crucifixo, como facía tamén Santo Tomás de Aquino. É un coñecemento comprensivo e entrañable. É un coñecemento froito do amor, pois "o amor produce o coñecemento e leva ao coñecemento" (Platón).
A Beata Teresa de Calcuta di: "Os nosos sufrimentos son caricias bondadosas de Deus, chamándonos para que nos volvamos a El, e para facernos recoñecer que non somos nós os que controlamos as nosas vidas, senón que é Deus quen ten o control, e podemos confiar plenamente nel".
b) Na cruz está a vida e o consolo
A contemplación de Cristo permítenos ver como a súa morte é fonte de vida. É normal que a dor asuste -así lle pasou a Xesús na horta das oliveiras- pero cando se acepta e intégrase como paso necesario para unha vida resucitada é fecundo. Por iso dirá Santa Teresa de Xesús: "Na cruz está a vida e o consolo, e ela soa é o camiño para o ceo".
A Cruz é o único medio que temos para ascender até Deus. O que non leva esta marca non é ben celestial e non chega a bo termo. Só se deixa paso libre ao que está marcado con este sinal. Debemos preguntarnos a cada pouco se as nosas accións saen airosas ao confrontalas coa Cruz. Só entón son lexítimas e están orientadas cara á eternidade, cara á vida. O que entra seriamente no camiño da Cruz, quedará cambiado no seu interior, maduro, cheo de suavidade e dozura.
Nós seremos iguais a El, se levamos a súa Cruz tras El. Se tomamos parte na dor, deixándonos marcar pola Cruz, veremos brillar cada vez máis sobre nós o seu misterio no aspecto máis marabilloso, triunfante e gozoso .
c) A salvación pasa pola cruz.
Cristo morreu unha vez e por todos, pero nos membros do seu corpo segue sufrindo cada día. O corazón de Cristo é como un gran océano no que conflúen todos os ríos e mares da dor humana; o seu Corpo é como un mosaico inmenso no que se colocan todas as chagas dos homes. Cristo sofre con todo a dor da humanidade, de cada home. Por iso El e só El pode restaurar e dar sentido ao sufrimento.
O sufrimento ten sentido porque será o paso necesario para que a nosa vida sexa transfigurada. O pan non se pode repartir se antes non se parte, non rompe. Tampouco nós poderemos repartirnos, poderemos manifestar a vida que levamos dentro e á que estamos chamados se non nos partimos, se non aceptamos sufrir por amor. Estar así é camiño de salvación, é vía cara á resurrección, é vivir como Xesús a humanidade, é ser persoas en plenitude.
Todo dor, como o que é consecuencia da nosa fidelidade no traballo polo Evanxeo, é fonte de vida se o vivimos unido ao de Cristo. O gran que morre, dá froito; o que é levantado na cruz ten unha forza que atrae a todos cara a El; o atravesado pola lanza suscita a fe en quen o mira.
A morte non ten a última palabra. Cristo coa súa resurrección venceu o poder do pecado e da morte. O significado da morte de Jesús queda iluminado coa gloria da resurrección.
TOMADO DE:
Comentarios
Publicar un comentario