VIAXE APOSTÓLICO DO PAPA FRANCISCO A XEORXIA E ACERBAIXÁN

30 DE SETEMBRO - 2 DE OUTUBRO DE 2016

ENCONTRO INTERRELIGIOSO CO XEQUE DOS MUSULMÁNS DO CÁUCASO 

E CON REPRESENTANTES DAS DEMAIS COMUNIDADES RELIXIOSAS DO PAÍS

DISCURSO DO SANTO PAI
TOMADO DE: www.aciprensa.com

Mesquita Heydar Aliyev - Bakú
Domingo 2 de outubro 2016


   É unha bendición atoparnos aquí xuntos. Desexo dar as grazas ao Presidente do Consello da comunidade musulmá do Cáucaso, que, coa súa habitual cortesía nos acolle, e aos Líderes relixiosos locais da Igrexa Ortodoxa Rusa e da Comunidade xudía. É un gran signo reunirnos en amizade fraterna neste lugar de oración, un signo que manifesta esa harmonía que as relixións xuntas poden construír a partir das relacións persoais e da boa vontade dos responsables. Aquí se comproba, por exemplo, a axuda concreta que o Presidente do Consello da comunidade musulmá garantiu en diversas ocasións á comunidade católica, e os sabios consellos que, nun espírito de familia, comparte con ela; hai que destacar tamén o fermoso lazo que une aos católicos coa comunidade ortodoxa, nunha fraternidade concreta e nun afecto cotián que é un exemplo para todos, así como a cordial amizade coa comunidade xudía.

   Desta concordia benefíciase Acerbaixán, que se distingue pola acollida e a hospitalidade, dons que puiden experimentar nesta memorable xornada, pola cal estou moi agradecido. Aquí se desexa custodiar o gran patrimonio das relixións e búscase ao mesmo tempo unha maior e fecunda apertura: aínda que o catolicismo, por exemplo, atopa lugar e harmonía entre outras relixións moito máis numerosas, signo concreto que mostra como non a contraposición, senón a colaboración, é o que axuda a construír sociedades mellores e pacíficas. O noso encontro está tamén en continuidade coas moitas reunións que teñen lugar en Bakú para promover o diálogo e a multiculturalidade. Abrindo as portas á acollida e á integración, ábrense as portas dos corazóns de cada un e as portas da esperanza para todos. Confío en que este país, «porta entre o Oriente e o Occidente» (Xoán Paulo II, Discurso na cerimonia de benvida, Bakú, 22 Maio 2002), cultive sempre a súa vocación de apertura e de encontro, condicións indispensables para construír pontes sólidas de paz e un futuro digno do home.

   A fraternidade e o intercambio que queremos aumentar non será apreciado por aqueles que queren facer fincapé nas divisións, reavivar tensións e sacar ganancias de conflitos e controversias; con todo, son invocados e esperados por quen desexan o ben común, e sobre todo agradan a Deus, compasivo e misericordioso, que quere aos fillos e fillas da única familia humana máis unidos entre si e sempre en diálogo. Un gran poeta, fillo desta terra, escribiu: «Se es humano, mestúrate cos humanos, porque os homes están ben entre eles» (Nizami Ganjavi, O libro de Alexandre). Abrirse aos demais non empobrece, senón que máis ben enriquece, porque axuda a ser máis humanos: a recoñecerse parte activa dun todo máis grande e a interpretar a vida como un agasallo para os outros; a ver como obxectivo non os propios intereses, senón o ben da humanidade; a actuar sen idealismos e sen intervencionismos, sen ningunha interferencia prexudicial ou acción forzada, senón sempre respectando a dinámica histórica das culturas e das tradicións relixiosas.

   As relixións teñen precisamente unha gran tarefa: acompañar aos homes na procura do sentido da vida, axudándolles a entender que as limitadas capacidades do ser humano e os bens deste mundo nunca deben converterse nun absoluto. Nizami escribiu tamén: «Non te establezas firmemente sobre a túa propia forza, ata que no ceo non atopases un fogar. Os froitos do mundo non son eternos, non adores aquilo que perece» (Leyla e Majnun, Morte de Majnun sobre a tumba de Leyla). As relixións están chamadas a facernos comprender que o centro do home está fóra de si mesmo, que tendemos cara ao Alto infinito e cara ao outro que temos á beira. Cara alí está chamada a encamiñarse a vida, cara ao amor máis elevado e máis concreto: só leste pode ser o culmen de toda aspiración autenticamente relixiosa; porque -di tamén o poeta- «amor é aquilo que nunca cambia, amor é aquilo que non ten fin» (ibíd., Desesperación de Majnun).

   Por tanto, a relixión é unha necesidade para o home, para realizar o seu fin, un compás para orientalo cara ao ben e afastalo do mal, que está sempre á espreita na porta do seu corazón (cf. Xn 4,7). Neste sentido, as relixións teñen unha tarefa educativa: axudar ao home a dar o mellor de si. E nós, como guías, temos unha gran responsabilidade para ofrecer respostas auténticas á procura do home, a miúdo perdido nos vertixinosos paradoxos do noso tempo. En efecto, vemos como nos nosos días, aumenta por unha banda o nihilismo dos que xa non cren en nada, excepto nos seus propios intereses, vantaxes e proveitos, dos que tiran as súas vidas adaptándose ao devandito «se Deus non existe todo está permitido» (cf. F. M. Dostoievski, Os irmáns Karamazov, XI, 4.8.9); doutra banda, xorden cada vez máis as reaccións duras e fundamentalistas daqueles que, coa violencia da palabra e dos xestos, queren impor actitudes extremas e radicalizadas, as máis afastadas do Deus vivo.

   As relixións, pola contra, axudan a discernir o ben e polo en práctica coas obras, coa oración e co esforzo do traballo interior, están chamadas a edificar a cultura do encontro e da paz, feita de paciencia, comprensión, pasos humildes e concretos. Así se serve á sociedade humana. Esta, pola súa banda, debe vencer a tentación de instrumentalizar o factor relixioso: as relixións nunca han de ser manipuladas e nunca poden favorecer conflitos e enfrontamentos.

   En cambio, é fecundo un vínculo virtuoso entre a sociedade e as relixións, unha alianza respectuosa que se debe construír e preservar, e que quixese simbolizar cunha imaxe apreciada neste país. Refírome ás artísticas vidreiras que hai desde hai séculos nestas terras, feitas soamente de madeira e cristais de cor (Shebeke). Na produción artesanal, hai unha característica única: non se utilizan pegamentos nin cravos, senón que se manteñen unidos a madeira e o cristal, encaixándoos entre si por un traballo longo e laborioso. Así, a madeira suxeita o cristal e o cristal deixa pasar a luz. Do mesmo xeito, toda sociedade civil ten a tarefa de apoiar a relixión, que permite a entrada dunha luz indispensable para vivir: para iso é necesario garantir unha efectiva e auténtica liberdade. Non se han de utilizar, pois, «pegamentos» artificiais que obriguen ao home a crer, impóndolle un determinado credo e privándoo da liberdade de elección; tampouco han de entrar nas relixións os «cravos» externos dos intereses mundanos, da ambición de poder e de diñeiro. Porque Deus non pode ser invocado por intereses partidistas e fins egoístas, non pode justificar forma algunha de fundamentalismo, imperialismo ou colonialismo. Unha vez máis, desde este lugar tan significativo, elévase o berro aflixido: «Nunca máis violencia en nome de Deus!». Que o seu santo nome sexa adorado, non profanado e nin mercantilizado polos odios e os conflitos humanos.

   Honramos, con todo, a providente misericordia divina sobre nós coa oración asidua e co diálogo concreto, «condición necesaria para a paz no mundo, e por tanto deber para os cristiáns, así como para as outras comunidades relixiosas» (Exhort. ap. Evangelii gaudium, 250). A oración e o diálogo están profundamente relacionados entre si: nacen da apertura do corazón e inclínanse cara ao ben dos outros, enriquecéndose así e reforzándose mutuamente. A Igrexa católica, en continuidade co Concilio Vaticano II, con convicción, «exhorta aos seus fillos a que, con prudencia e caridade, mediante o diálogo e a colaboración cos adeptos doutras relixións, dando testemuño de fe e vida cristiá, recoñezan, garden e promovan aqueles bens espirituais e morais, así como os valores socioculturais que neles existen» (Decl. Nostra aetate, 2). Ningún «sincretismo conciliador», nin «unha apertura diplomática, que di que si a todo para evitar problemas» (Exhort. ap. Evangelii gaudium, 251), senón dialogar cos demais e orar por todos: estes son os nosos medios para cambiar as súas lanzas en podaderas (cf. Is 2,4), para facer xurdir amor onde hai odio, e perdón onde hai ofensa, para non cansarse de implorar e seguir os camiños da paz.

   Unha paz verdadeira, fundada sobre o respecto mutuo, sobre o encontro e o intercambio, sobre a vontade de ir máis aló dos prexuízos e os erros do pasado, sobre a renuncia ás falsidades e a interéselos partidistas; unha paz duradeira animada polo valor de superar as barreiras, de erradicar a pobreza e a inxustiza, de denunciar e deter a proliferación de armas e as ganancias inicuas obtidas sobre a pel dos outros. A voz de moito sangue grita a Deus desde a terra, a nosa casa común (cf. Xn 4,10). Agora temos o reto de dar unha resposta que non pode aprazarse por máis tempo, para construír xuntos un futuro de paz: non é tempo de solucións violentas e bruscas, senón a hora urxente de emprender procesos pacientes de reconciliación. O verdadeiro problema do noso tempo non é como levar adiante os nosos intereses -este non é o verdadeiro problema-, senón que perspectiva de vida ofrecer ás xeracións futuras, como deixar un mundo mellor do que recibimos. Deus, e a historia mesma, preguntarannos se traballamos hoxe pola paz; xa nolo piden con ardor as novas xeracións, que soñan cun futuro diferente.

   Na noite dos conflitos que estamos a atravesar, as relixións son auroras de paz, sementes de renacemento entre devastaciones de morte, ecos de diálogo que resoan sen descanso, camiños de encontro e reconciliación para chegar alí onde os intentos de mediación oficiais parecen non fornecer efecto. Especialmente nesta querida rexión do Cáucaso, que eu tanto quería visitar e á cal vin como peregrino de paz, que as relixións sexan vehículos activos para superar as traxedias do pasado e as tensións de hoxe. Que as riquezas inestimables destes países sexan coñecidas e valoradas: os tesouros antigos e sempre novos da sabedoría, a cultura e a relixiosidade das xentes do Cáucaso son un gran recurso para o futuro da rexión e, en particular, para a cultura europea, bens preciosos ao que non podemos renunciar. Moitas grazas.

***

Moitas grazas a todos. Moitas grazas pola compaña... E pídovos, por favor, que rezade por min.