CHRISTUS VIVIT: EXHORTACIÓN APOSTÓLICA POSTSINODAL Á MOCIDADE

EXHORTACIÓN APOSTÓLICA POSTSINODAL

CHRISTUS VIVIT

DO SANTO PAI FRANCISCO

Á MOCIDADE E A TODO O POBO DE DEUS

  

1. Vive Cristo, esperanza nosa, e El é a máis fermosa mocidade deste mundo. Todo o que El toca vólvese novo, faise novo, énchese de vida. Entón, as primeiras palabras que quero dirixir a cada un dos mozos cristiáns son: El vive e quérete vivo!

2. El está en ti, El está contigo e nunca se vai. Por máis que te afastes, alí está o Resucitado, chamándote e esperándote para volver empezar. Cando te sintas avellentado pola tristeza, os rancores, os medos, as dúbidas ou os fracasos, El estará alí para devolverche a forza e a esperanza.

3. A todos os mozos cristiáns escríbolles con agarimo esta Exhortación apostólica, é dicir, unha carta que lembra algunhas conviccións da nosa fe e que ao mesmo tempo alenta a crecer na santidade e no compromiso coa propia vocación. Pero posto que é un fito dentro dun camiño sinodal, diríxome ao mesmo tempo a todo o Pobo de Deus, aos seus pastores e aos seus fieis, porque a reflexión sobre os mozos e para os mozos convócanos e estimúlanos a todos. Por conseguinte, nalgúns parágrafos falarei directamente aos mozos e noutros ofrecerei formulacións máis xerais para o discernimiento eclesial.

4. Deixeime inspirar pola riqueza das reflexións e diálogos do Sínodo do ano pasado. Non poderei recoller aquí todas as achegas que vostedes poderán ler no Documento final, pero tratei de asumir na redacción desta carta as propostas que me pareceron máis significativas. Dese modo, a miña palabra estará cargada de miles de voces de crentes de todo o mundo que fixeron chegar as súas opinións ao Sínodo. Aínda os mozos non crentes, que quixeron participar coas súas reflexións, propuxeron cuestións que me expuxeron novas preguntas.

Capítulo primeiro: 
Que di a Palabra de Deus sobre os mozos?

FOTO: pixabay.com

5. Rescatemos algúns tesouros das Sagradas Escrituras, onde varias veces se fala dos mozos e de como o Señor sae ao seu encontro.

No Antigo Testamento

6. Nunha época en que os mozos contaban pouco, algúns textos mostran que Deus mira con outros ollos. Por exemplo, vemos que Xosé era un dos máis pequenos da familia (cf. Xn 37,2-3). Con todo, Deus comunicáballe cousas grandes en soños e superou a todos os seus irmáns en importantes tarefas cando tiña un vinte anos (cf. Xn 37-47).

7. En Guideón, recoñecemos a sinceridade dos mozos, que non afán a edulcorar a realidade. Cando se lle dixo que o Señor estaba con el, respondeu: «Se Iavé está connosco, por que nos acontece todo isto?» (Xc 6,13). Pero Deus non se molestou por ese reproche e redobrou a aposta por el: «Vai con esa forza que tes e salvarás a Israel» (Xc 6,14).

8. Samuel era un rapaz inseguro, pero o Señor se comunicaba con el. Grazas ao consello dun adulto, abriu o seu corazón para escoitar o chamado de Deus: «Fala Señor, que o teu servo escoita» (1 S 3,9-10). Por iso foi un gran profeta que interveu en momentos importantes da súa patria. O rei Saúl tamén era un mozo cando o Señor chamouno a cumprir a súa misión (cf. 1 S 9,2).

9. O rei David foi elixido sendo un raparigo. Cando o profeta Samuel estaba a buscar ao futuro rei de Israel, un home presentoulle como candidatos aos seus fillos maiores e máis experimentados. Pero o profeta dixo que o elixido era o mozo David, que coidaba as ovellas (cf. 1 S 16,6-13), porque «o home mira as aparencias, pero Deus mira o corazón» (v. 7). A gloria da mocidade está no corazón máis que na forza física ou na impresión que un provoca nos demais.

10. Salomón, cando tivo que suceder ao seu pai, sentiu perdido e dixo a Deus: «Sendo eu un rapaz pequeno que non sabe nin conducirse» (1 R 3,7). Con todo, a audacia da mocidade moveuno a pedir a Deus a sabedoría e entregouse á súa misión. Algo semellante ocorreulle ao profeta Xeremías, chamado a espertar ao seu pobo sendo moi novo. No seu temor dixo: «Ai, meu Señor, Deus! Repara en que non sei falar, que son un rapaz» (Xr 1,6). Pero o Señor pediulle que non dixese iso (cf. Xr 1,7), e agregou: «Non lles teñas medo, eu estou contigo para te salvar» (Xr 1,8). A entrega do profeta Xeremías á súa misión mostra o que é posible se se unen a frescura da mocidade e a forza de Deus.

11. Unha mociña xudía, que estaba ao servizo do militar estranxeiro Naamán, interveu con fe para axudalo a curarse da súa enfermidade (cf. 2 R 5,2-6). A moza Rut foi un exemplo de xenerosidade ao quedar coa súa sogra caída en desgraza (cf. Rt 1,1-18), e tamén mostrou a súa audacia para saír adiante na vida (cf. Rt 4,1-17).

No Novo Testamento

12. Conta unha parábola de Xesús (cf. Lc 15,11-32) que o fillo "máis novo" quixo irse da casa paterna cara a un país afastado (cf. vv. 12-13). Pero os seus soños de autonomía convertéronse en libertinaxe e desenfreo (cf. v. 13) e probou o duro da soidade e da pobreza (cf. vv. 14-16). Con todo, soubo recapacitar para empezar de novo (cf. vv. 17-19) e decidiu levantarse (cf. v. 20). É propio do corazón novo disporse ao cambio, ser capaz de volver levantarse e deixarse ensinar pola vida. Como non acompañar ao fillo nese novo intento? Pero o irmán maior xa tiña o corazón avellentado e deixouse posuír pola avidez, o egoísmo e a envexa (cf. vv. 28-30). Xesús eloxia ao mozo pecador que retoma o bo camiño máis que ao que se cre fiel pero non vive o espírito do amor e da misericordia.

13. Xesús, o eternamente novo, quere regalarnos un corazón sempre novo. A Palabra de Deus pídenos: «Purificádevos do vello fermento, para serdes unha masa nova» (1 Co 5,7). Ao mesmo tempo convídanos a desposuírnos do «home vello» para revestirnos do home «novo» (cf. Col 3,9.10)[1]. E cando explica o que é revestirse desa mocidade «que se vai renovando» (v. 10) di que é ter «revestídevos de sentimentos de misericordia, de bondade, de humildade, de sinxeleza, de tolerancia. Aturádevos uns ós outros e perdoádevos, cando un teña queixa doutro.» (Col 3,12-13). Isto significa que a verdadeira mocidade é ter un corazón capaz de amar. En cambio, o que avellenta a alma é todo o que nos separa dos demais. Por iso conclúe: «Por riba de todo isto, cinguídevos co amor, que é o lazo que todo o une e leva a perfección.» (Col 3,14).

14. Advirtamos que a Xesús non caía ben que as persoas adultas mirasen despectivamente aos máis novos ou os tivesen ao seu servizo de maneira despótica. Ao contrario, El pedía: «que o maior entre vós sexa coma o máis pequeno» (Lc 22,26). Para El a idade non establecía privilexios, e que alguén tivese menos anos non significaba que valese menos ou que tivese menor dignidade.

15. A Palabra de Deus di que aos mozos hai que tratalos «como a irmáns» (1 Tm 5,1), e recomenda aos pais: «Pais non asoballedes os vosos fillos, para que non saian coitados.» (Col 3,21). Un mozo non pode estar desanimado, o seu é soñar cousas grandes, buscar horizontes amplos, atreverse a máis, querer comerse o mundo, ser capaz de aceptar propostas desafiantes e desexar achegar o mellor de si para construír algo mellor. Por iso insisto aos mozos que non se deixen roubar a esperanza, e a cada un repítolle: «que ninguén faga pouco de ti por seres tan novo» (1 Tm 4,12).

16. Con todo, ao mesmo tempo aos mozos recoméndaselles: «Habedes ser ben guiados cos responsables» (1 P 5,5). A Biblia sempre convida a un profundo respecto cara aos anciáns, porque albergan un tesouro de experiencia, probaron os éxitos e os fracasos, as alegrías e as grandes angustias da vida, as ilusións e os desencantos, e no silencio do seu corazón gardan tantas historias que nos poden axudar a non equivocarnos nin enganarnos por falsos espellismos. A palabra dun ancián sabio convida a respectar certos límites e a saber dominarse a tempo: «Exhorta tamén ós novos a seren asisados» (Tt 2,6). Non fai ben caer nun culto á mocidade, ou nunha actitude xuvenil que despreza aos demais polos seus anos, ou porque son doutra época. Xesús dicía que a persoa sabia é capaz de sacar do arcón tanto o novo como o vello (cf. Mt 13,52). Un mozo sabio ábrese ao futuro, pero sempre é capaz de rescatar algo da experiencia dos outros.

17. No Evanxeo de Marcos aparece unha persoa que, cando Xesús lle lembra os mandamentos, di: «Todas esas cousas gardeinas desde a miña mocidade.» (10,20). Xa o dicía o Salmo: «Ti es a miña esperanza Señor, a miña confianza desde a mocidade [...] Desde a mocidade ensínasme ti, Deus,e aínda hoxe eu canto os teus prodixios.» (71,5.17). Non hai que arrepentirse de gastar a mocidade sendo bos, abrindo o corazón ao Señor, vivindo doutra maneira. Nada diso quítanos a mocidade, senón que a fortalece e a renova: «Renova coma a da aguia a túa mocidade.» (Sal 103,5). Por iso san Agustín laiábase: «Tarde ameiche, fermosura tan antiga e tan nova! Tarde ameiche!»[2]. Pero aquel home rico, que fora fiel a Deus na súa mocidade, deixou que os anos lle quitasen os soños, e preferiu seguir apegado aos seus bens (cf. Mc 10,22).

18. En cambio, no Evanxeo de Mateo aparece un mozo (cf. Mt 19,20.22) que se achega a Xesús para pedir máis (cf. v. 20), con ese espírito aberto dos mozos, que busca novos horizontes e grandes desafíos. En realidade o seu espírito non era tan novo, porque xa se aferrou ás riquezas e ás comodidades. El dicía da boca para fóra que quería algo máis, pero cando Xesús lle pediu que fose xeneroso e repartise os seus bens, deuse conta de que era incapaz de desprenderse do que tiña. Finalmente, «oíndo estas cousas o mozo marchou moi aflixido» (v. 22). Renunciara á súa mocidade.

19. O Evanxeo tamén nos fala dunhas mozas prudentes, que estaban preparadas e atentas, mentres outras vivían distraídas e adormentadas (cf. Mt 25,1-13). Porque un pode pasar a súa mocidade distraído, voando pola superficie da vida, adormentado, incapaz de cultivar relacións profundas e de entrar no máis fondo da vida. Dese modo prepara un futuro pobre, sen substancia. Ou un pode gastar a súa mocidade para cultivar cousas belas e grandes, e así prepara un futuro cheo de vida e de riqueza interior.

20. Se perdiches o vigor interior, os soños, o entusiasmo, a esperanza e a xenerosidade, diante túa preséntase Xesús como se presentou ante o fillo morto da viúva, e con toda a súa potencia de Resucitado o Señor exhórtache/exhótache: «Rapaz, falo contigo: érguete!» (Lc 7,14).

21. Sen dúbida hai moitos outros textos da Palabra de Deus que poden iluminarnos acerca desta etapa da vida. Recolleremos algúns deles nos próximos capítulos.

[1] A mesma palabra grega que se traduce como "novo" utilízase para expresar "mozo".

[2] Confesións, X, 27: PL 32, 795.

[3] S. Ireneo, Contra as herexías, II, 22,4: PG 7, 784.

Capítulo segundo: Xesucristo sempre novo

  

 FOTO: www.europapress.es

22. Xesús é «novo entre os mozos para ser exemplo dos mozos e consagralos ao Señor»[3]. Por iso o Sínodo dixo que «a mocidade é unha etapa orixinal e estimulante da vida, que o propio Xesús viviu, santificándoa»[4]. Que nos conta o Evanxeo acerca da mocidade de Xesús?

A mocidade de Xesús

23. O Señor «entregou a alma» (Mt 27,50) nunha cruz cando tiña pouco máis de 30 anos de idade (cf. Lc 3,23). É importante tomar conciencia de que Xesús foi un mozo. Deu a súa vida nunha etapa que hoxe se define como a dun adulto novo. Na plenitude da súa mocidade comezou a súa misión pública e así «brillou unha alborada» (Mt 4,16), sobre todo cando deu a súa vida até o fin. Este final non era improvisado, senón que toda a súa mocidade foi unha preciosa preparación, en cada un dos seus momentos, porque «todo na vida de Xesús é signo do seu misterio»[5] e «toda a vida de Cristo é misterio de Redención»[6].

24. O Evanxeo non fala da nenez de Xesús, pero si nos narra algúns acontecementos da súa adolescencia e mocidade. Mateo sitúa este período da mocidade do Señor entre dous acontecementos: o regreso da súa familia a Nazaret, despois do tempo de exilio, e o seu bautismo no Xordán, onde comezou a súa misión pública. As últimas imaxes de Xesús neno son as dun pequeno refuxiado en Exipto (cf. Mt 2,14-15) e posteriormente as dun repatriado en Nazaret (cf. Mt 2,19-23). As primeiras imaxes de Xesús, mozo adulto, son as que nolo presentan no gentío xunto ao río Xordán, para facerse bautizar polo seu primo Xoán o Bautista, como uno máis do seu pobo (cf. Mt 3,13-17).

25. Este bautismo non era como o noso, que nos introduce na vida da graza, senón que foi unha consagración antes de comezar a gran misión da súa vida. O Evanxeo di que o seu bautismo foi motivo da alegría e do beneplácito do Pai: «Ti es o meu Fillo benquerido» (Lc 3,22). Deseguido Xesús apareceu cheo do Espírito Santo e foi conducido polo Espírito ao deserto. Así estaba preparado para saír a predicar e a facer prodixios, para liberar e sanar (cf. Lc 4,1-14). Cada mozo, cando senta o chamado a cumprir unha misión nesta terra, está convidado a recoñecer no seu interior esas mesmas palabras que lle di o Pai Deus: «Ti es o meu fillo benquerido».

26. Entre estes relatos, atopamos un que mostra a Xesús en plena adolescencia. É cando regresou cos seus pais a Nazaret, despois que eles o perderon e o atoparon no Templo (cf. Lc 2,41-51). Alí di que «vivía baixo a súa autoridade» (cf. Lc 2,51), porque non renegaba da súa familia. Despois, Lucas agrega que Xesús «medraba en estatura, sabedoría e graza diante Deus e mais os homes» (Lc 2,52). É dicir, estaba a ser preparado, e nese período ía profundando a súa relación co Pai e cos demais. San Xoán Paulo II explicaba que non crecía só fisicamente, senón que se deu tamén en Xesús un «crecemento espiritual», porque «a plenitude de graza en Xesús era relativa á idade: había sempre plenitude, pero unha plenitude crecente co crecer da idade»[7].

27. Con estes datos evanxélicos podemos dicir que, na súa etapa de moza, Xesús foise «formando», foise preparando para cumprir o proxecto que o Pai tiña. A súa adolescencia e a súa mocidade orientárono a esa misión suprema.

28. Na adolescencia e na mocidade, a súa relación co Pai era a do Fillo amado, atraído polo Pai, crecía ocupándose das súas cousas: «Non sabíades que eu teño que estar na casa de meu Pai?» (Lc 2,49). Con todo, non hai que pensar que Xesús fose un adolescente solitario ou un mozo ensimesmado. A súa relación coa xente era a dun mozo que compartía toda a vida dunha familia ben integrada no pobo. Aprendeu o traballo do seu pai e logo substituíuno como carpinteiro. Por iso, no Evanxeo unha vez chámaselle «o fillo do carpinteiro» (Mt 13,55) e outra vez sinxelamente «o carpinteiro» (Mc 6,3). Este detalle mostra que era un rapaz máis do seu pobo, que se relacionaba con toda normalidade. Ninguén o miraba como un mozo raro ou separado dos demais. Precisamente por esta razón, cando Xesús saíu a predicar, a xente non se explicaba de onde sacaba esa sabedoría: «Non é este o fillo de Xosé?» (Lc 4,22).

29. O feito é que «Xesús tampouco creceu nunha relación pechada e absorbente con María e con Xosé, senón que se movía gustosamente na familia ampliada, que incluía aos parentes e amigos»[8]. Así entendemos por que os seus pais, cando regresaban da peregrinación a Xerusalén, estaban tranquilos pensando que o mociño de doce anos (cf. Lc 2,42) camiñaba libremente entre a xente, aínda que non o visen durante un día enteiro: «Coidando que iría na comitiva, fixeron unha xornada de camiño; entón buscárono entre os parentes e coñecidos.» (Lc 2,44). Certamente, pensaban que Xesús estaba alí, indo e vindo entre os demais, chanceando con outros da súa idade, escoitando as narracións dos adultos e compartindo as alegrías e as tristezas da caravana. O termo grego utilizado por Lucas para a caravana de peregrinos, synodía, indica precisamente esta "comunidade en camiño" da que forma parte a sagrada familia. Grazas á confianza dos seus pais, Xesús móvese libremente e aprende a camiñar con todos os demais.

A súa mocidade ilumínanos

30. Estes aspectos da vida de Xesús poden resultar inspiradores para todo mozo que crece e se prepara para realizar a súa misión. Isto implica madurar na relación co Pai, na conciencia de ser un máis da familia e do pobo, e na apertura a ser colmado polo Espírito e conducido a realizar a misión que Deus encomenda, a propia vocación. Nada disto debería ser ignorado na pastoral xuvenil, para non crear proxectos que illen aos mozos da familia e do mundo, ou que os convertan nunha minoría selecta e preservada de todo contaxio. Necesitamos máis ben proxectos que os fortalezan, os acompañen e os lancen ao encontro cos demais, ao servizo xeneroso, á misión.

31. Xesús non vos ilumina a vós, mozos, de lonxe ou desde fóra, senón desde a súa propia mocidade, que comparte con vostedes. É moi importante contemplar ao Xesús novo que nos mostran os evanxeos, porque El foi verdadeiramente un de vós, e nel pódense recoñecer moitas notas dos corazóns novos. Vémolo, por exemplo, nas seguintes características: «Xesús tiña unha confianza incondicional no Pai, coidou a amizade cos seus discípulos, e mesmo nos momentos críticos permaneceu fiel a eles. Manifestou unha profunda compaixón polos máis débiles, especialmente os pobres, os enfermos, os pecadores e os excluídos. Tivo a valentía de enfrontarse ás autoridades relixiosas e políticas do seu tempo; viviu a experiencia de sentirse incomprendido e descartado; sentiu medo do sufrimento e coñeceu a fraxilidade da paixón; dirixiu a súa mirada ao futuro abandonándose nas mans seguras do Pai e á forza do Espírito. En Xesús todos os mozos poden recoñecerse»[9].

32. Por outra banda, Xesús resucitou e quérenos facer partícipes da novidade da súa resurrección. El é a verdadeira mocidade dun mundo envellecido, e tamén é a mocidade dun universo que espera con «dores de parto» (Rm 8,22) ser revestido coa súa luz e coa súa vida. Preto del podemos beber do verdadeiro manancial, que mantén vivos os nosos soños, os nosos proxectos, os nosos grandes ideais, e que nos lanza ao anuncio da vida que vale a pena. En dous detalles curiosos do evanxeo de Marcos pode advertirse o chamado á verdadeira mocidade dos resucitados. Por unha banda, na paixón do Señor aparece un mozo medorento que tentaba seguir a Xesús pero que fuxiu espido (cf. Mc 14,51-52), un mozo que non tivo a forza de arriscalo todo por seguir ao Señor. En cambio, xunto ao sepulcro baleiro, vemos a un mozo «vestido cunha túnica branca» (16,5) que convidaba a perder o temor e anunciaba o gozo da resurrección (cf. 16,6-7).

33. O Señor chámanos a acender estrelas na noite doutros mozos, convídanos a mirar os verdadeiros astros, eses signos tan variados que El nos dá para que non quedemos quietos, senón que imitemos ao sementador que miraba as estrelas para poder arar o campo. Deus acéndenos estrelas para que sigamos camiñando: «As estrelas refulxiron ledas nos seus escondedoiros. El chamounas e respondéronlle.» (Ba 3,34-35). Pero Cristo mesmo é para nós a gran luz de esperanza e de guía na nosa noite, porque El é «o luceiro brillante da mañá» (Ap 22,16).

A mocidade da Igrexa

34. Ser novo, máis que unha idade é un estado do corazón. Por iso é polo que unha institución tan antiga como a Igrexa pode renovarse e volver ser nova en diversas etapas da súa larguísima historia. En realidade, nos seus momentos máis tráxicos sente o chamado a volver ao esencial do primeiro amor. Lembrando esta verdade, o Concilio Vaticano II expresaba que «rica nun longo pasado, sempre vivo nela e marchando cara á perfección humana no tempo e cara aos obxectivos últimos da historia e da vida, é a verdadeira mocidade do mundo». Nela é posible sempre atopar a Cristo «o compañeiro e amigo dos mozos»[10].

Unha Igrexa que se deixa renovar

35. Pidamos ao Señor que libere á Igrexa dos que queren avellentarla, esclerotizarla no pasado, detela, volvela inmóbil. Tamén pidamos que a libere doutra tentación: crer que é novo porque cede a todo o que o mundo lle ofrece, crer que se renova porque esconde a súa mensaxe e se mimetiza cos demais. Non. É novo cando é ela mesma, cando recibe a forza sempre nova da Palabra de Deus, da Eucaristía, da presenza de Cristo e da forza do seu Espírito cada día. É novo cando é capaz de volver unha e outra vez á súa fonte.

36. É certo que os membros da Igrexa non temos que ser "bichos raros". Todos teñen que sentirnos irmáns e próximos, como os Apóstolos, que «eran ben vistos polo pobo» (Ftos 2,47; cf. 4,21.33; 5,13). Pero ao mesmo tempo temos que atrevernos a ser distintos, a mostrar outros soños que este mundo non ofrece, a testemuñar a beleza da xenerosidade, do servizo, da pureza, da fortaleza, do perdón, da fidelidade á propia vocación, da oración, da loita pola xustiza e o ben común, do amor aos pobres, da amizade social.

37. A Igrexa de Cristo sempre pode caer na tentación de perder o entusiasmo porque xa non escoita a chamada do Señor ao risco da fe, a dalo todo sen medir os perigos, e volve buscar falsas seguridades mundanas. Son precisamente os mozos os que poden axudala a manterse nova, a non caer na corrupción, a non quedar, a non enorgullecerse, a non converterse en seita, a ser máis pobre e testemuñal, a estar preto dos últimos e descartados, a loitar pola xustiza, a deixarse interpelar con humildade. Eles poden achegarlle á Igrexa a beleza da mocidade cando estimulan a capacidade «de alegrarse co que comeza, de darse sen recompensa, de renovarse e de partir de novo para novas conquistas»[11].

38. Quen xa non somos novos, necesitamos ocasións para ter preto a voz e o estímulo deles, e «a proximidade crea as condicións para que a Igrexa sexa un espazo de diálogo e testemuño de fraternidade que fascine»[12]. Fainos falta crear máis espazos onde resoe a voz dos mozos: «A escoita fai posible un intercambio de dons, nun contexto de empatía [...]. Ao mesmo tempo, pon as condicións para un anuncio do Evanxeo que chegue verdadeiramente ao corazón, de modo incisivo e fecundo»[13].

Unha Igrexa atenta aos signos dos tempos

39. «Para moitos mozos Deus, a relixión e a Igrexa son palabras baleiras, en cambio son sensibles á figura de Xesús, cando vén presentada de modo atractivo e eficaz»[14]. Por iso é necesario que a Igrexa non estea demasiado pendente de si mesma senón que reflicta sobre todo a Xesucristo. Isto implica que recoñeza con humildade que algunhas cousas concretas deben cambiar, e para iso necesita tamén recoller a visión e aínda as críticas dos mozos.

40. No Sínodo recoñeceuse «que un número consistente de mozos, por razóns moi distintas, non piden nada á Igrexa porque non a consideran significativa para a súa existencia. Algúns, mesmo, piden expresamente que se lles deixe en paz, xa que senten a súa presenza como molesta e até irritante. Esta petición con frecuencia non nace dun desprezo acrítico e impulsivo, senón que afunde as súas raíces en razóns serias e comprensibles: os escándalos sexuais e económicos; a falta de preparación dos ministros ordenados que non saben captar adecuadamente a sensibilidade dos mozos; o pouco coidado na preparación da homilía e na explicación da Palabra de Deus; o papel pasivo asignado aos mozos dentro da comunidade cristiá; a dificultade da Igrexa para dar razón das súas posicións doctrinales e éticas á sociedade contemporánea»[15].

41. Aínda que hai mozos que gozan cando ven unha Igrexa que se manifesta humildemente segura dos seus dons e tamén capaz de exercer unha crítica leal e fraterna, outros mozos reclaman unha Igrexa que escoite máis, que non pase condenando ao mundo. Non queren ver a unha Igrexa calada e tímida, pero tampouco que estea sempre en guerra por dous ou tres temas que a obsesionan. Para ser crible ante os mozos, ás veces necesita recuperar a humildade e sinxelamente escoitar, recoñecer no que din os demais algunha luz que a axude a descubrir mellor o Evanxeo. Unha Igrexa á defensiva, que perde a humildade, que deixa de escoitar, que non permite que a cuestionen, perde a mocidade e convértese nun museo. Como poderá acoller desa maneira os soños dos mozos? Aínda que teña a verdade do Evanxeo, iso non significa que a comprendeu plenamente; máis ben ten que crecer sempre na comprensión dese tesouro inesgotable [16].

42. Por exemplo, unha Igrexa demasiado medorenta e estruturada pode ser permanentemente crítica ante todos os discursos sobre a defensa dos dereitos das mulleres, e sinalar constantemente os riscos e os posibles erros deses reclamos. En cambio, unha Igrexa viva pode reaccionar prestando atención ás lexítimas reivindicacións das mulleres que piden máis xustiza e igualdade. Pode lembrar a historia e recoñecer unha longa trama de autoritarismo por parte dos homes, de sometemento, de diversas formas de escravitude, de abuso e de violencia machista. Con esta mirada será capaz de facer seus estes reclamos de dereitos, e dará o seu achegue con convicción para unha maior reciprocidad entre homes e mulleres, aínda que non estea de acordo con todo o que propoñan algúns grupos feministas. Nesta liña, o Sínodo quixo renovar o compromiso da Igrexa «contra toda clase de discriminación e violencia sexual»[17]. Esa é a reacción dunha Igrexa que se mantén nova e que se deixa cuestionar e impulsar pola sensibilidade dos mozos.

María, a rapaza de Nazaret

43. No corazón da Igrexa resplandece María. Ela é o gran modelo para unha Igrexa nova, que quere seguir a Cristo con frescura e docilidade. Cando era moi nova, recibiu o anuncio do anxo e non se privou de facer preguntas (cf. Lc 1,34). Pero tiña unha alma dispoñible e dixo: «Velaquí a escrava do Señor» (Lc 1,38).

44. «Sempre chama a atención a forza do "si" de María nova. A forza dese "fágase" que lle dixo ao anxo. Foi unha cousa distinta a unha aceptación pasiva ou resignada. Foi algo distinto a un "si" como dicindo: bo, imos probar a ver que pasa. María non coñecía esa expresión: imos ver que pasa. Era decidido, soubo de que se trataba e dixo "si", sen voltas. Foi algo máis, foi algo distinto. Foi o "si" de quen quere comprometerse e o que quere arriscar, de quen quere apostalo todo, sen máis seguridade que a certeza de saber que era portadora dunha promesa. E eu pregunto a cada un de vostedes. senten portadores dunha promesa? Que promesa teño no corazón para levar adiante? María tería, sen dúbidas, unha misión difícil, pero as dificultades non eran unha razón para dicir "non". Seguro que tería complicacións, pero non serían as mesmas complicacións que se producen cando a covardía paralízanos por non ter todo claro ou asegurado de antemán. María non comprou un seguro de vida! María xogoulla e por iso é forte, por iso é unha influencer, é a influencer de Deus! O "si" e as ganas de servir foron máis fortes que as dúbidas e as dificultades»[18].

45. Sen ceder a evasións nin espellismos, «ela soubo acompañar a dor do seu Fillo [...] sostelo na mirada, acubillalo co corazón. Dor que sufriu, pero non a resignou. Foi a muller forte do "si", que sostén e acompaña, acubilla e abraza. Ela é a gran custodia da esperanza [...]. Dela aprendemos a dicir "si" na testaruda paciencia e creatividade daqueles que non se achican e volven comezar»[19].

46. María era a moza de alma grande que se estremecía de alegría (cf. Lc 1,47), era a mociña cos ollos iluminados polo Espírito Santo que contemplaba a vida con fe e gardaba todo no seu corazón de rapaza (cf. Lc 2,19.51). Era a inquieta, a que se pon continuamente en camiño, que cando soubo que a súa curmá a necesitaba non pensou nos seus propios proxectos, senón que saíu cara á montaña «con moita présa» (Lc 1,39).

47. E se facía falta protexer ao seu neno, alá ía con Xosé a un país afastado (cf. Mt 2,13-14). Por iso permaneceu xunto aos discípulos reunidos en oración esperando ao Espírito Santo (cf. Ftos 1,14). Así, coa súa presenza, naceu unha Igrexa nova, cos seus Apóstolos en saída para facer nacer un mundo novo (cf. Ftos 2,4-11).

48. Aquela rapariga hoxe é a Nai que vela polos fillos, estes fillos que camiñamos pola vida moitas veces cansos, necesitados, pero querendo que a luz da esperanza non se apague. Iso é o que queremos: que a luz da esperanza non se apague. A nosa Nai mira a este pobo peregrino, pobo de mozos querido por ela, que a busca facendo silencio no corazón aínda que no camiño haxa moito ruído, conversacións e distraccións. Pero ante os ollos da Nai só cabe o silencio esperanzado. E así María ilumina de novo nosa mocidade.

Mozos santos

49. O corazón da Igrexa tamén está cheo de mozos santos, que entregaron a súa vida por Cristo, moitos deles até o martirio. Eles foron preciosos reflexos de Cristo novo que brillan para estimularnos e para sacarnos da modorra. O Sínodo destacou que «moitos mozos santos han feito brillar os trazos da idade xuvenil en toda a súa beleza e na súa época foron verdadeiros profetas de cambio; o seu exemplo mostra de que son capaces os mozos cando se abren ao encontro con Cristo»[20].

50. «A través da santidade dos mozos a Igrexa pode renovar o seu ardor espiritual e o seu vigor apostólico. O bálsamo da santidade xerada pola vida boa de tantos mozos pode curar as feridas da Igrexa e do mundo, devolvéndonos a aquela plenitude do amor ao que desde sempre fomos chamados: os mozos santos anímannos a volver ao noso amor primeiro (cf. Ap 2,4)»[21]. Hai santos que non coñeceron a vida adulta, e deixáronnos o testemuño doutra forma de vivir a mocidade. Lembremos polo menos a algúns deles, de distintos momentos da historia, que viviron a santidade cada un ao seu modo.

51. No século III, san Sebastián era un novo capitán da garda pretoriana. Contan que falaba de Cristo por todas partes e trataba de converter aos seus compañeiros, ata que lle ordenaron renunciar á súa fe. Como non aceptou, lanzaron sobre el unha choiva de frechas, pero sobreviviu e seguiu anunciando a Cristo sen medo. Finalmente azoutárono ata matalo.

52. San Francisco de Asís, sendo moi novo e cheo de soños, escoitou o chamado de Xesús a ser pobre como El e a restaurar a Igrexa co seu testemuño. Renunciou a todo con alegría e é o santo da fraternidade universal, o irmán de todos, que encomiaba ao Señor polos seus creaturas. Morreu en 1226.

53. Santa Xoana de Arco naceu en 1412. Era unha moza campesiña que, a pesar da súa curta idade, loitou para defender a Francia dos invasores. Incomprendida polo seu aspecto e pola súa forma de vivir a fe, morreu na fogueira.

54. O beato Andrés Phû Yên era un mozo vietnamita do século XVII. Era catequista e axudaba aos misioneiros. Foi feito prisioneiro pola súa fe, e debido a que non quixo renunciar a ela foi asasinado. Morreu dicindo: "Xesús".

55. Nese mesmo século, santa Catalina Tekakwitha, unha moza laica nativa de América do Norte, sufriu unha persecución pola súa fe e fuxiu camiñando máis de 300 quilómetros a través de bosques espesos. Consagrouse a Deus e morreu dicindo: "Xesús, ámote!".

56. Santo Domingo Savio ofrecíalle a María todos os seus sufrimentos. Cando san Xoán Bosco ensinoulle que a santidade supón estar sempre alegres, abriu o seu corazón a unha alegría contaxiosa. Procuraba estar preto dos seus compañeiros máis marxinados e enfermos. Morreu en 1857 ao catorce anos, dicindo: "Que marabilla estou a ver!".

57. Santa Teresa do Neno Xesús naceu en 1873. Aos 15 anos, atravesando moitas dificultades, logrou ingresar a un convento carmelita. Viviu o camiño da confianza total no amor do Señor e propúxose alimentar coa súa oración o lume do amor que move á Igrexa.

58. O beato Ceferino Namuncurá era un mozo arxentino, fillo dun destacado cacique dos pobos orixinarios. Chegou a ser seminarista salesiano, cheo de desexos de volver á súa tribo para levar a Xesucristo. Morreu en 1905.

59. O beato Isidoro Bakanja era un laico do Congo que daba testemuño da súa fe. Foi torturado durante longo tempo por propor o cristianismo a outros mozos. Morreu perdoando ao seu verdugo en 1909.

60. O beato Pier Giorgio Frassati, que morreu en 1925, «era un mozo dunha alegría contaxiosa, unha alegría que superaba tamén tantas dificultades da súa vida»[22]. Dicía que el tentaba retribuir o amor de Xesús que recibía na comuñón, visitando e axudando aos pobres.

61. O beato Marcel Calo era un mozo francés que morreu en 1945. En Austria foi encerrado nun campo de concentración onde confortaba na fe aos seus compañeiros de cativerio, no medio de duros traballos.

62. A moza beata Chiara Badano, que morreu en 1990, «experimentou como a dor pode ser transfigurado polo amor [...]. A clave da súa paz e alegría era a plena confianza no Señor e a aceptación da enfermidade como misteriosa expresión da súa vontade para o seu ben e o dos demais»[23].

63. Que eles e tamén moitos mozos que quizais desde o silencio e o anonimato viviron a fondo o Evanxeo, intercedan pola Igrexa, para que estea chea de mozos alegres, valentes e entregados que regalen ao mundo novos testemuños de santidade.

[4] Documento Final da XV Asemblea Xeral Ordinaria do Sínodo dos Bispos, 60. En diante este documento citarase coa sigla DF. Pódese atopar en: http://www.vatican.va/roman_curia/synod/documents/rc_synod_doc_20181027_doc-final-instrumentum-xvassemblea-giovani_sp.html

[5] Catecismo da Igrexa católica, 515.

[6] Ibíd., 517.

[7] Catequese (27 xuño 1990), 2-3: Insegnamenti 13,1 (1990), 1680-1681.

[8] Exhort. ap. postsin. Amoris laetitia (19 marzo 2016), 182: AAS 108 (2016), 384.

[9] DF 63.

[10] Conc. Ecum. Vat. II, Mensaxe á humanidade: Aos mozos (7 decembro 1965): AAS 58 (1966), 18.

[11] Ibíd.

[12] DF 1.

[13] Ibíd., 8.

[14] Ibíd., 50.

[15] Ibíd., 53.

[16] Cf. Conc. Ecum. Vat. II, Const. dogm. Dei Verbum, sobre a divina Revelación, 8.

[17] DF 150.

[18] Discurso na Vixilia cos mozos na XXXIV Xornada Mundial da Mocidade en Panamá (26 xaneiro 2019): L?Osservatore Romano, ed. semanal en lingua española (1 febreiro 2019), p. 12.

[19] Oración conclusiva da Vía Crucis na XXXIV Xornada Mundial da Mocidade en Panamá (25 xaneiro 2019): L?Osservatore Romano, ed. semanal en lingua española (1 febreiro 2019), p. 8.

[20] DF 65.

[21] Ibíd., 167.

[22] S. Xoán Paulo II, Discurso aos mozos en Turín (13 abril 1980), 4: Insegnamenti 3,1 (1980), 905.

[23] Benedito XVI, Mensaxe para a XXVII Xornada Mundial da Mocidade (15 marzo 2012): AAS 104 (2012), 359.